1, 2. Met popun Paulus a mak ngeni ekkewe Chón Kraist chón Ipru?

 LÓN ewe ier 61, ekkewe mwichefel lón unusen Israel ra pwapwaiti eú fansoun mi mwaren kinamwe. Inaamwo ika aposel Paulus a nóm lón imwen fétek lón Rom, nge a ápilúkúlúkú pwe ekiseló chék epwe musowu. Chienan we le sái, Timoty, a pwal kerán chék towu seni kalapus, iwe iir me rúúemén ra ekiekin ló chuuri pwiir kewe Chón Kraist lón Jutea. (Ipru 13:23) Nge mwirin chék nimu ier, epwele fen lamot án ekkewe Chón Kraist lón Jutea, ákkáeúin chókkewe mi nónnóm Jerusalem, repwe mwittir sú seni ikena. Pwata? Jesus a fen ereni néún kewe chón káé pwe mi lamot repwe sú lupwen ra kúna án ekkewe soufiu pwellifeili Jerusalem.​—Luk. 21:20-24.

² A fen 28 ier ra ló seni ewe atun Jesus a ereni néún kewe chón káé ena kapasen éúréúr. Lón ekkena fansoun, ekkewe Chón Kraist lón Israel ra fen akkamwéchú ar tuppwél fán chómmóng sóssót me riáfféúmwáál. (Ipru 10:32-34) Nge Paulus a mochen ar repwe mmólnetá ngeni met epwele fis lón ekkewe rán mwer. Ekiseló chék repwele kúna watteen sóssótun ar lúkú mi fókkun áweires. (Mat. 24:20, 21; Ipru 12:4) A lamot repwe fókkun likiitú  me eáni ewe sókkun lúkú mi péchékkúl pwe repwe tongeni álleasochisi alon Jesus we ar repwe sú, me manawer a lóngólóng wóón ena. (Álleani Ipru 10:36-39.) Ina minne, Jiowa a emmweni Paulus an epwe mak ngeni pwiin kana Chón Kraist mi áchengicheng. Ena taropwe, iei a iteni ewe puken Ipru, a mak fán iten an epwe apéchékkúler ren met epwele fis.

3. Pwata mi lamot sipwe mochen silei masouen ewe puken Ipru?

³ Ren kich néún Kot aramas lón ei fansoun, mi lamot ousipwe mochen silei minne a mak lón ewe puken Ipru. Pwata? Pún nónnómuch lón ei fansoun a léllé ngeni nónnómun ekkena Chón Kraist lón Jutea. Sia manaw lón eú “fansoun weires,” me chómmóng ra fen likiitú fán watteen sóssót me riáfféúmwáál. (2 Tim. 3:1, 12) Nge lap ngenikich sia nónnóm fán kinamwe me sise kúna ekkena esin watteen riáfféúmwáál. Ina minne, mi lamot sipwe mammasa usun chék ekkewe Chón Kraist lón fansoun Paulus we. Pwata? Pún ekiseló chék sipwele kúna sóssótun ach lúkú, ewe sóssót mi watte seni meinisin!​—Álleani Lukas 21:34-36.

4. Ifa ach we lesenin ier fán iten 2016, me pwata mi fich ena wokisin?

⁴ Met epwe álisikich ach sipwe mmólnetá ngeni minne epwele fis? Lón ewe puken Ipru, Paulus a kapas usun chómmóng mettóch epwe álisikich le apéchékkúla ach lúkú. Eú kapasen áchechchem mi fókkun lamot, ina a mak lón Ipru 13:1, NW. Iei ewe pesepes: “Oupwe sópweló lón ámi tongen pwipwi.” Ena wokisin a fen kefil pwe ach lesenin ier fán iten 2016.

5. Met weween tongen pwipwi?

⁵ Met weween tongen pwipwi? Ewe popun kapas lón fósun Krik Paulus a néúnéú a wewe ngeni “tong fán iten emén pwiich,” ewe sókkun memmeefin tong mi péchékkúl lefilen chón famili are chiechi. (Joh. 11:36) Kich sia wesewesen pwipwi lón Kraist, nge esap chék tipitipin pwipwi. (Mat. 23:8) Paulus a erá: “Tongen pwipwi lon Kraist epwe pwichikar lefilemi. Oupwe fokun asamolufengenikemi lefilemi.” (Rom 12:10) Ekkena kapas ra pwáraatá úkúkún péchékkúlen ach tong ngeni pwiich kewe. Ei tongen pwipwi, fitifengen me ewe sókkun tong mi lóngólóng wóón ekkewe kapasen emmwen seni Paipel, epwe álisi néún Kot kewe aramas ar repwe pwipwiéch lefiler me tipeeúfengen.

