Nakoni kanoana

E Aera Ngkai A Aki Bukamarui Boong ni Motirawa Tabeua Ana Tia Kakoaua Iehova?

E Aera Ngkai A Aki Bukamarui Boong ni Motirawa Tabeua Ana Tia Kakoaua Iehova?

 A kangaa Ana Tia Kakoaua Iehova ni baireia bwa a na ira buakon te bong ni motirawa teuana ke a na aki?

A karaoa moa aia ukeuke n te Baibara Ana Tia Kakoaua Iehova imwain ae a baireia bwa a na bukamarua te bong ni motirawa teuana ke a na aki. Iai boong ni motirawa tabeua ake a bon urui ana boto n reirei te Baibara. Ngkana e riki anne, a aki ngkanne uataboa te motirawa anne Ana Tia Kakoaua Iehova. Ni kaineti ma boong ni motirawa riki tabeua, e a nakon te tia Kakoaua temanna ma temanna karaoan ana motinnano iai, ao ni kekeiaki ‘ni kateimatoa n taai nako itiakini mataniwin nanona i matan te Atua ao aomata.’​—Mwakuri 24:16.

Aikai titiraki tabeua ake a bon titirakinia iai Ana Tia Kakoaua Iehova ngkana a baireia bwa a na bukamarua te bong ni motirawa teuana ke a na aki. a

  • Te koaua bwa e boto te bong ni motirawa aei i aon te reirei ae bobuaka ma te Baibara?

    Ana boto n reirei te Baibara: “E taku Iehova, . . . ‘Kam na otinako mai buakoia, ao kaokoroingkami, ao katoka ringakin te bwai ae kamwara.’”​—2 I-Korinto 6:​15-​17.

    Ngkana a na kaokoroia raoi Ana Tia Kakoaua Iehova ma reirei aika kamwara ni kaineti ma te onimaki aika kauntaba ma are taekinna te Baibara, a aki bukamarui boong ni motirawa aika irekereke ma baika i nano aikai.

    Boong ni motirawa aika boto i aoni karineaia ke taromauriaia atua riki tabeman. E taku Iesu: “Ko riai n taromauria Iehova ae Atuam, ao ko riai n toro irouna n tii ngaia.” (Mataio 4:​10) A ongeaba n te kauring anne Ana Tia Kakoaua Iehova n aroia n aki bukamarua te Kiritimati, te Itita, ke te May Day, kioina ngkai a boto motirawa aikai i aon taromauriaia atua riki tabeman ao tiaki Iehova. A aki naba bukamarui boong ni motirawa aika i nano aikai.

    • Te Kwanzaa. Te ara ae Kwanzaa “e nako man te taetae n Swahili ae matunda ya kwanza, ae nanona ‘moan uaa’ ao e kaotaki [n aei] bwa e boto te motirawa aei i aoni bukamaruani moan taiakin uaa, ae koreaki mwina n rongorongon rimoa n te aono n Aberika.” (Encyclopedia of Black Studies) E ngae ngke a aki iangoia tabeman bwa te Kwanzaa bon te bukamaru man te Aro, ma e kabotaua te Encyclopedia of African Religion ma te toa ae kakaraoaki i Aberika n tain te tai, are a kareanaki iai moan uaa nakoia atuaia ao aia bakatibu, ni kaota iai aia kakaitau ibukini kakabwaiaaia ae reke mairouia

      Te Kwanzaa

    • Te Mid-Autumn ae bukamaruaki n Tebetembwa ke n Okitobwa. Aei bon “te toa ae karineaki iai atuan namwakaina ae te aine.” (Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary) E irekereke naba iai te waaki teuana ae “a bane ainen te mwenga ni katorobubua ni bobaraaki nako aontano i matan atuaia aei. E aranaki te waaki aei irouia I-Tiaina bwa te kowtow.”​—Religions of the World​—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.

