ANG pagkabuta o pagkahanap ug panan-aw daghag hinungdan, lakip sa pagkaaksidente ug sakit. Kini makaapekto sa mata, mga optic nerve, o sa utok. Ang tawo nga mahanap ang panan-aw o mabuta maguol pag-ayo, mahadlok, ug dili makadawat sa nahitabo. Apan daghan nakakat-on ra sa pagdawat sa ilang kahimtang ug nagkinabuhing malipayon.

Kasagaran, ang mata maoy atong gisaligan sa pagkuhag impormasyon sa atong palibot. Busa kon ang usa ka tawo mabuta, siya magsalig sa uban niyang mga sentido—pandungog, panimaho, panghikap, ug panglami.

Sumala sa magasing Scientific American, ang panukiduki maylabot sa neuroplasticity nag-ingon nga ang utok “makapahiangay sumala sa masinatian.” Ang artikulo midugang: “Dunay daghang pamatuod nga kon ang utok dili makadawat ug impormasyon gikan sa usa sa atong mga sentido, kini makapasibo sa pagtabang sa ubang sentido.” Tagda ang mosunod.

Pandungog: Gikan sa tingog sa tawo ngadto sa tunob sa tiil, ang mga tingog sa palibot makaporma ug hulagway diha sa hunahuna. “Nakakat-on ko sa paghinumdom ug sa pag-ila ug tawo pinaagi sa ilang tingog o bisan sa ilang tunob,” miingon si Fernando nga usa ka buta. Si Juan nga buta sab miingon: “Para sa buta, ang tingog sa tawo maoy iyang ilhanan kon kinsa siya.” Ug sama kanatong tanan, ang buta makamatikod sa tuno sa tingog, diin madayag niini ang lainlaing emosyon.

Sanglit hait ug pandungog ang buta, ang tingog makapaalinggat kaniya kon unsay anaa sa palibot—gikan sa direksiyon sa sakyanan, sa gidak-on sa lawak, ug ngadto sa lokasyon sa mga babag.

Panimaho: Ang panimaho daghan usab ug mahatag nga impormasyon, dili lang kon diin gikan ang baho. Pananglitan, samtang ang buta maglakaw sa dalan, ang iyang panimaho makatabang kaniya sa paghimog mapa diha sa hunahuna nga diha sa iyang  giagian lagmit dunay mga kapehanan, restawran, merkado, ug uban pa. Siyempre, ang pamilyar nga mga tingog makadugang sa mapa, maingon man sa mga detalye nga nakat-onan pinaagi sa sentido sa panghikap.

Panghikap: “Ang akong mga tudlo mao ang akong mga mata,” miingon si Francisco. Lakip niini nga “mga mata” mao ang akong sungkod. Si Manasés, nga natawong buta nakakat-on sa paggamit ug sungkod sukad pa sa pagkabata, miingon, “Nahibalo ko kon asa na kong dapita sa tabang sa akong ubang sentido, sa akong panumdoman, ug sa mga timailhan diha sa aseras nga maigo sa akong sungkod.”

Ang sentido sa panghikap—mga tudlo—makatabang usab sa daghang buta sa pagbasag literatura nga gipatik diha sa Braille. Gani, sila makakuha nag mga impormasyon nga makapauswag sa ilang kahibalo ug espirituwalidad. Gawas sa mga publikasyon nga Braille, duna poy audio recording ug gadyet nga ikonektar sa computer. Pinaagi niini, ang buta makabasa ug Bibliya ug uban pang tabang sa pagtuon sa Bibliya. *

 Kini nga espirituwal nga mga tagana nakahatag ug dakong kahupayan ug paglaom kang Paqui ug sa iyang bana, nga gihisgotan sa sinugdan. Sila gitabangan usab sa dakong espirituwal nga pamilya, ang Kristohanong kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova diha sa ilang lugar. “Malipayon na kami karon ug wala na kaayo magdepende sa uban,” miingon si Paqui.

Ang mga buta daghag sagubangonon. Apan ang tawo makapahiangay ug makasugakod ra dihang mag-atubang na niana nga mga kalisdanan ug magkinabuhing malipayon!