Be ka se isịnede

Ntak Emi Mme Ntiense Jehovah Mîsitieneke Inam Ndusụk Usọrọ?

Ntak Emi Mme Ntiense Jehovah Mîsitieneke Inam Ndusụk Usọrọ?

 Mme Ntiense Jehovah ẹsinam didie ẹfiọk m̀mê ewe usọrọ ke Abasi ama?

 Mbemiso Ntiense Jehovah ebierede m̀mê ewe usọrọ ke imọ ikpetiene inam, enye esise se Bible etịn̄de. Ndusụk usọrọ ye edinam ini nduọkodudu isan̄ake ye se Bible ekpepde. Mme Ntiense Jehovah isitieneke inam utọ enye oro. Edi enyene ndusụk usọrọ ye edinam ini nduọkodudu emi Bible mîkpanke, Ntiense Jehovah kiet kiet esibiere m̀mê iyetiene inam utọ enye oro, ama akam edi enye anam se ekekeme man enyene “eti ubieresịt eke mîduehe Abasi ye owo.”—Utom 24:16.

 Utọ mbụme ntem ke Ntiense Jehovah esibụp idemesie mbemiso enye ebiere utọ usọrọ ye edinam ini nduọkodudu emi enye ekpetienede anam. a

  •   Ndi usọrọ ye edinam ini nduọkodudu oro aban̄a n̄kpọ emi Bible akpande?

     Item Bible: “ ‘Ẹwọn̄ọ ke otu mmọ, ẹnyụn̄ ẹdian̄ade ẹda,’ Jehovah ọdọhọ, ‘ẹkûnyụn̄ ẹtụk n̄kpọ ndek.’ ”—2 Corinth 6:15-17.

     Mme Ntiense Jehovah iyomke ndisan̄a n̄kpọ ndomokiet ye ukpepn̄kpọ emi mîsanake, m̀mê emi Bible mînyịmeke. Oro anam mmọ ẹtre ndisitiene nnam mme usọrọ ye edinam ini nduọkodudu oro iyomde nditịn̄ mban̄a mi.

     Usọrọ ye edinam ini nduọkodudu emi asan̄ade n̄kpọ ye mme abasi ubọkowo. Jesus ọkọdọhọ ete: “Edi Jehovah Abasi fo ke ana afo atuak ibuot ọnọ, onyụn̄ edi enye ikpọn̄ ke ana afo anam edisana utom ọnọ.” (Matthew 4:10) Se Jesus eketịn̄de emi esinam Mme Ntiense Jehovah ẹkûtiene udia Christmas, Easter, ye May Day, b sia mme edinam emi ẹsan̄a n̄kpọ ye ndikpono mme abasi ubọkowo utu ke ndikpono ata Abasi. Mmọ isitieneke inam mme utọ usọrọ oro ẹtienede mi.

    •  Kwanzaa. Ẹda enyịn̄ oro Kwanzaa “ẹto ikọ Swahili emi matunda ya kwanza, emi ọwọrọde ‘akpa mfri.’ Emi owụt ke ẹda usọrọ emi ẹto usọrọ ini idọk emi ẹkụtde ke n̄wed mbụkeset Africa.” (Encyclopedia of Black Studies) Ediwak owo ẹdọhọ ke usọrọ Kwanzaa isan̄ake n̄kpọ ndomokiet ye ndikpono abasi ekededi, edi n̄wed emi ẹkotde Encyclopedia of African Religion ọdọhọ ke enye etie nte usọrọ kiet emi ẹsinamde ke Africa, emi mme owo ẹsimende akpa mfri in̄wan̄ “ẹwa ẹnọ mme abasi ye mme ete ete oro ẹma ẹkekpan̄a, man ẹkọm mmọ.” N̄wed oro ọdọhọ n̄ko ete: “Mbubit owo America ẹsinyụn̄ ẹnam usọrọ Kwanzaa man ẹda ẹkọm mme ete ete mmọ emi ẹkekpade, ke ndinịm mmọ uwem.”

      Kwanzaa

    •  Usọrọ Mid-Autumn. N̄wed emi ekerede Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary ọdọhọ ke “ẹsinam usọrọ emi ẹda ẹkpono abasi-an̄wan ọfiọn̄.” Ke ini usọrọ emi, “iban ẹsituak ibuot ke isọn̄ ke iso abasi-an̄wan oro; mbon China ẹsikot utuakibuot oro kowtow.”—Religions of the World—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.