    • Te Nauruz (Nowruz) “Bukamaru tabeua ngkoa a bon nako man te Aro ae te Zoroastrianism, ao bon te bong naba ae moan te tabu n aia karenta rimoa taian Zoroastrian. . . . Antin te Tawanou ae arana [Rapithwin], are iangoaki bwa e kairoroaki bwa e na mena i aantano iroun Antin te Mwaitoro n namwakainan te kamwaitoro, e a manga butimwaeaki okina ao ni bukamaruaki n te tawanou n ana bong Nowruz ni kaineti ma te katei n Zoroastria.”​—United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

    • Te Shab-e Yalda. Te bukamaru aei bon te bukamaru n tain te kamwaitoro ae “irekereke ma taromaurian Mithra” ae atuan te oota n aron ae koreaki n te boki ae te Sufism in the Secret History of Persia. E taekinaki naba bwa e bae n irekereke te motirawa aei ma taromauriaia atuaia kaain Rom ao Kuriiti ae taai. b

    • Te Thanksgiving. N aron te Kwanzaa, e boto naba te motirawa aei i aoni bukamaru rimoa ibukin te tai n tai ae a karineaki iai atua aika kakaokoro. Ni waakinakon te tai ao “a a manga butimwaeaki katei aikai irouia Aaro ni Kristian.”​—A Great and Godly Adventure​—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

    Boong ni motirawa aika irekereke ma maakakia taimonio ke kakoauaan te tekeraoi. E taku te Baibara bwa “te koraki ake a katauraoa te taibora ibukin atuan te Tetekeraoi” a “mena i buakoia te koraki ake a kitana Iehova.” (Itaia 65:11) Ngaia are a aki bukamarui boong ni motirawa aikai Ana Tia Kakoaua Iehova:

    • Te Ivan Kupala. E taekinaki ae kangai n te boki ae The A to Z of Belarus: “E taabangaki kakoauaan ae n tain [Te Ivan Kupala] ao iai te mwaaka ae otinako man taiani karikibwai, ao e kona n reke iroum ngkana ko ninikoria ao n tetekeraoi.” Te bong ni motirawa aei, e reke mairouia beekan bwa a bubukamarua iai te bong ae abwabwaki riki iai te ngaina. Ma e koreaki n te Encyclopedia of Contemporary Russian Culture, “bwa e ikotakaki ma ana bong n toa te Aro [ana “bong te Santo” ae Ioane te tia Bwabetito], imwin rinia beekan n te Aro ni Kristian.”

    • Te Lunar New Year (Te Ririki ae Boou Irouia I-Tiaina ke Kaaini Korea). “Tii n te aeka n tai aei n te ririki, ae a kakorakoraia iai naake aia katei aei ni karaoi bwaai aika a na uota te tetekeraoi nakoia aia utu, raoraoia, ao aia koraki, ao a kaota karineaia taian atua ao anti, ma ni katekeraoa kanoan te ririki ae nang roko aei.” (Mooncakes and Hungry Ghosts​​—⁠Festivals of China) N aron naba anne, n tain te Ririki ae Boou Irouia Kaaini Korea ao a taromauria iai aia bakatibu, a kanakoia taamnei aika buakaka ao ni kantaningaa te tekeraoi n te Ririki Ane Boou anne, ao a kakaiwa naba n noria bwa baikara baike a beritanaki ibukin te Ririki Ane Boou anne.”​—Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide.

      Te Ririki ae Boou Irouia I-Tiaina

    Boong ni motirawa aika boto i aon te iango are iai te taamnei ae aki mamate, ae bon taekan te aomata. E katerea te Baibara bwa e kona ni mate te aomata. (Etekiera 18:4) Ngaia are a aki bukamarui boong ni motirawa aika karinanaki i nano aikai Ana Tia Kakoaua Iehova, are e kauekea kakoauaan ae iai te taamnei ae aki mamate:

    • Aia Bong Maate. Aio te bong are “a na uringaki iai maate,” n aron ae taekinaki n te New Catholic Encyclopedia. “Man 500 C.E. nakon 1500 C.E., ao e a butanako kakoauaan ae taamnei ake n te burikatorio a kona ni kaoti n te bong aei bwa ai anti, antimaomata, biraoki, ao a a bati riki, nakoia naake a ioiowawa nakoia n aia tai ni maiu.”