6. Me ren ekkewe Chón Kraist, ié kewe pwiir?

⁶ Lap ngeni ei mwuten kapas “tongen pwipwi” a pwá me lón néún ewe lamalamen Chón Kraist kewe puk. Nge ren ekkewe chón Jus lóóm, ewe kapas “pwii” a kan weneiti máráár are fán ekkóch emén esap chón ewe famili. Nge ese tongeni weneiti emén esap chón Jus. Iwe nge, me ren ekkewe Chón Kraist mi enlet, ewe kapas “pwiich” a weneiti meinisin Chón Kraist mi enlet ese lifilifil ika iir chón menni fénú. (Rom 10:12) Jiowa a áiti ngenikich ach sipwe tongfengen lefilach usun chék pwipwi. (1 Tes. 4:9) Nge pwata a lamot ach sipwe sópweló le pwáraatá ewe tongen pwipwi lefilach?

7. (a) Ifa ewe ákkáeúin popun mi lamot ach sipwe pwáraatá ewe tongen pwipwi lefilach? (b) Ifa pwal eú popun mi lamot sipwe apéchékkúla ach tongfengen lefilach?

⁷ Ewe ákkáeúin popun mi lamot sipwe pwáraatá ewe tongen pwipwi lefilach, pún ina án Jiowa allúk ngenikich. Sise tongeni enletin tongei Jiowa ika sise mochen tongei pwiich kewe. (1 Joh. 4:7, 20, 21) Pwal eú, a lamot sipwe álillisfengen lefilach ákkáeúin lón fansoun mi áweires. Lupwen Paulus a  mak ngeni ekkewe Chón Kraist chón Ipru, a silei pwe ekiseló chék epwe lamot án ekkóch leir repwe likitaló imwer me pisekiir. Jesus a fen áweweei úkúkún áweiresin ena fansoun. (Mark. 13:14-18; Luk. 21:21-23) Ina minne, me mwen an epwe fis ena, mi lamot ngeni ekkena Chón Kraist ar repwe apéchékkúla ar tongfengen lefiler.​—Rom 12:9.

8. Met a lamot sipwe féri iei me mwen an epwe poputá ewe riáfféú mi lapalap?

⁸ Ekiseló chék epwele fis ewe riáfféú mi lapalap seni meinisin, ewe esin esaamwo fis seni lepoputáán tori ikenái. (Mark. 13:19; Pwär. 7:1-3) Epwe lamot ach sipwe álleasochisi ei kapasen éúréúr: “Oupwe tolong lon imwemi, ämi nei aramas, o apüngala asamemi. Iwe, oupwe aopakemi eu fansoun mochomoch tori än Kot song epwe wesila.” (Ais. 26:20) Ekkena “imw” sipwe opolong lón neman repwe weneiti ach kewe mwichefel. Lón án ewe mwichefel kewe mwich sia chufengen me pwiich kewe pwe ousipwe fel ngeni Jiowa. Nge me lúkún ach mwichfengen iteitan, mi lamot sipwe pwal féri ekkóch mettóch. Paulus a áchema ngeni ekkewe Chón Kraist chón Ipru pwe mi lamot repwe apéchékkúlafengeniir pwe repwe pwáraatá tong lefiler me eáni féffér múrinné lefiler. (Ipru 10:24, 25) Mi lamot sipwe apéchékkúla ach tongen pwipwi iei pún epwe álisikich le likiitú ngeni ese lifilifil sóssót epwe torikich lón mwachkkan.

9. (a) Lón ei fansoun, ineet atun sia tongeni pwáraatá ewe tongen pwipwi? (b) Apwóróusa pwóróusen án néún Jiowa aramas pwáraatá ewe tongen pwipwi lefiler.

⁹ Pwal mwo iei me mwen poputáán ewe riáfféú mi lapalap, mi suuk ngenikich chómmóng alen ach sipwe pwáraatá ewe tongen pwipwi lefilach. Chómmóng pwiich kewe ra meefi riáfféú pokiten chechchechin fénú, pwuun watteen konik, taifun, lóó watte, me pwal ekkóch feiengaw watte. Ekkóch pwiich kewe ra likiitú fán riáfféúmwáál. (Mat. 24:6-9) Pokiten sia nónnóm lón ei fénúfan mi pworoingaw a kan weiresiló án aramas atufichi manawer iteiten rán. (Pwär. 6:5, 6) Iwe nge, chómmóngólóón án pwiich kewe osukosuk, a pwal ina chómmóngólóón ekkewe atun sia tongeni pwáraatá úkúkún ach tong ngeniir. Inaamwo ika ei fénúfan ese pwáraatá tong, nge mi lamot sipwe sópweló le pwáraatá ewe tongen pwipwi lefilach. (Mat. 24:12) ^[1]​—Ppii ewe pwóróus lesópwólóón ei lesen.