    •  Nauruz (Nowruz). “Ẹda usọrọ emi ẹto ido ukpono mbon Zoroaster. Usen usọrọ emi esịne ke otu ata edisana usen ke n̄wed usenọfiọn̄ mme Zoroastrian. . . . Mmọ ẹdọhọ ke ẹsida usọrọ oro ẹdara Rapithwin, spirit uwemeyo, emi ẹdọhọde ke spirit etuep ekebịn enye yak efehe ekedịbe ke esịt isọn̄ ke ini etuep; ẹsinam usọrọ emi ke ufọt uwemeyo ke usen Nowruz ke ido obio mme Zoroastrian.”—United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

    •  Shab-e Yalda. N̄wed emi ẹkotde Sufism in the Secret History of Persia ọdọhọ ke usọrọ emi ke “ẹsida ẹkpono abasi emi ẹkotde Mithra,” abasi un̄wana. Ẹsinam usọrọ emi ke ini etuep ke ini eyo esisọpde okụt. Ẹdọhọ n̄ko ke etie nte usọrọ emi asan̄a n̄kpọ ye abasi utịn emi mbon Roman ye Greek ẹsikponode. c

    •  Ederi Ekọm. Ukem nte usọrọ Kwanzaa, ẹda edinam emi ẹto usọrọ ini idọk emi ẹkesidade ẹkpono nsio nsio abasi. Nte ini akade “mme ufọkabasi ẹma ẹtọn̄ọ nditiene nnam se ẹkesinamde ke usọrọ emi mbio obio ẹkesinamde mi.”—A Great and Godly Adventure—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

     Usọrọ ini nduọkodudu emi ẹdade ẹto nsu emi mme owo ẹnịmde m̀mê usọrọ emi ẹnamde man mme owo ẹnyene mfọniso. Bible ọdọhọ ke “mbon emi ẹbride okpokoro ẹnọ abasi Mfọniso” ẹsịne ke otu mbon emi “ẹkpọn̄de Jehovah.” (Isaiah 65:11) Emi anam Mme Ntiense Jehovah ẹkûsutiene unam utọ usọrọ nte:

    •  Ivan Kupala. N̄wed emi ẹkotde The A to Z of Belarus ọdọhọ ke “ediwak owo ẹnịm ke ini usọrọ [Ivan Kupala] ke n̄kpọ-obot ẹsision̄o odudu magic, ndien ke owo oro enyenede esịt m̀mê mfọniso ekeme ndibọ odudu emi.” Ẹsidia usọrọ emi ke ini emi eyo esibịghide ndikụt ke isua, ndien mbon emi mîkponoke ata Abasi ẹkesidia. N̄wed emi ẹkotde Encyclopedia of Contemporary Russian Culture ọdọhọ ke “ẹma ẹdimen usọrọ emi ẹbuak ye edinam ufọkabasi [emi ẹsinamde ẹda ẹti John Andinịm Owo Baptism]; ẹkenam emi ke ini mbon emi mîkokponoke ata Abasi ẹkekabarede ẹdi Christian.”

    •  Obufa Isua (Obufa Isua Mbon China m̀mê Obufa Isua Mbon Korea). “Ke ini emi ke mme ubon, mme ufan, ye iman ẹsibọn̄ akam man n̄kpọ ọfọn mmọ ke obufa isua, ẹnyụn̄ ẹnọ mme abasi ye mme spirit ukpono man n̄kpọ asan̄a ọfọn ye mmọ isua oro.” (Mooncakes and Hungry Ghosts—Festivals of China) Ukem n̄kpọ emi ke mbon Korea ẹsinam ke usọrọ obufa isua mmọ. “Ke ini usọrọ emi, ẹsikpono mme ete ete, ẹnam nsio nsio n̄kpọ man ẹbịn ndiọi spirit mbak n̄kpọ ndomokiet idinam iso ọdiọk mmọ ke Obufa Isua; ẹsinyụn̄ ẹbre idiọn̄ man ẹfiọk se obufa isua adade edi.”—Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide.