    • Te Toa ae te Qingming (Ch’ing Ming) ao te Hungry Ghost. A karaoaki tooa aika uoua aikai ibukini karineaia bakatibu. E taku te boki ae te Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals, bwa n tain te Ch’ing Ming, “ao a kauraaki amwarake, mooi, ao taiani mwane aika beeba bwa e aonga n aki baki te mate ke n taka ao n aki tare aia mwane.” E taku naba te boki aei bwa “n tain te Hungry Ghost Month, ae riiriki raoi n te tairiki are e tabwanin raoi iai namwakaina, [ao a kakoauaa taani bukamaru] bwa iai te reitaki ae korakora i marenaia maate ma akana maiu n te tai anne, nakon tairiki ake tabeua riki, ngaia are e kakawaki bwa a na aki kakaunia maate ao a na karineia naba aia bakatibu.”

    • Te Chuseok. E taku te boki ae The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics, bwa n te toa aei e karaoaki naba iai “kareanakin te amwarake ma te wain nakoia aomata ake maate.” E oti n angakarea aikai “kakoauaan ae e na teimatoa n aki mamate te baere a aranna aomata bwa te taamnei imwini maten te rabwata.”

    Boong ni motirawa aika irekereke ma te bwainikawai. E taku te Baibara: “Te aomata ae . . . te tia kaiwa, te tia tabunea, te tia ukoukori kanikinaeani baika tuai n riki, te tia kakaraoi, te tia bubutii buokana iroun te tia rorokoia taimonio, ke te tia kaiwani kanoan taai aika a na roko, ke te tia titirakinia maate . . . e riribaaki iroun Iehova.” (Te Tua-Kaua 18:​10-​12) N te aro bwa a na aki kabaarekaia Ana Tia Kakoaua Iehova n aeka n tabunea nako, n ikotaki ma kaiwanakin itoi (te aeka ni kaiwa naba teuana), a aki bukamarua te Halloween ke boong ni motirawa aikai:

    • Te Ririki ae Boou Irouia Kaain Sinhala ao Tamil. “Te katei ae kakaraoaki iai . . . e irekereke ma karaoani mwakuri tabeua n taai aika okoro ake a baireia taani kaiwan itoi bwa a na tekeraoi iai.”​—Encyclopedia of Sri Lanka.

    • Te Songkran. Aran te toa mai Atia aei “e reke man te taetae n Sanskrit . . . ae nanona ‘mwainging’ ke ‘bitaki,’ ao [te toa aei] e bukamarua mwaingingin taai n aia taamnei taani kaiwan itoi.”​—Food, Feasts, and Faith​—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

    Katei aika kanoan te Tua Rinanoni Mote ake a toki n ana angakarea Iesu. E taku te Baibara: “Kristo bon tokin te Tua.” (I-Rom 10:⁠4) A bon teimatoa naba Kristian ni kakabwaia mani booto n reirei ake n te Tua Rinanoni Mote ake a anganaki tibun Iteraera rimoa. Ma a aki bukamarui tooa ake a irekereke iai ao riki, tooa ake a kaota rokon te Mesia are a kakoauaa Kristian bwa a a kaman tia n roko. E taku te Baibara: “Boni bannani baika nang roko baikanne, ma bon te bwai ni koaua te Kristo.” (I-Korote 2:​17) Ibukina bwa a a tia ni koro bukin tooa akai ao ibukina bwa a irekereke naba iai katei tabeua ake a kaitaraa te Baibara, tooa aika karinanaki i nano, a bon aki bubukamarui Ana Tia Kakoaua Iehova:

    • Te Hanukkah. E kakauringaki n te toa aei manga katabuan aia tembora I-Iutaia i Ierutarem. Ma e taku te Baibara bwa Iesu bon te Ibonga ae Rietata n “te umwanrianna ae kakannato [ke n te tembora] ao ae kororaoi riki ae aki karaoaki ni baia aomata, ae tiaki bwain te aonnaba aei.” (Ebera 9:​11) Irouia Kristian, e oneaki mwin te tembora are i Ierutarem n te tembora n taamnei.

    • Te Rosh Hashanah. Aio bon te moani bong n aia ririki I-Iutaia. N taai ake ngkoa ao a karaoaki angakarea aika okoro nakon te Atua n te toa aei. (Warekaia Iteraera 29:​1-6) Ma e “katoka te angakarea ma te karea ae te bwaintituaraoi” Iesu Kristo ngkai te Mesia ngaia, ao a aikoa kakawaki iai karea akanne i matan te Atua.​—Taniera 9:​26, 27.

