ANG Swahili maoy pinulongan sa mga 100 ka milyong tawo diha sa labing menos 12 ka nasod sa sentral ug sidlakang Africa. * Kana mao ang nasodnon o opisyal nga pinulongan sa ubay-ubayng nasod, sama sa Kenya, Tanzania, ug Uganda. Ug sa palibot nga kayutaan, kana maoy komon nga pinulongan, nga pinaagi niana ang mga tawo gikan sa lainlaing rehiyon makanegosyo ug sayon rang makapakig-estorya.

Ang Swahili hinungdanon kaayog papel sa paghiusa sa mga tawo sa East Africa. Pananglitan, sa Tanzania pa lang dunay labing menos 114 ka tribonhong pinulongan. Handurawang nagbiyahe ka lag 40-80 kilometros gikan sa imong balay ug lahi na ang pinulongan sa mga tawo nga imong mahimamat! Ug sa ubang kahimtang ang tanang nagsulti sa usa ka pinulongan nagpuyo sa pipila lang ka gagmayng balangay. Unsaon nimo pagpakig-estorya nila? Dali rang masabtan kon nganong hinungdanon kaayo ang komon nga pinulongan.

Gituohang ang Swahili ginalitok na niadto pang ika-10ng siglo. Kini nahimong sinulat nga pinulongan sa ika-16 nga siglo. Sa wala madugay, kadtong nakakat-on sa pagsultig Swahili nakaamgo  nga daghan sa mga pulong niini ang susama sa Arabiko. Sa pagkatinuod, mga 20 porsiyento sa mga pulong sa Swahili ang gikuha sa Arabiko, samtang ang kadaghanan gikan sa Africa. Busa, dili ikatingala nga sulod sa gatosan ka tuig, Arabiko ang pagkasulat sa Swahili.

Karon, ang Swahili gisulat gamit ang Romanhong alpabeto. Unsay nahitabo? Nganong nausab man? Sa pagtubag niana, kinahanglang mobalik ta sa tunga-tunga sa ika-19ng siglo sa dihang ang unang mga misyonaryo sa Europe nangabot sa East Africa, sa tuyo nga ipaambit ang mensahe sa Bibliya ngadto sa mga nitibo.

Sa 1499, panahon sa gibantog nga panaw ni Vasco da Gama libot sa habagatang tumoy sa Africa, ang Portuges nga mga misyonaryo nagdala sa Katolisismo ngadto sa East Africa pinaagi sa pagtukod ug usa ka misyon sa Zanzibar. Apan, sulod sa 200 ka tuig, ang mga Portuges lakip na ang “Kristiyanidad” napalagpot sa maong rehiyon tungod sa pagsupak sa mga nitibo.

Mikabat pag 150 ka tuig ayha nakaabot pag-usab sa East Africa ang Pulong sa Diyos. Niining higayona gidala kini sa usa ka German nga misyonaryo, si Johann Ludwig Krapf. Pag-abot niya sa Mombasa, Kenya, sa 1844, kadaghanan sa namuyo sa kabaybayonan sa East Africa maoy mga Muslim, samtang kadaghanan sa namuyo sa ilaya nagpabilin sa ilang tradisyonal nga pagsimbag kalalangan. Si Krapf nagtuo nga hinungdanong mabatonan ang Bibliya sa tanan.

Si Krapf nagtuon dayog Swahili. Sa Hunyo 1844, wala madugay human sa iyang pag-abot, iyang gisugdan ang malisod nga buluhaton sa paghubad sa Bibliya. Ikasubo, pagkasunod bulan dihay trahedya sa iyang kinabuhi—namatay ang iyang asawa nga duha ka tuig pa lang niyang nakauban, nga gisundan sa pagkamatay sa ilang masusong anak nga babaye pipila lang ka adlaw sa ulahi. Bisag nasubo niini, iyang gipadayon ang hinungdanong buluhaton sa paghubad sa Bibliya. Sa 1847, ang unang tulo ka kapitulo sa basahon sa Genesis gipatik ug nahimong unang pinatik nga sinulat sa pinulongang Swahili.

Si Krapf ang unang migamit ug Romanhong alpabeto inay sa naandang Arabiko diha sa pagsulat ug Swahili. Lakip sa mga rason kon nganong wala niya gamita ang Arabiko mao nga “ang Arabikong alpabeto lisod gamiton alang sa mga taga-Europe” kinsa sa ulahi magtuon sa maong pinulongan ug “ang Romanhong alpabeto mas sayon gamiton ‘sa mga Nitibo sa pagtuon sa mga pinulongan sa Europe.’” Ang Arabikong alpabeto padayong gigamit sulod sa  daghang katuigan; ang mga bahin sa Bibliya gipatik sa maong alpabeto. Apan, sa pagkatinuod daghan ang daling nakakat-og Swahili tungod sa paggamit ug Romanhong alpabeto. Sa walay duhaduha, daghang misyonaryo ug ang ilang gitudloag Swahili ang nalipay kaayo niining maong kausaban.

Gawas nga si Krapf ang unang naghubad sa Pulong sa Diyos ngadto sa Swahili, ang iyang hubad gigamit nga basehanan sa ulahing mga maghuhubad. Iyang gisulat ang unang basahon sa gramarya sa Swahili, maingon man ang usa ka diksiyonaryo sa maong pinulongan.

