NDUSỤK owo ẹkere ke okụk edi kpukpru n̄kpọ. Afo ekere didie? Imọdiọn̄ọ ke okụk mîdụhe, owo ikemeke ndidep udia ye ọfọn̄, owo inyụn̄ ikemeke ndikpe okụk ufọk m̀mê ndibọp ufọk ndụn̄. Ete kiet ọkọdọhọ ke ‘okụk enyene ufọn etieti mfịn, ndien ke edieke okụk mîkpodụhe, ke ekọn̄ akpasiaha ke ufan̄ ọfiọn̄ kiet.’

Edi, okụk idịghe kpukpru n̄kpọ. Arne Garborg, ewetuto eyen Norway ọkọdọhọ ke okụk “ekeme ndidep udia edi inamke udia ọdọn̄ owo; edep ibọk edi inọhọ owo nsọn̄idem; edep eti bed edi inamke idap anam owo; ọnọ owo ifiọk edi inọhọ ọniọn̄; abana owo idem edi inọhọ owo uyai; ọnọ owo ubọn̄ edi inọhọ ima; ọnọ owo mbre edi inọhọ idatesịt; ọnọ owo mme ọdiọn̄ọ edi inọhọ ufan; ọnọ owo ifịn edi inamke ifịn oro ẹdi nti ifịn.”

Edieke owo esede okụk nte Bible ọdọhọde ẹse—idaha okụk nte ebeiso n̄kpọ, edi ada okụk nte n̄kpọ ndida nnyene se ẹdade ẹdu uwem—enye oyokop inemesịt onyụn̄ oyụhọ ye se enye enyenede. Bible ọdọhọ ke “ima okụk edi orụn̄ kpukpru orụk idiọkn̄kpọ, ndien ke edinyanade mbịne ima emi, ndusụk owo ẹma . . . ẹda ediwak ubiak ẹnọmọ idemmọ.”—1 Timothy 6:10.

Omokụt do ke Bible idọhọke ke okụk ọdiọk, ọdọhọ ke ima okụk ọdiọk. Ima okụk ekeme ndidian̄ade mme ufan onyụn̄ asuan ubon. Yak inọ uwụtn̄kpọ.

 Daniel: * “N̄kesikere ke Thomas ufan mi edi ata eti owo. Mfịna ọkọtọn̄ọ ke enye ama ekedep akani moto mi. N̄kọdiọn̄ọke ke moto oro enyene mfịna. Edi enye ama enyịme ndibọ mi ndep onyụn̄ esịn ubọk ke n̄wed ọdọhọ ke imama nte moto oro etiede. Ke ọfiọn̄ ita ama ekebe, moto oro ama abiara. Thomas ama ayat esịt ọdọhọ ke n̄kanyam mbiara moto nnọ imọ onyụn̄ ọdọhọ ke ana n̄kpọn̄ okụk imọ nnọ imọ. Idem ama akpa mi etieti! Mma n̄n̄wana ndineme n̄kpọ emi sụn̄sụn̄ ye enye, edi enye okosụk etie ikọ ikọ. Se nte okụk akanamde Thomas ufan mi akabade n̄kpọ en̄wen do!”

Esin: “Nesrim edi n̄kukụre eyeneka mi. Ima inen̄ede ikpere kiet eken, ntre n̄kekereke ke okụk ekeme ndidian̄ade nnyịn. Edi usen kiet n̄kpọ ama ọtọ etịmede. Ete ye eka mi ẹma ẹnịm ekpri okụk ẹnọ nnyịn mbemiso mmọ ẹkpade. Mmọ ẹkedọhọ ibahade okụk emi ukem ukem. Eyeneka mi ikenyịmeke; okoyom esie awak akan. Mma mbahade okụk oro nte ete ye eka mi ẹkedọhọde, edi eyeneka mi ama ọtọn̄ọ ntịme. Tutu emi, enye osụk ayayat esịt.”

Edieke owo mîsehe okụk nte Bible ọdọhọde, enye ekeme ndikụt ndudue nnọ mbon en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, imọ owo ekeme ndikere ke mme ubuene ẹdi ifu. Ndien owo emi edide ubuene ekeme ndikere ke mme imọ owo ẹma inyene ẹkaha ẹnyụn̄ ẹdiọk itọn̄. Da Leanne ke uwụtn̄kpọ. Enye oto ufọk imọ ndien mme owo ẹsisari enye ke ntak emi. Enye ọdọhọ ete:

“Ẹkediọn̄ọ mi nte eyen ete-enyene-n̄kpọ. Ntre, ediwak owo ẹma ẹsidọhọ mi ẹte, ‘Okwo ọfọn, amamana edidoro ke okụk; se oyoyom ete fo ọnọ fi’ mîdịghe ‘Mbọk idịghe kpukpru owo ẹnyene n̄kpọ nte mbufo; nnyịn ikemeke ndidep ikpọ moto nte mbufo.’ Mma ndọhọ mme ufan mi ẹtre ndisitịn̄ utọ ikọ oro ye ami, mma nnyụn̄ nnam mmọ ẹdiọn̄ọ ntak emi ikọ oro esibiakde mi. N̄koyomke mme owo ẹdiọn̄ọ mi nte eyen imọ owo, edi n̄koyom ẹdiọn̄ọ mi nte owo emi esin̄wamde mme owo.”