      Obufa Isua Mbon China

     Usọrọ ini nduọkodudu emi ẹsinamde ke ntak emi mme owo ẹnịmde ke ukpọn̄ isikpaha. Bible ọdọhọ ke ukpọn̄ esikpa. (Ezekiel 18:4) Enye anam Mme Ntiense Jehovah isitieneke inam usọrọ m̀mê edinam ekededi emi anamde owo enịm ke ukpọn̄ isikpaha, utọ nte:

    •  All Souls’ Day (Usen Mme Akpan̄kpa). Ẹsida usen emi “ẹti kpukpru nti owo oro ẹkekpan̄ade,” ntre ke New Catholic Encyclopedia ọdọhọ. “Ke n̄kpọ nte isua 500 C.E. esịm n̄kpọ nte isua 1500 C.E, ediwak owo ẹma ẹsinịm ke usen emi ke ukpọn̄ emi ẹdude ke purgatory ẹsikabade ekpo, ifọt, ikwọt, ye mme n̄kpọ ntre ẹdifịna mbon emi ẹkeduede mmọ ini mmọ ẹkedude uwem.”

    •  Usọrọ Qingming (Ch’ing Ming) ye Hungry Ghost Festival. Ẹsida usọrọ iba emi ẹda ẹkpono mme ete ete emi ẹma ẹkekpan̄a. Ke ini usọrọ Ch’ing Ming, n̄wed kiet ẹkotde Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals ọdọhọ ke “ẹsifọp udia, mmịn, ye okụk ẹnọ owo emi akakpade man biọn̄ ididọn̄ enye, itọn̄ idisat enye, okụk idinyụn̄ inana enye.” N̄wed oro ọdọhọ n̄ko ete “ke ọfiọn̄ emi ẹsinamde usọrọ Hungry Ghost, [mme anam usọrọ oro ẹsinịm] ke mme akpan̄kpa ẹsinen̄ede ẹkpere mme odu-uwem ke okoneyo emi ọfiọn̄ ọyọhọde idịbi, ntre ke enen̄ede ọfọn ẹnam se idinemde mme akpan̄kpa esịt ẹnyụn̄ ẹkpono mme ete ete emi ẹma ẹkekpan̄a.”

    •  Chuseok. N̄wed kiet emi ẹkotde The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics, ọdọhọ ke ini usọrọ emi ke “ẹsiwa udia ẹnyụn̄ ẹduọk mmịn ẹnọ ukpọn̄ mme akpan̄kpa.” Mme owo ẹsinam ofụri oro sia “mmọ ẹnịm ke owo ama akpa ke ukpọn̄ esie esisụk akaka iso odu uwem.”

     Usọrọ ini nduọkodudu emi asan̄ade n̄kpọ ye odudu mme demon. Bible ọdọhọ ete: “Owo ekededi emi ebrede idiọn̄, m̀mê ebre mfọni m̀mê owo ekededi emi omụmde ndomo m̀mê abiaidiọn̄, m̀mê owo emi ọkọkde nduọhọ ọnọ owo m̀mê obụp ekpo m̀mê etịn̄ ini iso m̀mê owo ekededi emi akade okobụp mme akpan̄kpa n̄kpọ . . . ẹdi mbubiam n̄kpọ ke enyịn Jehovah.” (Deuteronomy 18:10-12) Mme Ntiense Jehovah isiyomke ndinam n̄kpọ ekededi emi asan̄ade n̄kpọ ye odudu mme demon, esịnede ndikot n̄wed ekaubọk ye ubreidiọn̄—emi anam mmọ isitieneke inam usọrọ Halloween m̀mê utọ usọrọ nte:

    •  Usọrọ Obufa Isua Sinhala ye Tamil. “Se ẹsinamde ke ini usọrọ emi . . . esịne se mme ebre idiọn̄ ẹsidọhọde yak mme owo ẹnam ke nsio nsio ini man ẹnyene mfọniso.”—Encyclopedia of Sri Lanka.

