“Xwè ayizɛ́n wɛ vǐ nyɔnu mǐtɔn ɖó bɔ mǐ ɖɔ xó ɖó kpɔ́ xá ɛ dó ahan syɛnsyɛn wu azɔn nukɔntɔn. É kpaca mǐ ɖɔ é ko tuùn nǔ gegě d’ewu hú nǔ e mǐ ɖó nukún é.”—Alexander.

•  Nǔ e a ɖó na tuùn é

•  Nǔ e a sixu wà é

•  Nǔ e Biblu ɖɔ dó ahan syɛnsyɛn wu é

 Xóɖiɖɔ nú vǐ lɛ dó ahan syɛnsyɛn wu ɖò taji tawun. Ma nɔte kaka nú vǐ towe winnya hwɛ̌ ó. Khamit e nɔ nɔ Russie é ɖɔ: “Enyi mǐ ko ɖɔ xó nú vǐ sunnu mǐtɔn dó lee è ɖó na zán ahan syɛnsyɛn gbɔn é wu sín vǔ tɔn wɛ ɔ, é na ko víví nú mì. Adǎn wɛ gbò mì cobɔ un wá tuùn lee enɛ nyí nǔjɔnǔ sɔ́ é. Un wá mɔ ɖɔ vǐ sunnu ce nɔ nu ahan hwɛhwɛ, xwè 13 ɖó wɛ jɛn é ka ɖè.”

 Etɛwu é ka ɖó na ɖu ayi mɛ nú we?

•   Azɔ̌mɛvígbɛ́ lɛ, ajɔ̌jlajla lɛ, kpo televiziɔn kpo sixu wà nǔ dó linlin e vǐ towe nɔ ɖó dó ahan syɛnsyɛn wu é wu.

•   Sɔgbe kpo Centre américain d’épidémiologie kpo ɔ, enyi è má ahan syɛnsyɛn e è nɔ nu ɖò États-Unis é bǐ ɖó zɛ̌nzɛ̌n ɔ, 11 ɖò kanweko jí wɛ vǐ ɖěɖee ma ko ɖó xwè 18 ǎ lɛ é nɔ nu ɖ’emɛ.

 Ðɔ e gǎn e nɔ kpé nukún dó lanmɛ na nɔ ganji wu lɛ é ɖɔ ɖɔ mɛjitɔ́ lɛ ni nɔ kplɔ́n nǔ vǐ yetɔn lɛ sín vǔ dó awovínú e ɖò ahan syɛnsyɛn nunu mɛ lɛ é wu é nyí nǔ bo kpaca mɛ ǎ. Nɛ̌ a ka sixu wà enɛ gbɔn?

 Nɔ mɔ nǔ e vǐ towe sixu kanbyɔ lɛ é dó nukɔn. Yɔkpɔvu lɛ nɔ ba nǔ dò, bɔ vǐ e jɛ winnyawinnya jí lɛ é tɔn ɖò ta. Enɛ wu ɔ, é na nyɔ́ ɖɔ a ni sɔnǔ nú lee a na na xósin gbɔn é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ:

•   Enyi vǐ towe ɖò dò ba nú lee ahan syɛnsyɛn nɔ cí ɖò nu mɛ é wɛ ɔ, a sixu ɖɔ n’i ɖɔ vɛ̌ɛn nɔ ɖibla cí atín sínsɛ́n sín sin e vɛ́sin é ɖɔhun, bɔ bya nɔ lɛ́ vɛ́ tawun hú mɔ̌.

•   Enyi vǐ towe jló na ɖɔ́ ahan syɛnsyɛn kpɔ́n ɔ, a sixu ɖɔ n’i ɖɔ ahan syɛnsyɛn syɛn dín nú yɔkpɔvu sín agbaza. Ðɔ lee ahan nɔ wà nǔ dó mɛ wu gbɔn é: Ahan syɛnsyɛn sixu zɔ́n bɔ mɛɖé mɔ ɖɔ emi vo ɖò lanmɛ, amɔ̌, enyi mɛɖé nu dín ɔ, nukúnmɛ tɔn sixu lɛlɛ̌, é sixu wà xlonɔnú, bo lɛ́ ɖɔ xó e na wá vɛ́ n’i lɛ é.—Nǔnywɛxó 23:29-35.

 Ba dò nú nǔ. Biblu ɖɔ: “Gbɛtɔ́ ayiɖotenanɔ nɔ lin tamɛ cobo nɔ wà nǔ.” (Nǔnywɛxó 13:16) Mɔ nukúnnú jɛ lee ahan syɛnsyɛn zinzan nɔ wà nǔ dó mɛ wu gbɔn é wu, bo ba dò nú sɛ́n e ɖɔ nǔ dó zinzan tɔn wu ɖò tò towe mɛ é. Enɛ ɔ, a na ɖò gbesisɔmɛ bá d’alɔ vǐ towe.

 Ðè afɔ nukɔntɔn ɔ bá dó ɖɔ xó ɖó kpɔ́ dó xó ɔ jí. Mark e nyí vǐtɔ́ ɖé ɖò Grande-Bretagne é ɖɔ: “Mɛ winnyawinnya lɛ sixu nɔ ma tuùn lee ahan syɛnsyɛn nɔ wà nǔ dó mɛ wu gbɔn é. Un kanbyɔ vǐ sunnu ce xwè tantɔn mɛví ɔ ɖɔ é lin ɖɔ ahan syɛnsyɛn nunu nyɔ́ alǒ nyla wɛ à jí. Un bló bonu mǐ na vo bo ɖɔ xó, bɔ enɛ d’alɔ ɛ bɔ é ɖɔ linlin tɔn faa.”

 Enyi a nɔ ɖɔ xó dó ahan syɛnsyɛn wu ɖò ninɔmɛ gegě mɛ ɔ, é na nɔ ayi mɛ n’i nú hwenu línlín. Sɔgbe xá vǐ towe sín xwè ɔ, nɔ ɖɔ xó ɖó kpɔ xá ɛ dó ahan syɛnsyɛn wu hwenu e a ɖò nǔ taji gbɛmɛ tɔn ɖevo lɛ kplɔ́n ɛ wɛ é, ɖi hwenu e a ɖò xó ɖɔ dó ayijayǐ ɖò ali jí kpo xóɖóxámɛ kpo wu wɛ é.

 Sɔ́ kpɔ́ndéwú ɖ’ayǐ. Vǐ lɛ cí avɔkanfún ɖɔhun, ye nɔ gbɔ́n nǔ e lɛlɛ̌ dó ye lɛ é, bɔ dobanúnǔ xlɛ́ ɖɔ vǐ lɛ nɔ xwedó lee mɛjitɔ́ yetɔn lɛ nɔ wà nǔ gbɔn é tawun. Enɛ xlɛ́ ɖɔ enyi ahan nunu wɛ nyi nǔ nukɔntɔn e a nɔ wà dó fá xomɛ alǒ dó ɖè linkpɔ́n kpò ɔ, vǐ towe na vɛdo ɖɔ ahan syɛnsyɛn wɛ nɔ gbɔ linkpɔ́n gbɛmɛ tɔn lɛ sín. Hǔn, bo sɔ́ kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖ’ayǐ. Mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ a nɔ zán ahan syɛnsyɛn kpo nǔnywɛ kpo.