Skip to content

Etɛwu Mɛ lɛ ka Hu Gbɛtɔ́ Tɛ́ (Shoah)? Etɛwu Mawu Ma ka Ðó Nǔ Nu Ǎ?

Etɛwu Mɛ lɛ ka Hu Gbɛtɔ́ Tɛ́ (Shoah)? Etɛwu Mawu Ma ka Ðó Nǔ Nu Ǎ?

 Mɛ e nɔ kan nǔ enɛ lɛ byɔ lɛ é gegě sè wuvɛ̌ syɛnsyɛn, ɖó mɛ yetɔn e kú ɖò nǔ enɛ é jɛ é mɛ lɛ é wu; é ka nyí xósin nǔkanbyɔ enɛ lɛ tɔn kɛɖɛ ba wɛ ye ɖè kpowun ǎ, loɔ, ye lɛ́ ɖó hudo gbɔdónúmɛ tɔn. Mɛ gegě lin ɖɔ acɛ ɖaxó hugǎn e gbɛtɔ́ gbà é wɛ mɛhuhu tɛ́ enɛ nyí, enɛ wu ɔ, é nɔ vɛwǔ nú ye tawun bɔ ye na ɖi nǔ nú Mawu.

Nukúnnúmɔjɛnǔmɛ agɔ e mɛ lɛ nɔ ɖó dó Mawu kpo mɛhuhu tɛ́ ɔ kpo wu lɛ é

 Xɛxó: É nyla tawun ɖɔ è ni kan nǔ e wu Mawu tin bɔ è hu mɛ tɛ́ mɔ̌ é byɔ.

 Nǔgbo: Mɛ e ɖó nǔɖiɖi ɖaxó lɛ é kan nǔ e wu Mawu tin bɔ adakaxixo tíìn é byɔ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, gbeyiɖɔ Xabakuku kanbyɔ Mawu ɖɔ: “Etɛwu a ka gbɔ bɔ nukún ce ɖò nǔ nyanya mɔ wɛ sɔmɔ̌? . . . Nɛ̌ ka gbɔn bɔ è nɔ ɖò mɛ táfú wɛ, bo nɔ ɖò daka xò lɛlɛ̌ dó mì wɛ mɔ̌?” (Xabakuku 1:3) Mawu gbɛ́ nǔ nú Xabakuku ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, É yí gbè bɔ è wlan nǔ e é kanbyɔ lɛ é ɖ’ayǐ dó Biblu ɔ mɛ bonu mɛ bǐ na xà.

 Xɛxó: Wuvɛ̌ e mɔ wɛ gbɛtɔ́ lɛ ɖè é nɔ ɖɔ nǔtí nú Mawu ǎ.

 Nǔgbo: Mawu gbɛ́ wǎn nú nǔnyanyawiwa kpo wuvɛ̌ e é nɔ dɔn wá lɛ é kpo. (Nǔnywɛxó 6:16-19) Ðò Nɔwée hwenu ɔ, “akpɔ ɖó” Mawu, ɖó adakaxixo e kpé ayikúngban ɔ jí é wu. (Bǐbɛ̌mɛ 6:5, 6) É ɖò wɛn ɖɔ akpɔ lɛ́ ɖó Mawu tawun ɖó mɛ wɔbuwɔbu e è hu tɛ́ é wu.—Malacíi 3:6.

 Xɛxó: Mɛhuhu tɛ́ ɔ, tó wɛ é nyí bɔ Mawu dɔn nú Jwifu lɛ.

 Nǔgbo: Mawu tin bɔ Hlɔmanu lɛ sú kún dó nú Jeluzalɛmu ɖò xwè kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ. (Matie 23:37–24:2) Amɔ̌, sín hwenɛnu ɔ, Mawu sɔ́ ɖè akɔ ɖebǔ ɖó vo bo jɔwǔ bǔnɔ ɖé è alǒ dɔn tó n’i ǎ. Ðò Mawu nukúnmɛ ɔ, “vogbingbɔn ɖé ɖò mɛ e nyí Jwifu é kpodo mɛ e ma nyí Jwifu ǎ é kpo tɛntin ǎ.”—Hlɔmanu lɛ 10:12.

 Xɛxó: Enyi Mawu wanyiyinɔ Nǔbǐwukpétɔ́ ɖé tíìn nǔgbo ɔ, é na ko gbò kpò nyi ali jí nú mɛhuhu tɛ́ ɔ.

 Nǔgbo: Mawu nɔ zɔ́n wuvɛ̌ mimɔ lɛ ǎ có, hweɖelɛnu ɔ, é ka nɔ tin dó ye nú táan ɖé.—Jaki 1:13; 5:11.