    •  Songkran. Usọrọ mbon Asia edi emi. Ẹda enyịn̄ oro “ẹto ikọ Sanskrit . . . emi ọwọrọde ‘isan̄’ m̀mê ‘ukpụhọde,’ ndien ẹsinam [usọrọ emi] ke ini ẹdọhọde ke utịn asan̄a okodụk n̄kan̄ emi ẹkotde Aries.”—Food, Feasts, and Faith—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

     Mme usọrọ emi Ibet Moses ekenyịmede, edi emi uwa Jesus akabiatde efep. Bible ọdọhọ ete: “Christ anam Ibet etre.” (Rome 10:4) Mme Christian ẹsụk ẹdadia ufọn Ibet Moses emi ẹkenọde nditọ Israel. Edi mmọ isinịmke mme usọrọ emi ibet oro ọkọdọhọde ẹsinịm, akpan akpan mme usọrọ oro ẹkesinịmde man ẹnam mme owo ẹti ke Messiah ke edi, sia mmọ ẹnịm ke Messiah ama ededi. Bible ọdọhọ ete: “Koro mme n̄kpọ oro ẹdide mbukpọn̄ n̄kpọ eke ẹdidide, edi Christ edi ata idem n̄kpọ.” (Colossae 2:17) Se ikanamde ẹsinịm mme usọrọ oro ama etịbe, ndien ndusụk n̄kpọ emi ẹmende ẹdisịn ke mme usọrọ oro isan̄ake ye se Bible ekpepde, oro anam Mme Ntiense Jehovah isitieneke idia utọ usọrọ nte:

    •  Hanukkah. Ẹsinam usọrọ emi ẹda ẹti ini ẹkefiakde ẹyak temple mme Jew ke Jerusalem ẹnọ Abasi. Bible ọdọhọ ke Jesus ekedi “akwa oku emi adade nti n̄kpọ oro ẹdude edi ke tent [m̀mê temple] emi okponde onyụn̄ ọfọnde ama, emi owo mîdaha ubọk inam, oro edi, emi mîdịghe eke isọn̄.” (Mme Hebrew 9:11) Mme Christian ẹdiọn̄ọ ke temple enye oro ama ada itie temple Jerusalem.

    •  Rosh Hashanah. Akpa usenọfiọn̄ isua mme Jew edi emi. Ke eset usen emi ekesidi usen usọrọ, ẹma ẹsinyụn̄ ẹwa san̄asan̄a uwa ẹnọ Abasi usen oro. (Numbers 29:1-6) Edi, Jesus Christ, emi edide Messiah, ama anam “uwa ye uwa enọ ẹtre,” tọn̄ọ oro Abasi ibọhọ mme uwa oro aba.—Daniel 9:26, 27.

  •   Ndi usọrọ m̀mê edinam ini nduọkodudu emi ayanam nsịn idem ke n̄kpọ ido ukpono en̄wen?

     Se Bible etịn̄de: “Nso udeme ke owo eke enịmde ke akpanikọ enyene ye owo eke mînịmke ke akpanikọ? Ndien nso ediomi ke temple Abasi odiomi ye ndem?”—2 Corinth 6:15-17.

     Mme Ntiense Jehovah ẹsinam n̄kpọ man ẹdu ke emem ye mme owo inyụn̄ inyịkke owo ete enịm se mmimọ inịmde, edi mmọ isidiaha usọrọ ekededi emi anamde mmọ ẹtiene ẹsịn idem ke n̄kpọ ido ukpono en̄wen, utọ nte:

     Usọrọ emi ẹsidade ẹkpono ikpọ owo ido ukpono m̀mê emi ẹnamde man ẹdomo ndinam ido ukpono ẹdiana kiet kpa ye oro mmọ mînịmke ukem n̄kpọ. Ini Abasi akadade ikọt esie aka obufa idụt emi mbon idụt oro ẹkekponode nsio nsio abasi, enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Kûnam ediomi ye mmọ ye mme abasi mmọ. . . . Edieke afo anamde n̄kpọ mme abasi mmọ, oro eyedi afia ọnọ fi.” (Exodus 23:32, 33) Oro anam Mme Ntiense Jehovah isitieneke inam mme utọ usọrọ nte:

    •  Loy Krathong. Ke ini usọrọ mbon Thailand emi, “mme owo ẹsida ikọn̄ ẹnam usan, ẹdomo candle m̀mê incense ẹsịn, ẹnyụn̄ ẹda ẹkesịn ke mmọn̄ yak mmọn̄ emen ebe. Mmọ ẹdọhọ ke oro esimen ndiọkiso aka nsannsan. Ẹsida usọrọ emi ẹti edisana nde ikpat Buddha.”—Encyclopedia of Buddhism.