Sa unang pagpatik sa unang tulo ka kapitulo sa Genesis, ang ngalan sa Diyos gihubad lamag “Labing Gamhanang Diyos.” Apan, sa hinapos sa ika-19ng siglo, ubay-ubay ang nangabot sa East Africa nga nagpadayon sa paghubad sa enterong Bibliya ngadto sa Swahili. Lakip kanila si Johann Rebmann, William Taylor, Harry Binns, Edward Steere, Francis Hodgson, ug Arthur Madan.

Makaiikag nga sa pipila niadtong unang mga hubad gilakip ang ngalan sa Diyos, dili lang sa pipila ka dapit kondili sa tibuok Hebreohanong Kasulatan! Ang mga maghuhubad sa Zanzibar naghubad sa ngalan sa Diyos nga “Yahuwa,” samtang ang sa Mombasa naghubad nianag “Jehova.”

Pagka 1895 ang enterong Bibliya nabatonan na sa Swahili. Sa misunod nga mga dekada, ubay-ubayng hubad ang nabatonan, apan ang pipila niana dili kaylap nga naapod-apod. Sa unang katuigan sa ika-20ng siglo, gipaningkamotan pag-ayo ang paghimog usa ka sukdanan sa Swahili sa East Africa. Busa mitungha ang Swahili Union Version sa Bibliya niadtong 1952, nga maoy hubad nga gigamit sa kadaghanan. Tungod niini, ang “Yehova” maoy nahimong labing dinawat nga hubad sa ngalan sa Diyos sa Swahili.

Ikasubo nga sa dihang wala na imprentaha ang unang mga hubad, ang ngalan sa Diyos nahanaw usab. Ang pipila sa bag-ong hubad bug-os nga nagwagtang niana, samtang ang uban naggamit niana diha sa pipila na lang ka teksto. Pananglitan, sa Union Version, ang ngalan sa Diyos makita na lag 15 ka beses, ug sa 2006 nga rebisyon, 11 ka beses na lang. *

Bisan tuod giwagtang niana nga hubad ang halos tanang ngalan sa Diyos, kini may makaiikag nga bahin. Dayag kaayo diha sa usa sa unang mga panid niini ang sinulat nga ang ngalan sa Diyos mao si Jehova. Kini makatabang gayod sa mga tawong nangita sa kamatuoran sa pagkahibalo sa ngalan sa atong langitnong Amahan diha sa ilang Bibliya.

Apan dili kay kana lang. Sa 1996, giluwatan sa Swahili ang New World Translation of the Christian Greek Scriptures. Kini mao ang unang Swahili nga hubad nga nagpasig-uli sa ngalan  ni Jehova diha sa 237 ka dapit gikan sa Mateo ngadto sa Pinadayag. Gisundan kana sa 2003 sa pagluwat sa New World Translation of the Holy Scriptures, ang kompletong Bibliya, sa Swahili. Tanantanan, mga 900,000 na ka kopya sa Swahiling mga edisyon ang napatik.

Ang ngalan sa Diyos wala na matago pinaagi sa paggamit lag mga titulo o sa paghisgot lang niini diha sa pasiuna. Karon, sa dihang ang matinud-anog-kasingkasing nga mga tawo moabli sa New World Translation sa Swahili, sila mas masuod kang Jehova sa matag higayon nga mabasa nila ang usa sa kapig 7,000 ka beses nga paggamit sa iyang ngalan.

Gipaningkamotan usab niini nga hubad ang paggamit sa daling-masabtan, modernong Swahili nga gigamit sa tanang tigsultig Swahili sa East Africa. Dugang pa, natul-id na ang sayop nga mga ideya nga nakayuhot sa daghang ubang hubad. Busa, ang magbabasa makasalig nga siya nagbasa sa “hustong mga pulong sa kamatuoran” ingon sa pagpasulat niini sa atong Maglalalang, si Jehova nga Diyos.—Ecclesiastes 12:10.

Daghan ang nakaapresyar sa New World Translation sa Swahili. Si Vincent, usa ka 21-anyos nga bug-os-panahong ministro sa mga Saksi ni Jehova, miingon, “Nalipay kaayo ko kay simple ra nga Swahili ang gigamit sa New World Translation ug gibalik niini ang ngalan ni Jehova diha sa mga teksto diin ang uban nagtangtang niini.” Si Frieda, nga may tulo ka anak, mibati nga tungod niini nga hubad mas dali na niyang ikapatin-aw sa uban ang kamatuoran sa Bibliya.

Kapin na sa 150 ka tuig ang milabay sukad gisugdag hubad ang Pulong sa Diyos ngadto sa Swahili. Si Jesus miingon nga iyang ‘gipadayag ang ngalan sa iyang Amahan.’ (Juan 17:6) Karon, pinaagi sa paggamit sa New World Translation, ang kapig 76,000 ka Saksi ni Jehova nga nagsultig Swahili sa sentral ug sidlakang Africa nagmaya nga makapakig-ambit sa pagpaila sa ngalan ni Jehova ngadto sa tanan.