Тӗп матералсем патне куҫӑр

«Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвне» тӗп-тӗрӗс куҫарнӑ-и?

«Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвне» тӗп-тӗрӗс куҫарнӑ-и?

 «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗн» пӗрремӗш пайӗ (акӑлчан чӗлхипе) 1950 ҫулта тухнӑ. Ҫавӑнтанпа хӑш-пӗр ҫынсем «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвне» a тӗрӗс куҫарман тесе калаҫҫӗ, мӗншӗн тесен Библири хӑш-пӗр вырӑнсене ытти Библи куҫарӑвӗсенчен урӑхларах куҫарнӑ. Пӗрешкел куҫарманни ҫак куҫарӑвӑн аяларах илсе панӑ уйрӑмлӑхӗсенчен пӗринпе ҫыхӑнса тӑма пултарать:

  •   Тӗп-тӗрӗс куҫарни. «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвне» хальхи вӑхӑтра наука тӗпчесе пӗлнисене тата шанӑҫа тивӗҫлӗ авалхи алҫырусене тӗпе хурса тунӑ. Ҫакӑнпа танлаштарсан, анлӑ сарӑлнӑ «Яков патша Библине» (1611 ҫул, акӑлч.) куҫарнӑ чухне ҫакнашкал шанӑҫа тивӗҫлӗ тата авалхи алҫырусемпе усӑ курман.

  •   Шанӑҫа тивӗҫлӗ. «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗн» комитечӗ ҫынсем Турӑ хавхалантарнипе ҫырнӑ сӑмахсене тӗрӗс куҫарма тӑрӑшнӑ (2 Тимофей 3:16). Анчах та Библи куҫаракансенчен нумайӑшӗ Туррӑн хыпарне тӗрӗс куҫарассине мар, этем йӑли-йӗркисене мала хунӑ. Сӑмахран, вӗсем Туррӑн ятне, Иегова ята, ҫакӑн пек титулсемпе улӑштарнӑ: Ҫӳлхуҫа тата Турӑ.

  •   Сӑмахран сӑмах куҫарни. Ирӗклӗ куҫарусемпе танлаштарсан, «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ» — тӗп-тӗрӗс куҫару. Ӑна куҫарнӑ чухне сӑмахран сӑмах куҫарма тӑрӑшнӑ, анчах та яланах ҫапла куҫарсан пирвайхи текстри хӑш-пӗр шухӑшсене ӑнланма ҫук, ҫавӑн пек чухне сӑмахран сӑмах куҫарман. Ытти куҫарусенче, Библин пирвайхи текстӗнчи шухӑша хӑйсен сӑмахӗсемпе ҫырса панисенче, ҫынсен шухӑшӗсене кӗртме е кирлӗ шухӑшсене сиктерсе хӑварма пултарнӑ.

«Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ» ытти куҫарусенчен мӗнпе уйрӑлса тӑрать?

 Канонра ҫук кӗнекесем. Православипе католиксен хӑш-пӗр Библийӗсене апокрифсем текен кӗнекесем кӗртнӗ. Анчах та ҫак кӗнекесем иудейсен канонне кӗмен, Библири сӑмахсем тӑрӑх вара, шӑп иудейсене «Турӑ сӑмахне шанса панӑ» (Рим 3:1, 2). Ҫавӑнпа, Библин хальхи вӑхӑтри ытти нумай куҫарӑвӗнчи пекех, «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗнче» апокрифсем ҫук.

 Канонра ҫук сӑвӑ йӗркисем. Хӑш-пӗр куҫарусенчи текста авалхи Библи куҫарӑвӗсенче пулман сӑвӑ йӗркисемпе сӑмахсене кӗртсе лартнӑ, анчах «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗнче» ҫавнашкал хушса ҫырнисем ҫук. Хальхи вӑхӑтри нумай куҫарура ҫавӑн пек хушса панисем ҫук, пур пулсан вара ҫавӑн пек вырӑнсем пирвайхи текстра пулнине шанӑҫа тивӗҫлӗ источниксем ҫирӗплетсе памаҫҫӗ тесе ҫыраҫҫӗ b.