    •  National Repentance Day. Owo ukara kiet ọkọdọhọ ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe Papua New Guinea emi ẹkotde The National ete ke mbon emi ẹsidiade usọrọ emi “ẹnịm akpan ukpepn̄kpọ emi mme Christian ẹsikpepde.” Enye ọdọhọ n̄ko ke “usọrọ emi ẹsinam mme owo ke idụt mmimọ ẹdu uwem nte mme Christian.”

    •  Vesak. “Usen emi ke mbon Buddha ẹda nte ata edisana usen, sia usen emi ke mmọ ẹsidia usọrọ usen emana Buddha, usen enyịn akan̄wan̄ade enye, ye usen n̄kpa esie, m̀mê ini emi enye ekebede odụk itie emi enye mîdibọhọ ufen aba.”—Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.

      Vesak

     Edinam emi ido ukpono ẹsinamde emi mîsan̄ake ye se Bible ekpepde. Jesus ọkọdọhọ mme ada iso ido ukpono ete: “Mbufo ẹmenam ikọ Abasi akabade edi ikpîkpu ke ntak ido eset mbufo.” Enye ama ọdọhọ mmọ n̄ko ke mmọ ẹkpono Abasi ke ikpikpu, sia mmọ ẹkpep “mme ewụhọ owo ke ukpepn̄kpọ mmọ.” (Matthew 15:6, 9) Ikọ Jesus emi anam Mme Ntiense Jehovah isitieneke idia utọ usọrọ nte:

    •  Epiphany (Usen Ndidem Ita, Timkat, m̀mê Los Reyes Magos). Mbon oro ẹsidiade usọrọ emi ẹdọhọ ke inam emi ida iti usen emi mme asiak ntantaọfiọn̄ ẹkekade ẹkese Jesus m̀mê usen emi Jesus akanade baptism. “Usọrọ emi mme okpono ndem ẹkesinamde ẹnọ ndem mmọn̄, ndem idịm, ye ndem inyan̄ ke mme Christian ẹketọn̄ọ ndida nnam nte edi usọrọ mmọ.” (The Christmas Encyclopedia) Ukem usọrọ emi ke ẹsikot Timkat; “mbon emi mîfiọkke Abasi ẹketọn̄ọ usọrọ emi ke obio.”—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

    •  Usọrọ Assumption of the Virgin Mary. Ẹsinam usọrọ emi sia ẹnịm ke eka Jesus ọkọdọk heaven ye uwem. N̄wed emi ẹkotde Religion and Society—Encyclopedia of Fundamentalism, ọdọhọ ete: “Mme Christian eyo mme apostle ikenịmke utọ n̄kpọ oro; n̄kpọ ndomokiet inyụn̄ idụhe ke N̄wed Abasi emi owụtde ke se mme owo ẹnịmde oro enen.”

    •  Usọrọ Immaculate Conception. “N̄wed Abasi idọhọke ke ẹma ẹnam [Mary] ọfọn ama . . . Ufọkabasi ẹkenyụn̄ ẹsio ukpepn̄kpọ enye oro ẹdi.”—New Catholic Encyclopedia.

    •  Lent. Usọrọ emi ke ẹsida ẹti ini owo akakabarede esịt ye ini ẹsitiede utreudia. N̄wed kiet ẹkotde New Catholic Encyclopedia ọdọhọ ke ẹketọn̄ọ usọrọ emi ke n̄kpọ nte isua 200 ama ekebe tọn̄ọ ẹkewet ofụri Bible ẹma. N̄wed oro etịn̄ n̄kpọ n̄ko aban̄a akpa usen usọrọ Lent; enye ọdọhọ: “Mbon ufọkabasi ẹketọn̄ọ ndisika n̄kọbọ ntọn̄ ke usen Ash Wednesday ke ikpọ owo ufọkabasi ẹma ẹkedụk mbono ke Benevento ke 1091.”