  • Te Koaua bwa e kauekea te katiteuanaaki n taromauri te bong ni motitrawa?

    Te boto n reirei man te Baibara: “Tera ae e ibuokanibwai iai ane e onimaki ma ane e aki onimaki? Ao tera ae e irekereke iai ana tembora te Atua ma bouannanti?”​—2 I-Korinto 6:​15-​17.

    E ngae ngke a kakorakoraia Ana Tia Kakoaua Iehova ni maeka ma te rau ma kaain rarikia ao ni karinea inaomatan te aomata n rinea ae e na kakoauaa, ma a rawa nakoni bukamaru ake a kauekea te katiteuanaaki irouia Aaro n aron aika i nano aikai.

    Bukamaru aika irekereke ma karinean te bwakuaku n te Aro ke botaki ake a kaungaa te katiteuanaaki n taromauri irouia Aaro aika kakaokoro aika koaua. Ngke e kairiia ana aomata rimoa te Atua nakon te aba ae boou ike a bon tatannako iai kaaina ma waakin aia Aro, ao e tuangia ni kangai: “Ko na tai karaoa te berita ma ngaiia ke ma atuaia. . . . Ngkana ko toro irouia atuaia, ao e na bon riki anne bwa te bwai ni kamwane nakoim.” (Te Otinako 23:​32, 33) Ngaia are Ana Tia Kakoaua Iehova a aki boutokai motirawa aika i nano aikai.

    • Te Loy Krathong. N aia toa kaain Thailand aei, ao “a karaoi boora mani baanikai, a nnei iai taura nenea ke kaai aika boiarara ao ni kabetinakoi. E taekinaki bwa aongkoa a uotiinako taian tekebuaka boora aikai. A boni kauringa taneni mwanekan Buddha ae tabu.”​—Encyclopedia of Buddhism.

    • Te National Repentance Day. Naake a bubukamarua te bong aei a “kakoauaa aan te onimaki ni Kristian,” n aron are e koreia te tia mwakuri n te tautaeka n aia nuutibeeba kaaini Babua Nukini ae The National. E taku teuaei bwa bukamaruan te bong anne, “boni boutokaan aia reirei Kristian n te aba.”

    • Te Vesak. “Aio bon aia bong ae moan te tabu kaain te Buddhist, ae bukamaruani bungiakini Buddha, reken te ota irouna, ao matena, ke taekani karekean te Nirvana ae karekean te ota ae te kabanea ni kakawaki.”​—Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.

      Te Vesak

    Aia katei Aaro ake a aki boutokaaki n te Baibara. E tuangia mataniwi n Aaro Iesu ni kangai: “Kam kakeaa bongan ana taeka te Atua ibukin ami katei nikawai.” E taku naba bwa akea uaan aia taromauri ibukina bwa “a tataekin aia tua aomata bwa aia taeka n reirei.” (Mataio 15:​6, 9) A bati botakin Aaro ake a aki bubukamarui Ana Tia Kakoaua Iehova ibukina bwa a ongeaba raoi nakon te kauring anne.

    • Te Epiphany (Aia Bong Ueea Ake Teniman, Timkat, ke Los Reyes Magos). A kauringa taekaia taani kaiwan itoi ake a kawara Iesu ke taekani bwabetitoan Iesu, taani bukamaru. “A riki aia toa tabeua beekan n tain te abue [n te toa aei] bwa tooa ni Kristian, ae a karineaki iai atuan taiani karaanga.” (The Christmas Encyclopedia) Te timkat ae te toa ae irekereke naba ma aei, “e boto i aon te katei nikawai.”​—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

    • Te Toa ae Aongkoa e Waerake Nei Maria ae te Baretenia Nako Karawa. E bukamaruaki n te toa aei te koaua ae aongkoa e waerake tinan Iesu nako karawa n rabwatana n aomata. E taku te boki ae te Religion and Society​—Encyclopedia of Fundamentalism bwa “e bon aki ataaki te koaua aei irouia moani Kristian ao akea rongorongona n te Baibara.”