 Урӑхларах сӑмахсем суйласа илнӗ. Хӑш-пӗр вырӑнсене сӑмахран сӑмаха куҫарсан ӑна ӑнланма йывӑр пулма е вӑл шухӑша аяккинелле пӑрса яма пултарать. Тӗслӗхрен, Матфей 5:3-мӗшӗнчи Иисусӑн сӑмахӗсене час-часах «мӗскӗн кӑмӑллисем телейлӗ» тесе куҫараҫҫӗ (Синод куҫарӑвӗ). Ҫак сӑмахран сӑмах куҫарнӑ вырӑна, «мӗскӗн кӑмӑллисем» тенине, нумайӑшӗ ӑнланмаҫҫӗ, хӑшӗ-пӗрисем вара Иисус харпӑр хӑйне кӗҫӗне хуни е чухӑн пулни ҫинчен ырласа каланӑ тесе шутлаҫҫӗ. Анчах та Турӑ ертсе пыни кирлине ӑнлансан чӑн-чӑн телей тупма пулать тесшӗн пулнӑ Иисус. «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗнче» ҫак шухӑша тӗрӗс куҫарнӑ: «Турӑ ҫинчен пӗлесшӗн ҫунакансем телейлӗ» c (Матфей 5:3).

Иегова Свидетелӗ мар ученӑйсем «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ» пирки ырӑпа асӑнаҫҫӗ

  •   1950 ҫулхи декабрӗн 8-мӗшӗнче ҫырнӑ ҫырура паллӑ ученӑй тата Библи куҫаракан Эдгар Гудспид «Грек Ҫырӑвӗсем — Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ» (акӑлч.) пирки ҫапла ҫырнӑ: «Эсир миссионер ӗҫне мӗнле туни тата вӑл пӗтӗм тӗнчипе анлӑ сарӑлни мана питӗ интереслентерет, тата мана сирӗн ӑнланма ҫӑмӑл, уҫӑмлӑ, вӑйлӑ куҫару питӗ килӗшет. Ӑна куҫарнӑ чухне эсир шутсӑр нумай тӗпчени курӑнать тесе ҫирӗппӗн калама пултаратӑп».

    Эдгар Гудспид

  •   Чикаго университетӗнчи Аллен Уикгрен профессор «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ» пирки ытти куҫарусене тӗпе хурса куҫарман, вӑл хальхи вӑхӑтри куҫару тата унта «илемлӗ ирӗклӗ сӑмах ҫаврӑнӑшӗсем» пур тенӗ (The Interpreter’s Bible, 1 том, 99-мӗш страница).

  •   «Грек ҫырӑвӗсем — Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ» (акӑлч.) пирки рецензи ҫырнӑ чухне Александр Томсон, Британири Библи тӗпчекен, каланӑ: «Куҫарӑва ӑста тата пултаруллӑ филологсем куҫарни, вӗсем грек текстӗнчи шухӑша акӑлчан чӗлхи май панӑ таран тӗп-тӗрӗс куҫарма тӑрӑшни уҫҫӑн курӑнать» (The Differentiator, 1952 ҫулхи апрель, 52-мӗш страница).

  •   Чарлз Франсис Поттер ҫыравҫӑ куҫарура хӑй хӑнӑхман темиҫе сӑмах ҫаврӑнӑшне тӗл пулнине палӑртнӑ пулин те каланӑ: «Паллах, ятне кӑтартман куҫаруҫӑсем чи лайӑх алҫырусене — грек тата еврей тексчӗсене те — куҫарнӑ, ҫакна ученӑйсен ӑсталӑхӗпе тата тавҫӑрулӑхӗпе тунӑ» (The Faiths Men Live By, 300-мӗш страница).

  •   Роберт Маккой шутланӑ тӑрӑх, «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ» вӑл хӑйне евӗрлӗ куҫару, унӑн хӑйӗн лайӑх енӗсем пур, анчах та ученӑй хӑйӗн рецензийӗ вӗҫӗнче ҫапла пӗтӗмлетӳ тунӑ: «Ҫӗнӗ Халал куҫарӑвӗ ҫак организацире [Иегова Свидетелӗсен] ӑста куҫаруҫӑсем пуррине, вӗсем Библи куҫарассипе ҫыхӑннӑ нумай йывӑрлӑха ӗҫе пӗлсе татса пама пултарнине кӑтартса парать» (Andover Newton Quarterly, 1963 ҫулхи январь, 31-мӗш страница).