    •  Meskel (m̀mê, Maskal). Mbon Ethiopia ẹsinam usọrọ emi. N̄wed kiet ẹkotde Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World ọdọhọ ke ẹsinam usọrọ emi ẹda “ẹwụt ke ẹma ẹkụt Cross (cross emi ẹkekọn̄de Christ); mme owo ẹsibara ikan̄ ẹnyụn̄ ẹnek unek ẹkanade ikan̄ oro.” Edi Mme Ntiense Jehovah isikamake cross ikpono Abasi.

  •   Ndi ẹsinam usọrọ ini nduọkodudu oro ndida n̄kpono owo, n̄ka, m̀mê idụt?

     Se Bible etịn̄de: “Ntem ke Jehovah ọdọhọ ete: ‘Ọdọdiọk ọnọ owo oro ọbuọtde idem ke owo onyụn̄ eberide edem ke ubọk obụkidem nte odudu esie, emi esịt esie onyụn̄ ọwọn̄ọrede ọkpọn̄ Jehovah.’ ”—Jeremiah 17:5.

     Kpa ye emi Mme Ntiense Jehovah ẹsiwụtde ke imama mme owo, ẹsinyụn̄ ẹbọn̄de akam ẹsịn mmọ, mmọ isitieneke idia utọ usọrọ nte:

     Usọrọ ini nduọkodudu emi ẹsidade ẹkpono andikara m̀mê akwaowo en̄wen. Bible ọdọhọ ete: “Ke ufọn mbufo, ẹkpeme idem ye owo emi ibifịk esie odude enye ke odudu ibuo, koro ke nso ntak ke ẹkpebat enye ke n̄kpọ?” (Isaiah 2:22) Oro anam Mme Ntiense Jehovah isitieneke idia usọrọ usen emana edidem m̀mê ọbọn̄ an̄wan.

     Usọrọ ọfọn̄ etakubom (flag). Mme Ntiense Jehovah isinamke usọrọ Flag. Ntak-a? Sia Bible ọdọhọ ete: “Ẹkpeme idem ke ndem.” (1 John 5:21) Ndusụk owo idaha flag nte n̄kpọ emi owo okponode nte abasi. Edi Carlton J. H. Hayes emi esiwetde mbụkeset ekewet ete: “Flag edi n̄kpọ emi owụtde ke mme owo ẹbuọt idem ke idụt mmọ, onyụn̄ edi n̄kpọ emi mme owo ẹsikponode-kpono.”

     Usọrọ ini nduọkodudu m̀mê edinam emi ẹsinamde ẹda ẹkpono ndisana owo. Nso iketịbe ini owo emi amade Abasi akatuakde ibuot ọnọ apostle Peter? Bible ọdọhọ ete: “Peter emenede enye, ọdọhọ ete: ‘Daha ke enyọn̄; ami n̄ko ndi owo.’ ” (Utom 10:25, 26) Sia Peter m̀mê mme apostle eken mîkenyịmeke ẹkpono mmimọ, Mme Ntiense Jehovah isitieneke idia usọrọ emi ẹnamde ẹda ẹkpono ndisana owo. Utọ usọrọ nte:

    •  All Saints’ Day. “Usọrọ emi ẹsinamde ẹda ẹkpono kpukpru ndisana owo . . . Owo idiọn̄ọke nte usọrọ emi ọkọtọn̄ọde.”—New Catholic Encyclopedia.

    •  Usọrọ Our Lady of Guadalupe. Ẹsida usọrọ emi ẹkpono “edisana an̄wan emi ekpemede Mexico.” Ndusụk owo ẹdọhọ ke Mary eka Jesus edi n̄wan oro. Ẹdọhọ ke enye ama owụt ubuene kiet emi ekesinamde utom ke in̄wan̄ idem ke 1531.—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

      Usọrọ Our Lady of Guadalupe

    •  Usọrọ usio-enyịn̄. “N̄wed kiet ẹkotde Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals ọdọhọ ke usọrọ usio-enyịn̄ edi usọrọ emi ẹsidiade usen emi ẹmende eyen ẹsio edisana owo, m̀mê ke usen emi ẹsiode owo enyịn̄ uduọk mmọn̄.” Afiak ọdọhọ ke “usen usọrọ oro asan̄a n̄kpọ ye ido ukpono mmọ.”

