Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Ifyalembwa fya Kale Ifilanga Icifulo Apaleikala Abena Israele

Ifyalembwa fya Kale Ifilanga Icifulo Apaleikala Abena Israele

 Baibolo ilanda ukuti ilyo abena Israele bapokele Icalo ca Bulayo, balyakene impanga ukulingana ne mikowa. Indupwa 10 isha mukowa wa kwa Manase ba bapeele impanga kwi shilya lya Mumana wa Yordani, ukupusanako na uko bapeele imikowa imbi. (Yoshua 17:1-6) Bushe kwaliba ifyo bashula mu mushili ifilanga ukuti ifi e fyo cali?

 Mu 1910, ifipaapatu fye bumba apalembelwe ifilembo, balifishulile mu Samaria. Pali ifi ifipaapatu nelyo ifimabwe pali amashiwi ayalembelwe mu ciHebere ayalelangilila ifipe fya mutengo ifyo baletwala ku musumba ukwaleikala imfumu pamo nga, ubwalwa e lyo na mafuta ya kusuba. Ifimabwe ifyo bashikwile fyonse pamo fyali 102, fyalembelwe mu mwaka wa 8 ninshi Yesu talaisa pe sonde. Lelo ifili fye 63 e fyakwete ifilembo ifyalebelengeka bwino. Pali ifi fyonse pali inshiku na mashina ya ndupwa, pali ne fyalelangilila uutumine ifipe e lyo no ufwile ukufipokelela.

 Icacindama sana ca kuti, mu fipaapatu beta ukuti Samaria Ostraca indupwa ishalembelwe pali ifi fipaapatu fyonse sha mu mukowa wa kwa Manase. Ukulingana ne fyo icitabo ca NIV Archaeological Study Bible calanda, citila ifi fyaba pa fipaapatu filangilila ukuti “kwaliba ifyebo na fimbi ifishaba mu Baibolo ifilanda pa indupwa sha kwa Manase ne cifulo baikeleko ifyo na Baibolo yalandapo.”

Ifilembo ifili pa cipaapatu filelanga ishina lya mwanakashi Noa uwafumine mu mukowa wa kwa Manase

 Na kabili, ifipaapatu fya Samaria Ostraca filangilila ukuti amashiwi kalemba wa Baibolo Amose alandile ku bakwete ifyuma pali ilya nshita ya cine, ayatila: “Banwena mu nweno sha mwangashi, mwe basuba amafuta ayasuma sana.” (Amose 6:1, 6) Ifi fipaapatu filanga ukuti indupwa 10 isha mukowa wa kwa Manase shaleshita ifi ili ilembo lyalandapo.