È ɖó adingban nú Blessing * bo d’akpá n’i ɖɔ enyi é wá Elɔpu ɔ, è na mɔ ɖabiblazɔ́ n’i. Ee é wá é ɔ, è xò è kaka nú azǎn wǒ. Gɔ́ na ɔ, ye ɖɔ n’i ɖɔ è na xò daka mɛ tɔn lɛ wu ɖò xwé, bo lɛ́ hɛn ɛ gannugánnú bonu é na wà tonyatɔ́zɔ́ bá sú tomɛyiyi sín axɔ livi 26 jɛji e é ɖu é na.

Bo na dó kpé axɔ ɔ wu bo sú ɔ, è ɖɔ ɖɔ Blessing ɖó na nɔ mɔ caki 131 jɛ 196 mɔ̌ ɖò zǎn ɖokpo ɖokpo mɛ. Blessing tinmɛ ɖɔ: “Hwɛhwɛ ɔ, un nɔ lin tamɛ dó lee un na hɔn yì gbɔn é wu, amɔ̌, ado nɔ hu mì dó nǔ e ye na jlɛ́ xá mɛ ce lɛ é wu. Un jɛ mɔ mɛ.” Tan Blessing tɔn xlɛ́ nǔ ɖěɖee nɔ gbò gbɛtɔ́ livi ɛnɛ mɔ̌ e nyí kannumɔ nú tonyinya gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ lɛ é.

É ko ɖibla yì xwè 4 000 mɔ̌ dìn bɔ dɔnkpɛvu e nɔ nyí Jozɛfu é ɔ, nɔví tɔn lɛ sɔ́ ɛ sà. É wá huzu kannumɔ ɖò Ejipunu nukúnɖeji ɖé sín xwégbe. Jozɛfu sín gǎn jɛ daka xò wutu tɔn jí tlolo Blessing sín gǎn ɖɔhun ǎ. Amɔ̌, hwenu e é gbɛ́ ɖɔ emi kún na ɖóxó xá gǎn emitɔn sín asì ó é ɔ, è dóhwɛ ɛ dó acɛ jí ɖɔ é hwlɛn kàn xá gǎn tɔn sín asì. È wlí i dó gankpa mɛ lobo dó gɛdɛ ɛ.—Bǐbɛ̌mɛ 39:1-20; Ðɛhan 105:17, 18.

Jozɛfu nyí kannumɔ hwexónu tɔn ɖé; Blessing nyí kannumɔ égbé tɔn ɖé. Amɔ̌, ye mɛ wè lɛ bǐ wɛ gbɛtɔ́ sisa sín aca xóxó ɔ sín awě xò; ɖò ajɔ̌ enɛ mɛ ɔ, gbɛtɔ́ nɔ nyí nǔ sisa ɖé kpowun bɔ è nɔ dó ba akwɛ na.

Ahwanfunfun nyí ali e bɔkun é ɖé nú akɔta lɛ bɔ ye nɔ gbɔn dó ɖó kannumɔ lɛ. È ɖɔ dó Axɔsu Ejipu tɔn Thoutmosis III wu ɖɔ, ɖò ahwan e é fun ɖò Kanáa é gudo ɔ, é bɛ́ ahwankannumɔ 90 000 wá yì xwé. Ejipunu lɛ hɛn kannumɔ yetɔn dó ba ayǐdɔkun lɛ, gbá sinsɛnxɔ lɛ, kun ayǐsúndo ɖaxó ɖaxó lɛ.

Hwenu e Hlɔma ɖò acɛ kpa wɛ é ɔ, ahwanfunfun nɔ zɔ́n bɔ è nɔ ɖó kannumɔ gègě, bɔ hweɖelɛnu ɔ,  kannumɔ sín hudo nɔ zɔ́n bɔ è nɔ fun ahwan. È ɖɔ ɖɔ ɖò xwè kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ ɔ, ɖibla yì wevlɔɖó mɛ e ɖò Hlɔma lɛ é tɔn wɛ nyí kannumɔ lɛ. Kannumɔ Ejipu tɔn lɛ kpo Hlɔma tɔn lɛ kpo gègě wɛ è nɔ zán dó daka mɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, kannumɔ Hlɔma tɔn e è nɔ zán dó ba ayǐdɔkun na lɛ é dɔ́ji dín ɔ wɛ nyí xwè 30 mɔ̌.