10. Met sipwele káé usun iei?

¹⁰ Inaamwo ika mi wor ach kewe osukosuk nge ifa usun sipwe túmúnú pwe sipwe sópweló le pwáraatá ewe tongen pwipwi lefilach? Ifa usun sipwe tongeni ánnetatá pwe sia eáni ena sókkun tong ngeni pwiich kewe? Mwirin án aposel Paulus ereni ekkewe Chón Kraist, “oupwe sópweló lón ámi tongen pwipwi,” i a pwal eiteitaatiw ekkewe mettóch repwe féri pwe repwe apwénúetá ena. Iei sipwele káé usun wonu me leir.

11, 12. Met weween ach sipwe ‘etiwa chon ekis lon imwach’? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

¹¹ “Oupwe chechemeni ämi oupwe etiwa chon ekis lon imwemi.” (Álleani Ipru 13:2.) Met weween ach sipwe ‘etiwa chon ekis lon imwach’? Ewe kapas Paulus a néúnéú a wesewesen wewe ngeni “kirekiréch ngeni aramas sise sissileer.” Neman ei mwuten kapas a áchema ngenikich usun Apraham me Lot. Ekkena rúúemén mwán ra kirekiréch ngeni ekkewe waséla rese sissileer. Mwirin och fansoun, Apraham me Lot ra silei pwe ekkena waséla iir chónláng. (Ken. 18:2-5; 19:1-3) Pwóróuseer kana a apéchékkúla ekkewe Chón Kraist chón Ipru ar repwe pwáraatá ewe tongen pwipwi lefiler ren ar awasélaéchú aramas.

 ¹² Ifa usun sipwe awasélaéchú aramas? Sia tongeni etiwa pwiich kewe ngeni imwach ren ach sipwe mwéngéfengen are apéchékkúlafengenikich. Inaamwo ika sise sissilei ewe chónemmwen mi wisen sáifetál me pwúlúwan we, nge sia tongeni awasélaéchúúr lupwen ra chuuri ach mwichefel. (3 Joh. 5-8) Ese pwal lamot an epwe watte ewe mwéngé are an epwe mémmong. Sia mochen apéchékkúla pwiich kewe, nge esap ar repwe ingeitikich ren minne a nóm rech. Pwal och, sisap chék etiwa chókkewe ra tongeni liwini ngenikich minne sia fér ngeniir. (Luk. 10:42; 14:12-14) Ewe mettóch mi lamot seni meinisin, ina ach sipwe akkawora fansoun le awasélaéchú aramas inaamwo ika sia osukosuk.

13, 14. Ifa usun sipwe “chechemeni chokewe mi nom lon imwen fötek”?

¹³ “Oupwe chechemeni chokewe mi nom lon imwen fötek.” (Álleani Ipru 13:3.) Lupwen Paulus a makkeei ena, i a fós usun pwiir kewe mi nóm lón imwen fétek pokiten ar lúkú. Paulus a apúnga chón ewe mwichefel pokiten ra pwáraatá ar “tongäsini chokewe mi nom lon imwen fötek.” (Ipru 10:34) Ekkewe ekkóch Chón Kraist ra álisi Paulus lón ekkewe rúáánú ier a kalapus, nge ekkewe ekkóch iir ra nónnóm towau seni. Ifa usun ra tongeni álisi Paulus? Ra tongeni tingormaú ngeni Kot lón iótek fán itan.​—Fil. 1:12-14; Ipru 13:18, 19.

¹⁴ Lón ei fansoun, chómmóng Chón Pwáraatá Jiowa ra nóm lón imwen fétek pokiten ar lúkú. Pwiich kewe ra nónnóm kkan ngeniir ra tongeni awora álillis ren minne ra osupwangan. Nge chómmóng leich sia nónnóm towau seniir. Ifa usun sia tongeni álisiir me sisap ménúkiireló? Ewe tongen pwipwi epwe amwékútúkich ach sipwe achocho le iótek fán ásengesiir. Áwewe chék, sia tongeni iótek fán iten pwiich kewe mwán, fefin me pwal mwo ekkewe semirit ra kan kalapus lón Eritrea, kapachelong pwiich Paulos Eyassu, Isaac Mogos, me Negede Teklemariam, iir kewe mi chúen kalapus tori iei, a fen úkúkún 20 ier.