     Usọrọ oro ẹsidade ẹti ukpụhọde ẹkenamde ke ukara m̀mê ke obio. Bible ọdọhọ ke “ọfọn ndinyene Jehovah ke ebiet ubọhọ akan ndibuọt idem ye owo.” (Psalm 118:8, 9) Mme Ntiense Jehovah isiyomke ndinam n̄kpọ ekededi oro edinamde etie nte mmọ ẹdori enyịn ke mme owo ẹdinam ererimbot emi ọfọn, utu ke Abasi. Enye anam mmọ isitieneke inam Youth Day m̀mê Women’s Day emi asan̄ade n̄kpọ ye ndiyom ndikpụhọde n̄kpọ ke ukara m̀mê ke obio. Oro esinyụn̄ anam mmọ ẹkûtiene unam Emancipation Day m̀mê utọ n̄kpọ ntre. Utu ke ndimen idotenyịn mmọ n̄kọkọn̄ ke mme n̄kpọ ntre, mmọ ẹnịm ke Obio Ubọn̄ Abasi kpọt editre asari inyụn̄ inam n̄kpọ ọfọn ye kpukpru owo.—Rome 2:11; 8:21.

  •   Ndi usọrọ ini nduọkodudu oro anam etie nte ke idụt kiet ọfọn akan idụt en̄wen m̀mê ekpụk kiet ọfọn akan enye eken?

     Se Bible etịn̄de: “Abasi inamke asari, edi ke kpukpru idụt enye enyenyịme owo eke abakde enye onyụn̄ anamde edinen ido.”—Utom 10:34, 35.

     Kpa ye emi Mme Ntiense Jehovah ẹmade obio mmọ, mmọ isitieneke inam usọrọ oro anamde etie nte ke obio mmọ ọfọn akan obio en̄wen. Utọ nte:

     Usọrọ ẹsinamde ẹda ẹkpono mbonekọn̄. Jesus ikọdọhọke mbet esie ẹka ekọn̄, edi ọkọdọhọ mmọ ete: “Ẹka iso ẹma mme asua mbufo ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹyom ufọn mmọ eke ẹkọbọde mbufo.” (Matthew 5:44) Ntre, Mme Ntiense Jehovah isinamke usọrọ ẹdade ẹkpono mbonekọn̄, esịnede utọ usọrọ nte:

    •  Anzac Day. “Anzac edi enyịn̄ ẹsikotde mbonekọn̄ Australia ye New Zealand,” ndien “Usen Anzac ke ẹsida ẹti mbon oro ẹkekpade ke ekọn̄.”—Historical Dictionary of Australia.

    •  Veterans Day (Remembrance Day, Remembrance Sunday, m̀mê Memorial Day). Mme usen emi ke ẹsida ẹti “mbon emi ẹken̄wanade ekọn̄ ye mbon ẹkekpan̄ade ke ekọn̄ idụt mmọ.”—Encyclopædia Britannica.

     Usọrọ emi ẹsidade ẹti mbụk idụt m̀mê eti usen emi idụt ẹketọn̄ọde ukaraidem. Jesus ọkọdọhọ mbet esie ke “mmọ idịghe ubak ererimbot, kpa nte [imọ mîdịghe] ubak ererimbot.” (John 17:16) Kpa ye emi Mme Ntiense Jehovah ẹsikpepde n̄kpọ ẹban̄a mbụk idụt mmọ, mmọ isitieneke idia utọ usọrọ nte:

    •  Australia Day. N̄wed kiet emi ẹkotde Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life ọdọhọ ke ẹsida usọrọ emi ẹti “usen emi mbonekọn̄ Britain ẹkewụkde flag mmọ ke Australia ke 1788. Usen emi ke Britain ẹketọn̄ọ ndikara Australia.”

    •  Guy Fawkes Day. “Usen emi ke ẹsidia usọrọ ke ntak emi Guy Fawkes ye mbon Catholic eken mîkekemeke ndiwot King James I ye mbon ukara England ke 1605.”—A Dictionary of English Folklore.

    •  Independence Day. Ke ediwak idụt, “ẹsisio usen kiet ẹnịm ẹda ẹti usen emi idụt mmọ ẹkenyenede ukaraidem.”—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

  •   Ndi ẹsinyịme mme owo ẹnam oburobụt ido ye se ẹmama ke usen usọrọ oro?

