ITUVAKI LEQATAKI: E veisaqasaqa kei na ka e kaya na iVolatabu na nodra sasaga e levu na daunipolitiki kei na iliuliu ni lotu. Era vakatanitaka tale ga na lewa e soli vei ira nira vakatabuya na kena veisoliyaki, tabaki, se vakadewataki na iVolatabu. Raica mada e rua na kena ivakaraitaki:

• Rauta na 167 B.G.V.: A vinakata e dua na tui o Antiochus Epiphanes mera tavuki na Jiu ina nodra lotu na kai Kirisi. E mani vakarota me vakarusai kece na ilavelave ni iVolatabu vakaIperiu. E kaya na daunitukutuku makawa o Heinrich Graetz ni o ira na vakailesilesi ni tui era dau “dresulaka qai vakama na ivolavivigi ni Lawa ena gauna ga era raica kina e dua. O ira na wilika na iVolatabu mera vakaukauataki se vakacegui kina era dau vakamatei.”

• 500 ina 1500 G.V.: Era cudru eso na italatala ni Katolika nira vunautaka na nodra lewenilotu na ka e kaya na iVolatabu, sega ni ivakavuvuli ni Katolika. E dodonu me laurai ga vei ira na lewenilotu na Same ena vosa vakaLatina. O koya e laurai vua na ivola tale eso ena iVolatabu e dau vakatokai me vukitani. Dua na matabose ni lotu e vakaroti ira sara ga eso na tagane mera vaqarai na vukitani. E tukuni mera curuma na vale kece, mera lakova na vanua cava ga e kasamitaki ni na tiko kina na iVolatabu. Nira raica ga nona vale e dua na vukitani, mera vakarusa sara.

Ke ra vakawabokotaka na meca na iVolatabu, ke a sega ni yacovi keda mai nikua na kena itukutuku.

MAROROI NI IVOLATABU: A vakatabakidua e Isireli na sasaga i Tui Antiochus me vakawabokotaka na iVolatabu. Ia e levu na Jiu era sa toki ina so tale na vanua. Era kaya na dauvakadidike ni sivia na 60 na pasede na Jiu era sa sega ni tiko e Isireli ena imatai ni senitiuri G.V. Era maroroya tu na Jiu na iVolatabu ena nodra valenilotu. Na iVolatabu ga qori era qai vakayagataka na itabatamata ena veiyabaki e muri, wili kina o ira na lotu vaKarisito.—Cakacaka 15:21.

E taleitaki vakalevu na iVolatabu ena veiyabaki ni 500 ina 1500 G.V. Qori na vuna e vakadewataki qai lavetaki tiko ga kina. E sega ni bau vakayalolailaitaki ira na veitusaqati. Ni se bera mada ga ni buli na misini ni tabaivola ena ika15 ni senitiuri, sa rairai vakadewataki vakatikina na iVolatabu ena 33 na vosa. Ena veiyabaki e muri, sa vakadewataki qai tabaki na iVolatabu ena kena ivakatagedegede levu sara.

KENA YAGA: A guce nodra sasaga na tui kei na italatala me vakawabokotaki na iVolatabu. Me yacova mai nikua, na iVolatabu e ivola e veisoliyaki qai vakadewataki vakalevu duadua. Se mani vanua se matatamata cava eda cavutu mai kina se na noda ivakatagedegede ni bula, eda sa vakadinadinataka kece na yaga ni iVolatabu.