15. Ifa usun sipwe aúcheani ach pwúpwúlú?

¹⁵ “Aramas meinisin repwe aücheani pwüpwülü.” (Álleani Ipru 13:4.) Sia pwal tongeni pwáraatá ach tongen pwipwi ren ach túmúnú liméchún manawach. (1 Tim. 5:1, 2) Áwewe chék, ika sia féri ewe tipisin lisowumwáál ngeni emén pwiich, sipwe atoto watteen weires ngeni i me an we famili. Ewe lúkúlúkfengen lefilach me pwiich kewe epwe ta. (1 Tes. 4:3-8) Pwal och, ekieki ika epwe ifa meefien emén fin pwúpwúlú ika a silei pwe pwúlúwan we a kakkatol sasingin me kachitoon kapasingaw. Epwe itá meefi pwe pwúlúwan na a tongei i me súféliti ewe kókkótun pwúpwúlú?​—Mat. 5:28.

16. Ifa usun menemenéch epwe álisikich le pwáraatá ewe tongen pwipwi?

¹⁶ “Oupwe menemenöch ren mine oua eäni.” (Álleani Ipru 13:5.) Ach lúkúlúk wóón Jiowa epwe álisikich ach sipwe menemenéch ren minne a nóm rech. Ifa usun ei mettóch epwe álisikich le pwáraatá ewe tongen pwipwi? Lupwen sia menemenéch, sipwe chechchemeni pwe pwiich kewe Chón Kraist iir ra lamot lap seni moni are pisek. (1 Tim. 6:6-8) Sisap ngúnúngúnúngaw fán iten pwiich kewe are usun nónnómun manawach. Sisap pwal lólówóiti ekkewe ekkóch are tipemmóng. Nge sipwe fen kisáseú ika sia menemenéch.​—1 Tim. 6:17-19.

17. Ifa usun ach “apilükülüköch” a álisikich le pwáraatá ewe tongen pwipwi?

¹⁷ Sipwe “apilükülüköch.” (Álleani Ipru 13:6.) Ach ápilúkúlúkú Jiowa a álisikich ach sipwe eáni ekiek mi múrinné ese lifilifil met sókkun áweires a torikich. Lupwen sia eáni ekiek múrinné sia tongeni  pwáraatá ach tongen pwipwi ren ach apéchékkúla me oururu pwiich kewe. (1 Tes. 5:14, 15) Sia pwal mwo nge tongeni ápilúkúlúkéch atun ewe riáfféú mi lapalap pún sia silei pwe ach amanaw a arapoto.​—Luk. 21:25-28.

18. Ifa usun sipwe apéchékkúla ach tongen pwipwi fán iten ekkewe mwán mi ásimaw?

¹⁸ “Oupwe chechemeni ämi souemwen.” (Álleani Ipru 13:7, 17.) Ekkewe mwán mi ásimaw lón ach mwichefel ra áeá pwisin ar fansoun le angang weires fán itach. Ach ekieki mettóch meinisin ra féri, a alapaaló ach tongeer me aúcheaniir. Sise mochen an epwe péút seniir ar pwapwa are elichippúngúr ren och mettóch sia féri. Nge sia fen mochen tipemecheres le álleasochis. Ren ach féri ena, sia “asamoluur fän watten suföl me chen pokiten ewe angang ra föri.”​—1 Tes. 5:13.

19, 20. Ifa usun sia tongeni alapaaló ach pwáraatá ewe tongen pwipwi?

¹⁹ Néún Jiowa aramas ra silleló ren ar pwáraatá ewe tongen pwipwi lefiler. Pwal ina chék usun lón fansoun Paulus we. Nge Paulus a pesei pwiin kewe ar repwe pwal alapaaló ar tongfengen, a ereniir: “Oupwe alapala ämi echenifengenikemi lefilemi.” (1 Tes. 4:9, 10) A ffat pwe mi chék sussuuk ngenikich ach sipwe féri ena!

²⁰ Ina minne, atun ach nennengeni ach lesenin ier lón ach Leenien Mwich, sia tongeni ekieki ekkeei kapas eis: Ua tongeni alapaaló ai awora fansoun le awasélaéchú aramas? Ifa usun ua tongeni álisi pwii kewe lón imwen fétek? Ngang ua aúcheani án Kot we kókkótun pwúpwúlú? Met epwe álisiei ai upwe enletin meefi menemenéch? Ifa usun upwe tongeni alapaaló ai lúkúlúk wóón Jiowa? Ifa usun upwe tipemecheres le álleasochisi chókkewe mi wisen emmweni ewe mwichefel? Ika sia alapaaló le féfféri ekkeei wonu mettóch, ewe lesenin ier esap chék eú esilesil mi pachetá lón ach Leenien Mwich, nge epwe fen eú minen áchem ngenikich ach sipwe apwénúetá alon Paulus ei: “Oupwe sópweló lón ámi tongen pwipwi.”​—Ipru 13:1, NW.