     Se Bible etịn̄de: “Ini emi ekebede ama ekem mbufo ndida nnam se idide uduak mme idụt, ini emi mbufo ẹkesan̄ade ke obukpo ido, ye ọkpọsọn̄ idiọk udọn̄, ye ediyụhọ mmịn, ye uyom uyom usọrọ, ye mbuba edin̄wọn̄ mmịn, ye obukpo edikpono ndem.”—1 Peter 4:3.

     Itie Bible oro esinam Mme Ntiense Jehovah ẹkûtiene unam usọrọ emi mme owo ẹsikpade mmịn ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ uyom uyom ye ntịme ntịme. Edi Mme Ntiense Jehovah ẹsitie ye mme ufan mmọ ẹdia uwem ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ mmịn edieke ẹmade. Mmọ ẹsinyụn̄ ẹkpeme idem man idibiat item Bible emi ọdọhọde ete: “Edide mbufo ẹdia n̄kpọ m̀mê ẹn̄wọn̄ n̄kpọ m̀mê ẹnam n̄kpọ ekededi, ẹnam kpukpru n̄kpọ ẹnọ Abasi ubọn̄.”—1 Corinth 10:31.

     Enye anam Mme Ntiense Jehovah isitieneke inam carnival m̀mê utọ usọrọ ntre, emi mme owo ẹsinamde ido emi Bible akpande. Emi esịne usọrọ mme Jew emi ẹkotde Purim. Kpa ye oro edide Purim ke ẹkesida ẹti ini emi ẹkenyan̄ade mme Jew ke n̄kpọ nte 500 B.C.E., n̄wed kiet ẹkotde Essential Judaism ọdọhọ ke idahaemi ke “ẹkeme ndidọhọ ke mme Jew ẹdida usọrọ emi nte Mardi Gras m̀mê Carnival mmọ.” Ediwak mbon emi ẹsidiade usọrọ emi “ẹsisịne ke utọ utọ ọfọn̄ (ediwak esidi ọfọn̄ iban), ẹnam n̄kpọ ikọ ikọ, ẹn̄wọn̄ mmịn̄ odụk mmọ ibuot, ẹnyụn̄ ẹnam uyom.”

 Ndi Mme Ntiense Jehovah nditre ndinam mme utọ usọrọ oro ọwọrọ ke mmọ imaha mbonubon mmọ?

 Ihih, iwọrọke ntre. Bible ọdọhọ kpukpru owo ẹma mbonubon mmọ, m̀mê owo edi Ntiense Jehovah m̀mê idịghe. (1 Peter 3:1, 2, 7) Edi, ke ini Ntiense Jehovah etrede nditiene mbon mmọ ndia utọ usọrọ oro, ndusụk mbon mmọ ẹkeme ndiyat esịt, mîdịghe ẹkere ke enye imaha mmimọ aba. Mme Ntiense Jehovah ẹsida ifet oro ẹwụt mbonubon mmọ ke imenen̄ede ima mmọ, ẹtịn̄ se inamde mmimọ ikûtiene unam usọrọ oro, ẹnyụn̄ ẹsika ẹkese mbonubon mmọ ke nsio nsio ini eken.

 Ndi enyene usọrọ emi Mme Ntiense Jehovah ẹsikpande mbon en̄wen ndidia?

 Ihih. Mmọ ẹnịm ke enyene-idem edibiere se enye edinamde. (Joshua 24:15) Mme Ntiense Jehovah “ẹkpono kpukpru orụk owo,” inamke n̄kpọ m̀mê nso ke mmọ ẹnịm.—1 Peter 2:17.

a Ibuotikọ emi isiakke kpukpru edinam ye usọrọ ini nduọkodudu emi Mme Ntiense Jehovah mîsidiaha, inyụn̄ isiakke kpukpru itie Bible emi ẹsin̄wamde mmọ ẹdiọn̄ọ se ẹkpenamde.

b Ke ndusụk idụt, May Day ke ẹsikot International Workers’ Day. Ẹketọn̄ọ May Day ke Rome. Emekeme ndikot ediwak n̄kpọ mban̄a enye ke ibuotikọ emi, “May Day—What Does It Mean to You?” ke Awake! Ikọmbakara eke April 22, 2005, page 12-14.

c Mithra, Mithraism, Christmas Day & Yalda, by K. E. Eduljee, page 31-33.