IANGOIA bwa te Kristian ngkoe n te moan tienture. E a tibwa tia n reke te reta mairoun te abotoro Bauro n am ekaretia. Ngke ko kakauongo ni warekana, ao ko noria bwa n angiin te tai e mwanewei Bauro taeka man “te koroboki ae tabu” ae taekan te Baibara n Ebera. (2 Timoteo 3:15) Ko bae ni kangai, ‘I boni kan nora te kibu are e mwanewei mai iai.’ Ma e na boni kangaanga anne. Bukin tera?

Iangoia bwa tera aron taraan te nira ni boki ibukin “te koroboki ae tabu” n ana bong Bauro. Aei boni mwakoron teuana te boki ae Itaia man Taari ae Mate. Tera ae ko noria? Ai bon te koroboki naba ni kabane! Akea te biriari ke te komwa. Ao akea mwakorona ma kibuia aika kaotaki n aron ae ti noria ni boong aikai.

A aki tibwatibwai aia rongorongo nakoni mwakoro ke kiibu taani korea te Baibara. A tii korei rongorongo aika bwanin ake e angania te Atua bwa a aonga ni warekia taani wareware ni kabwaninna, ma tiaki tii iterana. Tiaki anne ae ko karaoia ngkana e reke am reta ae kakawaki mairoun temanna ae ko tangiria? Ko boni bae ni wareka te reta ni kabane ao tiaki tii mwakorokorona.

Bon iai te kangaanga ngkai akea mwakorona ao kibuia. E kona Bauro ni kinai ana taeka ake e mwanewei n taeka aikai “n aron are koreaki ni kangai” ke “n aron naba are e a kaman taekinna Itaia ni kangai.” (I-Rom 3:10; 9:29) Ao e kangaanga kakaaean taeka akanne ma tii ngkana ko a rangi n taneiai ma te “koroboki ae tabu.”

Irarikin anne, tiaki tii teuana kanoan te “koroboki ae tabu” anne mairoun te Atua. Bwa n tokin te moan tienture C.E., ao e a reke kanoana booki aika kakaokoro aika 66! Anne bukina ngkai ni boong aikai ao a kukurei angia taani wareware bwa a a nambwanaki mwakorona ma kibuna are a a buokaki iai ngkana a kakaaei rongorongo aika a tangiri n aron ana taeka Bauro aika bati ake n ana reta.

Ko bae n titiraki ni kangai, ‘antai ngkanne ae korei mwakoron ma kibun te Baibara?’

E ataaki bwa e karini mwakoron te Baibara te mitinare ae kaain Engiran ae Stephen Langton are e riki imwina riki bwa te Akebikobo. E karaoa aei ni moan te ka-13 n tienture C.E., ngke e riki bwa te tia reirei n te Kuura ae Rietata i Paris i France.

Imwain ana bong Langton, a a bon tia taan rabakau ni kataia n tibwatibwaa te Baibara n aanga aika kakaokoro nakoni mwakoro ao iterana aika uarereke riki, ma e taraa n ae tii ibukini buokan aia ukeuke. Ko kona n iangoia bwa tera aroni bebeten riki kakaaean te mwakoro ngke arona bwa a ukeria n tii teuana te mwakoro, ao ai tiaki n te boki ae bwanin tao n aron te boki ae Itaia ma mwakorona aika 66.

A karika te kangaanga aaro akanne ni kabane. A karaoa aia babaire taan rabakau aika bati ma ni kakaokoro ao n aki boraoi. Teuana mai iai bon te Euangkerio ae Mareko, are e tibwatibwaaki nakon 50 mwakorona ao tiaki 16 n aron ae iroura ngkai. Iai taan reiakina te Baibara i Paris aika roko man aaba aika bati n ana bong Langton, ao a uotii Baibara mai abaia.  Ma a aki kona taan reirei ao aia ataei ni kabwarabwarai i marenaia te tabo are a taekinna n te nira ni boki. Bukin tera? Ibukina bwa a aki boraoi kanoani mwakoro n aia nira ni boki.

Ngaia are e a karaoa tibwatibwaani mwakoro aika boou Langton. Ana babaire aei “e bon tangiraki irouia taani wareware ma taani koroboki ao e a taabangaki kabonganaana i aon Eurobe” n aron ae e oti n te boki ae The Book—A History of the Bible. Ngaia are ti a kona n nori mwakoro ma nambwaia n angiini Baibara ni boong aikai.

Tao 300 te ririki imwina, n nukan te ka-16 n tienture, ao e a kabebetea riki te kakaae te tia rabakau ae rangi ni kinaaki ae te tia boreeti are te I-Buranti ae Robert Estienne. Tiana n aei bwa e na kataabangaka te reirei n te Baibara. E nora aroni kakawakin reken te babaire ae boraoi ni karaoan nambwani mwakoro ao kiibu.

Bon tiaki raoi ana iango Estienne tibwatibwaan te Baibara nakoni kiibu. E a kamani karaoaki anne irouia tabemwaang. N te katoto, n tienture ake imwaina, ao a a tia taani kaewewe aika I-Iutaia n tibwatibwaa te Baibara n Ebera ni kabane ke iterana are ataaki bwa te O Tetemanti nakoni kiibu ma akea mwakorona. Akea naba boraoin te babaire ni kaineti ma karekeani mwakorona.

E tibwatibwaa te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti ke ae ataaki bwa te Nu Tetemanti Estienne, nakoni kiibu aika boou ao n ikotii ma ake a a kaman rin n te Baibara n Ebera. N 1553, e a boreetia te moani Baibara (n te taetae ni Buranti) ma mwakoro ao kiibu aika kamanenaaki n angiini Baibara ni boong aikai. Bon taan tiribure aomata tabeman ao a taku bwa e a uruaki te Baibara nakoni mwakorokoro mani kiibu aikai, n te aro are e taraaki bwa rongorongo aika kakaokoro ao n aki tomatoma raoi. Ma a waekoa ni kakairi ao ni kabongana te babaire aei naake a boreeti Baibara.

E taraa n ae bon te iango ae bebete karekean nambwani mwakoro ao kiibu. E a reke te “tabo” ae a kona ni kuneaki iai kibun te Baibara. E bon aki kairaki iroun te Atua tibwatibwaani mwakoron ao kibun te Baibara, ao n tabetai a a kamangaoi kiibu. Ma e a bebete riki iai iroura kakaaean ao kanikinaean ke tibwaakin kiibu aika ringaki iai nanora nakoia tabemwaang, kaanga ai aron mwaakenan taeka ke kibuntaeka aika ti kan ururingi riki man te kaongora ke te boki teuana.

E ngae ngke e manena tibwatibwaan te Baibara nakoni mwakorona ao kibuna, ma ururingnga bwa e kakawaki bwa ti na ota raoi n te rongorongo ae e anganira te Atua. Karikirakea anuam ae warekani bwaninin te rongorongo nakon are ko tii kaokoroi kiibu. Ni karaoan anne, ko na buokaki iai bwa ko na taneiai riki ma kanoan ‘te koroboki ae tabu are e na kawanawanako bwa ko aonga ni kamaiuaki.’​—2 Timoteo 3:15.