Bible idọhọke ke okụk ọdiọk inyụn̄ idọhọke ke ọdiọk ndinyene okụk. Idịghe ibatokụk oro owo enyenede edi mfịna, se idide mfịna edi nte owo esede se enye enyenede m̀mê oyomde ndinyene. Mme item oro Bible ọnọde aban̄a okụk ọfọn etieti, ndien mmọ ẹsụk ẹnyenyene ufọn mfịn nte ẹkenyenede ke ini ẹkewetde mmọ. Yak ineme ndusụk.

BIBLE ỌDỌHỌ ETE: “Kûkpa utom ndikọ inyene.”—Mme N̄ke 23:4.

N̄wed oro ẹkotde The Narcissism Epidemic ọdọhọ ke mbon oro ẹyomde inyene ẹsiwak “ndinyene udọn̄ọ ibuot; mmọ ẹsinyụn̄ ẹnyene utọ udọn̄ọ nte edidianitọn̄, ubiakedem, ye n̄kọn̄ibuot, ndien ke mmọ ẹsiwak ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk nnyụn̄ nda n̄kpọsọn̄ ibọk. Osụk etie nte ndinen̄ede nyom okụk esikam ananam mme owo ẹfụhọ.”

 BIBLE ỌDỌHỌ ETE: “Ẹkûyak usụn̄ uwem mbufo asan̄a ye ima okụk, edi ẹyụhọ ye se mbufo ẹnyenede.”—Mme Hebrew 13:5.

Owo emi oyụhọde ye se enye enyenede osụk ekeme nditịmede esịt mban̄a okụk. Edi enye iditịmekede esịt ibe nde sia enye ọdiọn̄ọ ke okụk idịghe ebeiso n̄kpọ ke uwem. Ke uwụtn̄kpọ, owo emi oyụhọde ye se enye enyenede idiwotke idem ke ini okụk atakde enye. Utu ke oro, enye esidomo ndinam n̄kpọ nte apostle Paul, emi ekewetde ete: “Mmọfiọk ndinyene esisịt mmonyụn̄ mfiọk ndinyene uwak uwak. Ke kpukpru n̄kpọ ye ke kpukpru idaha mmọfiọk ndidia nyụhọ ndinyụn̄ ntie biọn̄, ndinyene uwak uwak ndinyụn̄ ndu ke unana.”—Philippi 4:12.

BIBLE ỌDỌHỌ ETE: “Owo eke ọbuọtde idem ke inyene esie ọyọduọ.”—Mme N̄ke 11:28.

Mme anam-ndụn̄ọde ẹdọhọ ke okụk esinam ediwak ndọ abiara. Okụk esinam mme owo ẹwot idem. Nte ndusụk owo ẹdude uwem owụt ke mmọ ẹda okụk ke akpan n̄kpọ ẹkan ndọ ye uwem mmọ. Edi mbon oro ẹsede okụk nte Bible ọdọhọde ikereke ke okụk edi kpukpru n̄kpọ. Utu ke oro, mmọ ẹnịm ikọ Jesus emi ke akpanikọ: “Idem ke ini owo enyenede n̄kpọ barasuene, uwem esie itoho ke mme n̄kpọ emi enye enyenede.”—Luke 12:15.

Edieke odụn̄ọrede idemfo, emekeme ndikụt ke oyom ese okụk nte Bible ọdọhọde ẹse. Ke uwụtn̄kpọ, bụp idemfo mme mbụme emi ise.

• Ndi mmesima mbubehe emi ẹdọhọde ke ayanam owo ọsọsọp oforo?

• Ndi esisọn̄ mi ndinọ owo okụk?

• Ndi nsima ndinam ufan ye mbon oro ẹsinemede nneme kpukpru ini ẹban̄a okụk ye se mmọ ẹnyenede?

• Ndi mmesisu nsu mîdịghe nnam mme idiọkido ntre ke ntak okụk?

• Ndi okụk esinam nda idem ke n̄kpọ?

• Ndi nsikere mban̄a okụk kpukpru ini?

• Ndi okụk anam n̄kûnyene ini nse mban̄a idemmi ye ubon mi?

  Kpep ndisinọ owo n̄kpọ

Edieke ọbọrọde ih ke ekededi ke mme mbụme emi, sọsọp nam n̄kpọ mbak okụk edidia fi idem. Kûma okụk, kûnyụn̄ utak ke nditie n̄kere mban̄a okụk. Tre ndụk ye mbon emi ẹdade okụk ye inyene nte ebeiso n̄kpọ. Utu ke oro, dụk nsan̄a ye mbon oro ẹsede okụk nte Bible ọdọhọde, mînyụn̄ imaha okụk ikan Abasi.

Ima okụk ifọnke ke usụn̄ ndomokiet. Ntre, kûyak etie nte amama okụk akan mme ufan fo, ubon fo, ye idemfo. Nam ofụri se ekekeme man ese okụk nte Bible ọdọhọde ẹse.