ENA Epereli 2006, a vakasavui e dua na itukutuku mata ni davui ena niusiveva e veiyasa i vuravura, nira na sevutaka e dua na timi ni dauvakadidike vei ira na lewenivanua eso na itukutuku makawa se qai kune ga qo, na kena ulutaga na “Kosipeli i Jutasa.” E vakamacalataki kina na ka era tukuna na dauvakadidike, ni vola qo ena veisautaka na noda rai me baleti Jutasa, na tisaipeli a bukiveretaki Jisu. Era tukuna ni a kerei Jutasa sara ga o Jisu me soli koya me vakamatei, era kaya ni tamata qaqa, e dua tale ga na yapositolo e kilai Jisu vinaka.

Vakacava e dina na itukutuku qori? Ke vaka kina, e vakaraitaka beka eso na itukutuku vuni me baleti ira na tamata rogo ena gauna makawa, me vakataki Jutasa Isikarioti, Jisu Karisito, se o ira na lotu vaKarisito taumada? Me veisautaka beka qori na noda rai me baleti Karisito kei na nona ivakavuvuli?

E se sega tiko ga ni matata na vanua e kau mai kina na “Kosipeli i Jutasa.” Era sega ni kunea se ra volaitukutukutaka na daukelikeli, e kurabuitaki ga ni a laurai ena makete e dau volitaki kina na iyaya ena gauna makawa, volekata na icavacava ni veiyabaki ni 1970 se na itekitekivu ni veiyabaki ni 1980. A rairai kune e Ijipita ena 1978 ena dua na ibulubulu lala, de dua ena dua na qara vatu. Qori e dua vei ira na va na lewenivola ena codex (dua na mataqali ivola makawa) e volai ena vosa vakaCoptic (e yavutaki ena vosa makawa vakaIjipita).

E maroroi tu na codex me vica vata na senitiuri ena vanua mamaca e Ijipita, ia sa tekivu vuca na waqana e caka mai na kulinimanumanu baleta ni sa makawa. Ena 1983 a vakaraitaki ga vakalekaleka na codex vei ira eso na dauvakadidike; ia e sega ni dua e volia rawa ni sa rui sau levu. Sa qai vuca totolo ga na codex ni sega ni maroroi vinaka qai sega tu ni kauaitaki me vica tale na yabaki. A volia ena yabaki 2000 e dua na marama dauvoli iyaya makawa e kai Suwitisiladi. A solia sara ina dua na timi era lewena na kenadau mai na veiyasa i vuravura. E tokona tiko na timi qori na Maecenas Foundation for Ancient Art kei na National Geographic Society. Eratou lesi meratou vakayacora na cakacaka levu ni kena biu vata na codex qai vakavinakataki tale, eso mada ga na drauna sa kaka basubasu. Ena dikeva na timi  qori na gauna a tekivu volai kina na codex, eratou na vakadewataka tale ga.

E laurai ena kaboni 14 (e dau cakacakataki kina na dede ni dua na ka) ni rairai volai na codex ena ikatolu se na ikava ni senitiuri S.K. Ia era nanuma na dauvakadidike ni vosa vakaCoptic e volai tiko ena “Kosipeli i Jutasa,” e vakadewataki mai ena Vosa vaKirisi ena gauna makawa sara. Na gauna cava qori? Na vanua cava a volai kina na “Kosipeli i Jutasa”?

Na imatai ni gauna e cavuti kina na “Kosipeli i Jutasa,” a laurai ena ka a vola o Irenaeus, e dua na dauvolaivola e kaya ni lotu vaKarisito a bula ena icavacava ni ikarua ni senitiuri S.K. Ena dua na ivola na Against Heresies, a vola kina o Irenaeus me baleta e dua vei ira na isoqosoqo e dau saqata na kena ivakavuvuli: “Era tukuna ni o Jutasa na daubukivere . . . , e kila tale ga na ka dina eratou sega ni kila na kena vo, a vakayacora na ka vuni me baleta na bukivere. A vakavuna sara ga o koya mera veilecayaki na ka kece era tu e lomalagi kei vuravura. Era bulia gona na italanoa lasu va qori me baleta na gauna makawa, era vakayacana me Kosipeli i Jutasa.”

A vinakata sara ga o Irenaeus me vakalasuya e levu na nodra ivakavuvuli na lotu vaKarisito era Gnostic, era kaya nira kila tiko e dua na itukutuku vuni. E levu tu na iwasewase ni Gnostic, qai dui tu na nodra ivakavuvuli se ka era kila me baleta na “ka dina.” Era vakatetea na Gnostic na nodra ivakavuvuli ena nodra vola ga na ka era nanuma, a takalevu qori ena ikarua ni senitiuri S.K.

E dau vakamacalataki ena nodra kosipeli na Gnostic ni ratou taura cala na imatai ni yapositolo i Jisu na ibalebale ni ka e tukuna, qai digitaka o Jisu me so ga era kila e dua na ivakavuvuli vuni. * Eso na Gnostic era vakabauta ni vuravura eda tiko kina qo e vaka na valeniveivesu. Koya gona, na “kalou dauveibuli” e volai ena iVolatabu vakaIperiu e sega ni kalou cecere, e saqati vei ira na kalou cecere era vakabauta na Gnostic. Era vakabauta ni o koya e “yalomatua” ena kila na ka “vuni” qo qai saga me dewa ina vuravura ni yalo.