Etɛwu Mawu ka tin dó mɛhuhu tɛ́ ɔ?

 Mawu tin dó mɛhuhu tɛ́ ɔ ɖó hwɛjijɔ ɖokpo ɔ e wu é tin bɔ gbɛtɔ́ lɛ bǐ ɖò wuvɛ̌ sè wɛ é wu, é wɛ nyí ɖɔ, bo na dó ɖeɖɛ xó e ɖò atɛ jí sín tɛgbɛ é. Biblu ɖè xlɛ́ nyi wɛn ɖɔ Awoví wɛ ɖò acɛ kpa dó gbɛ́ ɔ jí wɛ dìn, é kún nyí Mawu ó. (Luki 4:1, 2, 6; Jaan 12:31) Nǔgbo wɛ ɖɔ xóta e cá kan xá xóta elɔ é ɖè nǔ e wu Mawu tin bɔ wuvɛ̌ mimɔ tíìn é xlɛ́ ganji, amɔ̌, kúnnuɖenú taji we ɖò Biblu ɔ mɛ bo sixu d’alɔ mɛ bɔ è tinmɛ nǔ e wu Mawu cí xwíi bɔ è hu mɛ tɛ́ é.

  1.   Mɛ̌ wu mɛhuhu tɛ́ ɔ ka sín? Mawu ɖɔ nǔ e ɖó nukún wɛ é ɖè ɖò Adamu kpo Ɛvu kpo ee nyí gbɛtɔ́ nukɔntɔn lɛ é sí é nú ye, amɔ̌, é hɛn ye gannugánnú ɖɔ ye ni setónú nú emi ǎ. Ye wá gbeta nǔ ɖagbe kpo nǔ nyanya kpo tɔn kɔn nú yeɖée. Gbeta nyanya e kɔn ye wá é, kpo mɔhun ɖěɖee kɔn mɛ lɛ wá ɖò hwenuxó mɛ é kpo dɔn wuvɛ̌ syɛnsyɛn lɛ wá nú gbɛtɔ́ lɛ. (Bǐbɛ̌mɛ 2:17; 3:6; Hlɔmanu lɛ 5:12) Nǔ e wema Statement of Principles of Conservative Judaism ɖɔ é pɛ́ɛ nɛ, é ɖɔ: “Wuvɛ̌ gbɛ́ ɔ tɔn lɛ gegě nɔ sín mɛɖesúsíninɔ e è jɔwǔ mǐ bo na mǐ é zinzan nyi dò wu tlɔlɔ.” Mawu yí mɛɖesúsíninɔ gbɛtɔ́ lɛ tɔn sín ye sí ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, é na táan ye bonu ye na ɖeɖɛ xó yeɖesunɔ tɔn lɛ éyɛ mɛvo.

  2.   Mawu kpéwú bo na ɖeɖɛ nǔ ɖěɖee mɛhuhu tɛ́ ɔ hɛn gblé lɛ é bǐ, bo ka na bló. Mawu d’akpá ɖɔ emi na fɔ́n gbɛtɔ́ livi mɔkpan e ko kú lɛ é wá gbɛ́, kaka jɛ mɛ ɖěɖee kú ɖò mɛhuhu tɛ́ ɔ hwenu lɛ é jí. É na lɛ́ ɖè wuvɛ̌ e mɛ ɖěɖee gán ɖó mɛhuhu tɛ́ ɔ hwenu lɛ é nɔ mɔ, ɖó flín e ye nɔ flín nǔ nyanya e jɛ hwe ɔ nǔ lɛ é wu é síìn. (Ezayíi 65:17; Mɛsɛ́dó 24:15) Wǎn e Mawu yí nú gbɛtɔ́ lɛ é na ganjɛwu mǐ ɖɔ é na ɖè akpá enɛ lɛ bǐ mlɛ́mlɛ́.—Jaan 3:16.

 Nukúnnú mimɔ jɛ nǔ e wu Mawu tin bɔ awovínú lɛ jɛ é, kpo linlin e é ɖó bo na ɖeɖɛ nǔ e ye dɔn gbà lɛ é kpo mɛ ko d’alɔ mɛ ɖěɖee wu mɛhuhu tɛ́ ɔ wà nǔ dó lɛ é, kpo mɛ ɖěɖee gán ɖ’emɛ lɛ é kpo gegě, bɔ ye kpéwú bo kpò ɖò nǔɖiɖi ɖó wɛ, bɔ gbɛ̀ yetɔn lɛ́ ɖó nu.