    • Te Toa ae Nei Maria te Immakurata. “Te Reirei ae Nei Maria te Immakurata bon akea taekana n te Baibara . . . [Bon] ana reirei te Aro ae karioa.”​—New Catholic Encyclopedia.

    • Te Karemo. Te tai n rairannano ao n aki mamatam aei n aron ae taekinaki n te New Catholic Encyclopedia, e karaoaki “n te kaaua n tienture,” 200 tabun te ririki imwin tian te Baibara. E taku te encyclopedia ni kaineti ma moani bongin te Karemo: “E a taabangaki kakaraoan te toa ae te Mannang n te Katenibong boni man ana tai te Synod ae te komete n te Aro mai Benevento n 1091.”

    • Te Meskel (ke te Maskal). E taku te Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World bwa aia toa I-Itiobia aei e bukamaruaki iai “kunean te Kaibangaki ni Koaua (te kaibangaki are kamateaki Kristo i aona), ni kauraakin taian ai ao n te mwamwaie ni katobibia.” Ma a bon aki kabongana te kaibangaki Ana Tia Kakoaua Iehova n aia taromauri.

  • Te koaua bwa te bong ni motirawa e karietataa te aomata, te botaki, ke ana kanikina te aba?

    Te boto n reirei man te Baibara: “E kangai ana taeka Iehova: ‘E na reke kain te aomata ae onimakinia aomata, ao ae e mwiokoi korakoraia aomata, ao ae e rairakinako nanona mairoun Iehova.’”​—Ieremia 17:5.

    E ngae ngke a kaotiota te kakaitau Ana Tia Kakoaua Iehova ibukia raoia n aomata ao n tataro naba ibukia, ma a aki karaoi aeka ni waaki aikai ke bukamaru:

    Boong ni motirawa aika karinea te tia tautaeka ke te aomata ae kakannato. E taku te Baibara: “Ibukini kabwaiami, kam na katoka onimakinan te aomata ae bon tii te ikeike ae mena i nanoni bwangabwangani bwairina. Tera te kabwaia ae e na reke mairouna?” (Itaia 2:​22) Ngaia are a aki bukamarua ana rekenibong te uea ke te ueannaine Ana Tia Kakoaua Iehova.

    Bukamaruani buraekin te aba. A aki bukamarua Ana Bong te Buraeki Ana Tia Kakoaua Iehova. Bukin tera? Bwa e kangai te Baibara: “Kawakiningkami mani bouannanti.” (1 Ioane 5:​21) Tabeman a aki iangoa te buraeki bwa te bouannanti ae te bwai ae tataromauriaki, ma e korea ae kangai te tia korea rongorongon rimoa ae Carlton J. H. Hayes: “Te buraeki bon te kanikina ae te kabanea ni kakawaki ni kaineti ma te nanonnaba, ao e onimakinaki ma n taromauriaki.”

    Boong ni motirawa ke bukamaru aika karietataa te santo ke te santa. Tera are e riki ngke e bobaraaki nakoni te abotoro Betero te aomata are mamaaka te Atua? E kangai te Baibara: “E kateirakea Betero ao e kangai: ‘Teirake, bwa bon te aomata naba ngai.’” (Mwakuri 10:​25, 26) Kioina ngke e aki butimwaea karineana ke taromauriana Betero ma abotoro ake tabeman riki, a aki naba irii bukamaru Ana Tia Kakoaua Iehova ake a karineaki iai naake a iangoaki bwa taian santa, n aroni bukamaru aikai:

    • Aia Bong Santo ke Santa. “E aki ataaki moan rikin te bukakaru . . . are karaoaki ibukini karineaia naake a aranaki bwa santo ke santa ni kabane.”​—New Catholic Encyclopedia.

    • Te Fiesta of Our Lady of Guadalupe. E karineaki n te toa aei “te tia boutoka i Mexico ae te santa” ae a kakoauaa tabeman bwa taekani Maria are tinan Iesu. E taekinaki bwa e kaoti n te kakai nakon te aomata temanna ae mangori n 1531.​—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

      Te Fiesta of Our Lady of Guadalupe

    • Te Bong n Arara. E taekinaki n te boki ae te Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals bwa “te bong n arara bon te bong ni botaki ibukin te santa ke te santo are e ingoanaki iai te teei n ana tai ni bwabetito ke n ana tai ni kombirimatio.” E reitia n taku bwa e korakora irekereken te bong aei ma te taromauri.”