Qori na ka e yavutaki kina na “Kosipeli i Jutasa.” E tekivu ena vosa: “Na vakatutusa a cavuta lo o Jisu vei Jutasa Isikarioti, ena loma ni walu na siga, ni vo e tolu na siga me solevutaka kina o Jisu na kanavata ni Lakosivia.”

Vakacava qo sara ga na codex a vakamacalataka tiko o Irenaeus ena nona ivola, a nanumi tu ena vica vata na senitiuri ni sa yali? O Marvin Meyer, a lewe ni imatai ni timi a dikeva qai vakadewataka na codex, a kaya me baleti Irenaeus ni nona “ivakamacala lekaleka e sema donu sara ga kei na ivola ena vosa vakaCoptic e kena ulutaga na Kosipeli i Jutasa.”

Ena “Kosipeli i Jutasa,” e volai kina ni a vakalialiai ratou na nona tisaipeli o Jisu ni sega ni levu na ka eratou kila. Ia o Jutasa duadua ga vei ratou na 12 na yapositolo a kilai Jisu vinaka. A mani tukuna duadua ga vua o Jisu “na ka vuni me baleta na matanitu ni Kalou.”

Na imatai ni timi ni dauvakadidike a vakadewataka na kosipeli qori eratou vakamuai vakalevu ena ka e tukuna o Irenaeus. E tukuni ena nodratou ivakadewa ni a digitaki Jutasa o Jisu, baleta ni o koya duadua ga na tisaipeli e rawa ni kila na ka vuni, ena “rawata” tale ga na “matanitu ni Kalou.” E dina ni ratou na raica na yapositolo e dua me sosomitaki Jutasa, ia ena vinaka cake sara na icocovi ena soli vei Jutasa mai vei ratou na kena vo baleta ni a vukei Jisu me biuta na yagona vakatamata.

O ira na dauvolaivola rogo, me vakataki Bart Ehrman kei Elaine Pagels, erau dauvakadidike rogo tale ga me baleti ira na lotu vaKarisito taumada  kei na nodra ivakavuvuli na Gnostic, erau tabaka sara na veika erau vakadikeva kei na nodrau ivakamacala me baleta na “Kosipeli i Jutasa,” e via tautauvata ga kei na vakadidike a cakava na imatai ni timi. Oti ga e dua na gauna lekaleka, era tukuna tale ga na nodra nanuma eso tale na dauvakadidike me vakataki April DeConick kei Birger Pearson. Erau tukuna ni sa rui totolo na nodratou vakauta ena tabana ni vakauitukutuku na National Geographic Society na itukutuku makawa qori. Kena ikuri, e sega ni muri na ituvatuva ni kena dikevi vakavinaka na itukutuku kei na kena wiliki tale ni bera ni tabaki, ni a vinakati me ratou sainitaka na timi e dua na veidinadinati me kua ni vakaraitaki eso na itukutuku.

Ena nodrau dui vakadidike o DeConick kei Pearson, erau raica nira vakadewataka cala tu na dauvakadidike ena gauna sa oti eso na lewe ni codex e bibi me kilai. Ni vakadewataka tale na codex o DeConick, e tukuna kina ni o Jisu a vakatokai Jutasa me “iKatinikatolu ni Timoni,” sega ni “ikatinikatolu ni yalo.” * A tukuna tale ga vakadodonu o Jisu vei Jutasa ni na sega ni rawata na “matanitu ni Kalou.” E sega tale ga ni vinaka cake na icocovi i Jutasa vei ratou na kena vo, ena totogitaki ga vakaukaua ni a vakavuna na nona mate o Jisu. E kaya o DeConick, ni ivola na “Kosipeli i Jutasa” e dua na ivakavuvuli makawa ni Gnostic era vakalialiai kina na yapositolo kece. Na ka ga erau vakadeitaka o DeConick kei Pearson ena “Kosipeli i Jutasa,” ni sega ni tamata qaqa o Jutasa.

Ke ra mani tukuna ni tamata qaqa se timoni o Jutasa ena kosipeli qo, e sega ni dua vei ira na dauvakadidike era dikeva na ivola qori era kaya ni donu na itukutuku makawa e volai kina. A vakamacalataka o Bart Ehrman: “E sega ni vola na Kosipeli qori o Jutasa, se dua e tukuna ni a vola. . . . A sega mada ga ni vola na Kosipeli qori e dua a bula ena gauna i Jutasa, se dua e kilai koya . . . Ena sega ni vakamacalataka vei keda na ivola qori eso tale na itukutuku me baleta na ka a yaco ena gauna i Jisu.”

Na “Kosipeli i Jutasa” e dua ga na nodra ivola na Gnostic mai na ikarua ni senitiuri S.K., a volai taumada ena vosa vaKirisi. Se sega tiko ga ni macala vei ira na dauvakadidike se rau tautauvata na “Kosipeli i Jutasa” se qai kune ga qo kei na ivola a vakamacalataka tiko o Irenaeus. Ia na “Kosipeli i Jutasa” e vakadeitaka ga ni dua na gauna era a tekivu vakavuvulitaka ga kina na “Lotu vaKarisito” vakailasu na ka era nanuma, qori e vakavuna mera tawase. Na “Kosipeli i Jutasa” e sega ni vakalasuya na iVolatabu, ia e vakadeitaki ga kina na dina ni nodra ivakasala na yapositolo me vakataki Paula e volai ena Cakacaka 20:​29, 30: “Au kila niu sa na lako . . . Eso sara mada ga vei kemuni era na vakatanitaka na ivakavuvuli dina mera vakacalai ira kina na tisaipeli mera muri ira.”