Hwenu ɖò yiyi wɛ é ɔ, nǔ lɛ lɛ́vɔ nyla d’eji. Sín xwè kanweko 16gɔ́ ɔ jɛ xwè kanweko 19gɔ́ ɔ mɛ ɔ, kannumɔjɔ́ e Aflika kpo Amɛlika kpo wà é nyí ɖokpo ɖò ajɔ̌ e dɔn lè wá hugǎn ɖò ayikúngban jí lɛ é mɛ. Gbeɖiɖó UNESCO tɔn ɖé ɖɔ ɖɔ ‘sunnu, nyɔnu, kpo yɔkpɔvu kpo livi 25 jɛ 30 mɔ̌ wɛ è wlí gannugánnú bo sà.’ È ɖɔ ɖɔ gbɛtɔ́ afatɔn donu kanweko mɔkpan wɛ kú ɖò xù Atlantique jí. Olaudah Equiano e nyí ɖokpo ɖò kannumɔ e gán lɛ é mɛ é ɖɔ: “Axwá nyɔnu lɛ tɔn kpo azɔnwinwɛn mɛ ɖěɖee ɖò kúkú wɛ lɛ é tɔn kpo ɖè lee nǔ e jɛ é blawu sɔ bɔ nu ma sixu ɖɔ ǎ é xlɛ́.”

É blawu ɖɔ kannumɔ xó ɔ nyí hwenuxó ɖé kpowun bo ko wá yì ǎ. Sɔgbe kpo OIT (Organisation internationale du travail) kpo ɔ, sunnu, nyɔnu, kpo yɔkpɔvu kpo livi 21 mɔ̌ wɛ kpó ɖò kannumɔ nyí wɛ, bo sixu hɔn ǎ, bɔ è nɔ sú akwɛ kpɛɖé ye alǒ è nɔ lɛ́ nɔ akwɛ ɖebǔ má sú ye lɔ. Kannumɔ égbé tɔn lɛ nɔ w’azɔ̌ ɖò fí e è nɔ ba ayǐdɔkun ɖè lɛ é, azɔ̌xwé e nɔ bló avɔ lɛ é, azɔ̌xwé e nɔ sún bliki lɛ é, tonyatɔ́xwé lɛ, bo nɔ lɛ́ nyí bɔ̌nu ɖò mɛ lɛ xwé. Kannumɔ nyinyi alɔkpa enɛ sɔgbe ɖò sɛ́n linu ǎ có, é cí ɖɔ é fɔ́n bo ɖò jijɛji wɛ ɖɔhun.

Daka xò mɛ wu zɔ́n bɔ kannumɔ gègě fun ahwan bá dó jɛ yeɖée sí. Ðò xwè 73 J.H.M tɔn ɔ, ahwanfuntɔ́ Spartacus kpo kannumɔ 100 000 mɔ̌ kpo fɔ́n gǔ dó acɛkpikpa Hlɔma tɔn jí có é ka kpa ye ǎ. Ðò xwè kanweko 18gɔ́ ɔ mɛ ɔ, kannumɔ ɖěɖee nɔ nɔ tɔtɛntinto Hispaniola tɔn mɛ lɛ é fɔ́n gǔ dó gǎn yetɔn lɛ jí. Daka e xò kannumɔ lɛ wu wɛ è ɖè ɖò lekegbo lɛ mɛ é zɔ́n bɔ è fun tohwan ɖé nú xwè 13, bɔ gudo mɛ ɔ, è wá ɖó tò Haïti tɔn e jɛ éɖesu sí é ayǐ ɖò 1804.

Amɔ̌, kannumɔgbenu e Izlayɛli-ví lɛ gosin ɖò Ejipu é wɛ nyí mɛɖesúsíjijɛ nukúnɖeji hugǎn ɔ ɖò hwenuxó gbɛtɔ́ tɔn mɛ. Gbɛtɔ́ livi 3 mɔ̌, akɔta ɖokpo blebu wɛ è tún kàn na sín kannumɔgbenu ɖò Ejipu. È na ɖɔ xó jɔ xó ɔ, é jɛxa ɖɔ è ni tún kàn nú ye. Biblu tinmɛ lee gbɛ̀ yetɔn cí ɖò Ejipu é bo ɖɔ ɖɔ ‘è nɔ ɖó azɔ̌ syɛnsyɛn alɔkpa alɔkpa lɛ kɔ jí nú ye.’ (Tíntɔ́n 1:11-14) Falawɔ́ɔn ɖokpo tlɛ ɖè gbeta tɔ́n ɖɔ è ni hu vǐyɛyɛ̌  yetɔn lɛ bo na dó ɖè kàn kpò nú lee Izlayɛli-ví lɛ fɔ́n bo ɖò jijɛji wɛ gbɔn é.—Tíntɔ́n 1:8-22.