  •   Самьюэл Маклейн Гилмор профессор «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗнчи» хӑш-пӗр сӑмах ҫаврӑнӑшӗсемпе килӗшмен пулнӑ пулсан та, ӑна куҫаракансем «грек чӗлхине тӗлӗнмелле лайӑх ӑнланни» курӑнать тенӗ (Andover Newton Quarterly, 1966 ҫулхи сентябрь, 26-мӗш страница).

  •   «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ» пирки (унӑн хӑш-пӗр пайӗсене «Грек ҫырӑвӗсем — Турӑ Патшалӑхӗн тӳртен куҫарӑвӗнче» вырнаҫтарнӑ) Томас Винтер адъюнкт профессор ҫапла ҫырнӑ: «Хӑйсен ятне пӗлтерес темен Куҫару комитечӗ чи юлашки тӗпчев ӗҫӗсене шута илет, тӗп-тӗрӗс куҫарнипе тата тӗп сӑмахсене пӗрешкел куҫарнипе палӑрса тӑрать» (The Classical Journal, 1974 ҫулхи апрель—май, 376 страница).

  •   1989 ҫулта Биньямин Кедар-Копфштейн, Израильти ученӑй гебраист, каланӑ: «Еврей Библийӗпе тата куҫарусемпе ҫыхӑннӑ лингвистикӑна тӗпченӗ чухне эпӗ акӑлчан чӗлхипе тухнӑ „Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗпе“ час-часах усӑ куратӑп. Ҫак ӗҫ [куҫаракансем] текста май килнӗ таран тӗп-тӗрӗс ӑнланма питӗ тӑрӑшнине кӑтартса парать, эпӗ ҫакна кашни хутӗнчех куратӑп».

  •   Чи анлӑ сарӑлнӑ акӑлчанла тухнӑ тӑхӑр куҫарӑва тишкернӗ хыҫҫӑн Джейсон Бедун, тӗн ӑслӑлӑхӗн адъюнкт профессорӗ, ҫырнӑ: «ҪТ [«Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ»] пӑхса тухнӑ куҫарусем хушшинче чи тӗрӗсси». Ҫынсем те, библеистсем нумайӑшӗ те «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗн» уйрӑмлӑхӗсем ӑна куҫаракансен тӗнӗпе ҫыхӑннӑ тесе шутлаҫҫӗ пулин те, Бедун ҫапла палӑртса каланӑ: «Ҫак уйрӑмлӑхсем пуррине, тӗпрен илсен, ҪТ вӑл — Ҫӗнӗ Халала ҫыракансем усӑ курнӑ сӑмах ҫаврӑнӑшӗсене питӗ асӑрханса, сӑмахран сӑмах куҫарнипе ӑнлантарса пама пулать» (Truth in Translation, 163, 165-мӗш страницӑсем).

a Кунта 2013 ҫулччен акӑлчан чӗлхипе тухнӑ «Ҫӗнӗ тӗнче куҫарӑвӗ» кӑларӑмсем пирки сӑмах пырать.

b Сӑмахран, Синод куҫарӑвне ҫак сӑвӑ йӗркисене кӗртнӗ: Матфей 17:21; 18:11; 23:14; Марк 7:16; 9:44, 46; 11:26; 15:28; Лука 17:36; 23:17; Иоанн 5:4; Апостолсен ӗҫӗсем 8:37; 15:34; 24:7; 28:29; Рим 16:24. Унсӑр пуҫне, унта 1 Иоанн 5:7, 8-мӗшӗсенче Троица ҫинчен вӗрентнине ҫирӗплетсе паракан вырӑн пур, ӑна вара Библие ҫырнӑ хыҫҫӑн темиҫе ҫӗр ҫул иртсен кӗртнӗ пулнӑ.

c Ҫавӑн пекех, «Современный перевод» ятлӑ Библире Иисусӑн сӑмахӗсене «Турӑпа ҫывӑхланни кирлине ӑнланакансем» тесе, «Смысловой перевод» ятлӑ Библире «хӑйсене Ҫӳлти Турӑ кирлине ӑнланакансем» тесе куҫарнӑ.