    Bukamaruani botaki ake a karekei bitaki ibukin te botannaomata ao aroia n tautaekanaki. E taku te Baibara: “E raoiroi riki karikan Iehova bwa te tabo ni kamanomano nakon onimakinaia aomata.” (Taian Areru 118:​8, 9) Ibukina bwa a rawa Ana Tia Kakoaua Iehova n onimakinia riki aomata nakon te Atua, ae a na katoki kangaanga n te aonnaba, a aki ira buakoni bukamaruan Aia Bong Rooro n Rikirake ke Aia Bong Aine ake a boutokaa karekean te bitaki n ana waaki te tautaeka ke te botannaomata. Ao a aki naba ira botakin te Emancipation Day ae bukamaruani katokan te tautoronaki ke bukamaru riki aika ai aron akanne. Ma a onimakina Ana Tautaeka n Uea te Atua bwa e na katoki kangaanga ni kaineti ma te nano n reeti ao te kakaokoroaki.​—I-Rom 2:​11; 8:​21.

  • Te koaua bwa e kamoamoaaki riki te natannaomata teuana ke te reeti teuana nakon ake tabeua n te bong ni motirawa teuana?

    Te boto n reirei man te Baibara: “E bon aki inanonano te Atua, ma a butimwaeaki irouna aomata nako aika maakua ma ni kakaraoa ae raoiroi, mai buakoia natannaomata nako.”​—Mwakuri 10:​34, 35.

    E ngae ngke a bati Ana Tia Kakoaua Iehova aika taatangira abaia, ma a rawa nakoni bukamaru ake a na kamoamoaaki iai natannaomata ke reeti riki tabeua n aron ae kabwarabwaraaki ni baika karinanaki i nano.

    Botaki aika karineaki iai kaain te taanga ni buaka. E aki boutokaa te buaka Iesu ma e tuangia taan rimwina ni kangai: “Teimatoa n tangiriia aomata aika kairiribai nakoimi, ao tataro ibukia ake a bwainikiriningkami.” (Mataio 5:​44) Ngaia are a aki irii bukamaru Ana Tia Kakoaua Iehova aika karineaki iai tautia, n ikotaki naba ma boong ni motirawa aikai:

    • Te Anzac Day. “Te taeka ae Anzac, e tei ibukin ana Taanga ni Buaka Aotiteria ao Nu Tiiran,” ao “e a riki te Anzac Day bwa te bong ae kakauringaki iai taekaia naake a mate n te buaka.”​—Historical Dictionary of Australia.

    • Te Veterans Day (te Remembrance Day, te Remembrance Sunday, ke te Memorial Day). Ni boong ni motirawa aikai, a karineaki iai “kaain te taanga ni buaka ao naake a mate n te buaka.”​—Encyclopædia Britannica.

    Bukamaru aika kamoamoai baika karaoaki iroun te botannaomata ngkai, ke reken te inaomata. E taku Iesu ni kaineti ma taan rimwina: “A aki arona aroia kaain te aonnaba, n arou naba ngai ae I aki arona aroia kaain te aonnaba.” (Ioane 17:16) E ngae ngke Ana Tia kakoaua Iehova a kan rereiakina rongorongon te natannaomata teuana, ma a bon aki naba iri botaki n aron aikai:

    • Ana Bong Aotiteria. N aron ae taku te Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life, e kakauringaki n te bong ni motirawa aei “te bong teuana n 1788 are a irakea iai aia buraeki tautian Engiran ao ni kaotia bwa e a reke Aotiteria bwa te korone ae boou.”

    • Te Guy Fawkes Day. Aio bon “te bong ni bukamaru i Engiran ao kauringaan ana waaki Guy Fawkes ma taani boutokaia aika Katorika ngke e kataia n tiringa te Uea ae James I ao kaain Ana Auti ni Maungatabu Engiran n 1605.”​—A Dictionary of English Folklore.