Lee Izlayɛli-ví lɛ tɔ́n sín daka xò mɛ wu glɔ gbɔn ɖò Ejipu é nyí nǔ bunɔ ɖé, ɖó Mawu ɖesu wɛ d’afɔ xó ɔ mɛ. Mawu ɖɔ nú Mɔyizi ɖɔ: “Un tuùn wuvɛ̌ e mɔ wɛ é [togun Izlayɛli tɔn] ɖè ɔ ganji. Enɛ wu ɔ, un jɛte bo na hwlɛn ɛ.” (Tíntɔ́n 3:7, 8) Kaka jɛ égbé ɔ, Jwifu lɛ nɔ ɖu Dindinwayixwe ɔ xwewu xwewu ɖò fí ɖebǔ e ye ɖè é bo nɔ dó flín nǔ enɛ e jɛ é na.—Tíntɔ́n 12:14.

“Mawu Mavɔmavɔ, Mawu mǐtɔn nɔ yí gbè nú hwɛagɔdidó ǎ,” wɛ Biblu ɖɔ, bo lɛ́ na mǐ ganjɛwu ɖɔ é kún huzu ó. (2 Tan 19:7; Malacíi 3:6) Mawu sɛ́ Jezu dó bonu é na yì “ɖɔ nú kannumɔ lɛ ɖɔ è jó ye; . . . [bo na] yì hwlɛn mɛ e táfú wɛ è ɖè lɛ gán.” (Luki 4:18) Enɛ xlɛ́ ɖɔ è na tún kàn nú kannumɔ lɛ bǐ tlɔlɔ lě wɛ à? É ɖò wɛn ɖɔ é kún nyí mɔ̌ ó. È sɛ́ Jezu dó bonu é na tún kàn nú gbɛtɔ́ lɛ sín hwɛhuhu kpo kú kpo sí. É ɖɔ ɖò nukɔnmɛ ɖɔ: “Nugbǒ ɔ na ɖè mi sín kannumɔgbenu.” (Jaan 8:32) É tlɛ nyí ɖò égbé ɔ, nugbǒ e Jezu kplɔ́n mɛ é nɔ ɖè gbɛtɔ́ lɛ sín kannumɔgbenu ɖò ali gègě nu.—Kpɔ́n gbàví “ Kannumɔgbenu Alɔkpa Ðevo Gigosin.”

Gudo mɛ ɔ, Mawu d’alɔ Jozɛfu kpo Blessing kpo bɔ ye gosin kannumɔgbenu ɖò ali vovo lɛ nu. A sixu mɔ tan Jozɛfu tɔn e jiwǔ tawun é ɖò wema Biblu tɔn e nyí Bǐbɛ̌mɛ é wemata 39 jɛ 41 mɛ. Mɛɖesúsíjijɛ e gbé Blessing nya é nyí nǔ vɔ̌tɔ́ ǎ.

Ee è nya Blessing sín tò Elɔpu tɔn ɖé mɛ é ɔ, é yì Espagne. Ðò dɔ̌n ɔ, é xò gò Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ bo jɛ Biblu kplɔ́n xá ye jí. Ðó é kanɖeji bo na jla gbɛzán tɔn ɖó wutu ɔ, é mɔ azɔ̌ ɖagbe ɖé, lobo na jiɖe gǎn tɔn xóxó ɔ bonu é na ɖè axɔ e é nɔ sú sunmɛ sunmɛ é kpò. Gbè ɖokpo ɔ, Blessing sín gǎn ylɔ ɛ. É jló na jó axɔ e Blessing ɖu é dó lobo byɔ ɛ hwɛsɔkɛ. Etɛ ka jɛ bɔ nǔ nyí mɔ̌? É lɔmɔ̌ jɛ Biblu kplɔ́n xá Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ jí! “Nugbǒ ɔ nɔ tún kàn nú mɛ ɖò ali jiwǔ lɛ nu,” wɛ Blessing ɖɔ.

Wuvɛ̌ ɖěɖee Izlayɛli-ví e nyí kannumɔ lɛ é mɔ ɖò Ejipu é blawu nú Jehovah tawun; é ɖò wɛn ɖɔ mɔ̌ ɖokpo ɔ wɛ nǔ nɔ cí n’i dó nǔagɔwiwa mɔhun lɛ wu ɖò égbé. Nugbǒ ɔ, bo na dó sú kannumɔgbenu alɔkpa lɛ bǐ sín kún dó ɔ, é byɔ huzuhuzu ɖaxó ɖè ɖò gbɛtɔ́ lɛ tɛntin. Amɔ̌, Mawu d’akpá ɖɔ emi na dɔn huzuhuzu mɔhun ɖé wá. “Mawu dó jinukúnsin yɔyɔ̌ kpo ayikúngban yɔyɔ̌ kpo sín akpá; finɛ wɛ è na nɔ wà nǔ kpodo hwɛjijɔ kpan ɖè; nǔ e mǐ ɖò te kpɔ́n ɔ nɛ.”—2 Piyɛ́ɛ 3:13