IBUOTIKỌ IKPAEDEM | ABASI ESE DIDIE UN̄WỌN̄ SIKA?
Mfịna Ofụri Ererimbot
Sika ke owot owo nte usen ọmọn̄ okụre.
-
Ke isua 100 emi ẹbede, enye ama owot owo 100,000,000.
-
Kpukpru isua, enye esiwot n̄kpọ nte owo 6,000,000.
-
Kpukpru sekọn itiokiet, enye esiwot owo kiet.
Itiehe nte ke enye ọmọn̄ etre.
Mme anam-ndụn̄ọde ẹdọhọ ke edieke ẹn̄wọn̄de sika nte ẹsụk ẹn̄wọn̄de idahaemi, ke etisịm 2030, ke sika oyowot owo 8,000,000 kpukpru isua. Mmọ ẹdọhọ n̄ko ke n̄kpọ nte isua 90 ke iso, ke sika oyowot owo 1,000,000,000.
Idịghe mme ọn̄wọn̄ sika kpọt ke n̄kpọ esinam. Mbonubon mmọ isikopke inemesịt; owo itịn̄ke-tịn̄ okụk emi esitakde mmọ. Owo 600,000 ẹsikpa kpukpru isua ke ntak emi ẹken̄wekde nsụn̄ikan̄ sika. Mme ọn̄wọn̄-sika ẹnam okụk ufọkibọk ọdọk.
Esidi udọn̄ọ ama ọwọwọrọ edi, mbiausọbọ ẹfehe ẹyom usọbọ. Edi usọbọ sika idịghe edịbe. Dr. Margaret Chan, akwa owo Esop Emi Esede Aban̄a Nsọn̄idem Ererimbot, ọdọhọ ete: “Mfịna sika oto mme owo, ndien edieke mme owo ye ukara ẹdiande ubọk ẹnam n̄kpọ, ẹkeme nditre mfịna emi.”
Idahaemi, ata ediwak owo ke ofụri ererimbot ẹdọn̄ ubọk ẹdomo nditre mfịna emi sika adade edi. Ke August 2012, n̄kpọ nte idụt 175 ẹma ẹbiere ndinam n̄kpọ man mme owo ẹtre ndin̄wọn̄ sika. * Edi mbon emi mîyomke ẹtre iyakke. Kpukpru isua, kọmpeni sika ẹsibiat ediwak biliọn dollar ẹsuan etop n̄kpọurua emi man ẹnam iban ye mme uyen emi mîtọn̄ọke ndin̄wọn̄ ẹtọn̄ọ. Mmọ ẹnen̄ede ẹnam emi ke mme idụt oro mînen̄ekede iforo. Emi anam ediwak ke otu owo biliọn kiet emi ẹdụkde ufụn ẹnọ enye ẹsikpan̄a. Edieke mbon emi ẹn̄wọn̄de idahaemi mîtreke, mbon emi ẹdikpade ke isua 40 ke iso ẹyewak etieti.
Ediwak mbon emi ẹsin̄wọn̄de sika ẹkpema nditre, edi nte sika esimehede owo ye se mme asuanetop n̄kpọurua ẹnamde iyakke emem mmọ utom. Se ikọwọrọde Naoko edi emi. Enye ọkọtọn̄ọ ndin̄wọn̄ sika ke ini enye edide ekpri n̄kaiferi. Enye ekesin̄wọn̄ nte mbon emi enye okụtde ke TV, sia emi ekesinamde enye ekere ke imedi n̄kpọ. Kpa ye emi enye okokụtde nte kansa obufre owotde ete ye eka esie, enye okosụk ọn̄wọn̄wọn̄. Idem ke enye ama ekenyene nditọ iba, enye iketreke. Enye ọdọhọ ete: “Idem ama enyek mi m̀mê nyenyene kansa obufre, mma nnyụn̄ n̄kere ke sika ekeme ndinam nditọ mi ẹdọn̄ọ. Edi kpa ye oro, n̄kekemeke nditre. N̄kekere ke ndikemeke nditre sika.”
Edi Naoko ama etre. Se ikan̄wamde enye onyụn̄ edi se in̄wamde ediwak miliọn owo mfịn ẹkûn̄wọn̄ sika. Nso idi oro? Mbọk kot ibuotikọ emi etienede.
^ ikp. eki. 11 Mmọ ẹsinam mme owo ẹfiọk nte un̄wọn̄ sika ọdiọkde, iyakke kọmpeni sika ẹsuan etop n̄kpọurua mmọ, ẹnam tax emi kọmpeni sika ekpede okpon, ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ndin̄wam mme owo ẹtre sika.