    • Te Bongi n Inaomata. N aaba tabeua ao “e kaokoroaki te bong aei bwa e na bubukamaruaki irouia kaain te aba, ae iai irekerekena ma te bong ni kauring ni katoa ririki are e a reke iai inaomatan te aba anne mai aan tauan taekana iroun te aba teuana.”​—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

  • Te koaua bwa a kakaraoaki n te bong ni motirawa aroaro aika rangi n riao aika aki riai?

    Ana boto n reirei n te Baibara: “Kam a tia ni kabanea ami tai ae bon tau n taai aika nako n irii nanoia kaain te aonnaba ngke kam waakina kakaraoan te aroaro ae kammaira, taiani kaibwabwaru, te moi manging n te aro ae riao, botaki aika akea te taubaang iai, te kaboo n te moi manging, ao ai taromauriani bouannanti ae riribaaki.”​—1 Betero 4:3.

    Ni kaineti ma te boto n reirei anne, a aki irii bukamaru Ana Tia Kakoaua Iehova aika kokoro ni manging iai aomata, ao botaki ni kakukurei aika akea te taubaang iai. A kan ikoikotaki ma raoraoia Ana Tia Kakoaua Iehova, ao a kona ni baireia bwa a na moi n te arekooro n te aro ae bon tau, ke a na bon aki moi naba teutana iai. A kakorakoraia n ira ana reirei ni kairiri te Baibara ae kangai: “Ngkana kam amwarake ke kam moi ke kam karaoa te bwai teuana, ao karaoi bwaai ni kabane ibukin neboan te Atua.”​—1 I-Korinto 10:31.

    Ngaia are a aki irii bukamaru Ana Tia Kakoaua Iehova ke tooa aika ai aron akanne, aika kaungai mwakuri aika kammaira aika kabuakakaaki n te Baibara. E irekereke naba aei ma aia toa I-Iutaia ae te Purim. E taku te boki ae te Essential Judaism bwa e ngae ngke e a kaman riki te Purim bwa kauringaani kamaiuaia I-Iutaia n te kanimaua n tienture B.C.E., ma e a bae ngkai “n tii taekinaki bwa aia botaki I-Iutaia ae ai aron te Mardi Gras ae kakaraoaki n aaba tabeua.” A bati taani bukamaru ake a iangoia bwa “a bwabwainaki aeka n onea tabeua n te bukamaru aei (n angiin te tai mwaane a kunnikainia n oneaia aine), a bwaini anua aika aki kona n tauaki aroia, a kokoro ni manging, ao a rangi ni kaberoro.”

 Te koaua bwa Ana Tia Kakoaua Iehova ake a aki bukamarui boong ni motirawa tabeua, a bon tangiriia naba aia utu?

Eng. E reireinia aomata te Baibara bwa a na tangiriia kaain aia utu ao ni karineiia, n aki ongea kakaokoron aia onimaki. (1 Betero 3:​1, 2, 7) E koaua bwa ngkana e a katoka bukamaruani botaki tabeua Ana Tia Kakoaua Iehova temanna, ao a na bae n un ana koraki tabeman, a na maraki nanoia, ke a na iangoia bwa e a tia ni kamwaruaia. Ngaia are a biririmoa Ana Tia Kakoaua Iehova n tuangia aia koraki ae a bon tangiriia, a kabwarabwaraa n te aro ae riai bukin aia motinnano, ao a kawariia aia koraki aikai ibukini botaki riki tabeua.

 Te koaua bwa a tutuangia aomata Ana Tia Kakoaua Iehova bwa a na aki bukamarui boong ni motirawa tabeua?

A aki. A kakoauaa ae a riai aomata n tatabemania nako ni karaoi oin aia motinnano. (Iotua 24:15) A “karineia aeka n aomata nako” Ana Tia Kakoaua Iehova ni kaineti ma aia koaua n aia Aro.​—1 Betero 2:​17.

a A aki karinanaki boong ni motirawa ni kabane n te kaongora aei aika aki bukamarui Ana Tia Kakoaua Iehova, ao a aki naba taekinaki iai ana boto n reirei ni kabane te Baibara ake a kona ni kaineti ma ngaai.

b Mithra, Mithraism, Christmas Day & Yalda, by K. E. Eduljee, iteraniba 31-33.