Hebru yelebire neʹphesh la Greek yelebire psy·kheʹ ti ba lerege ti “sia” Baabule la poan. Hebru yelebire la vuurɛ dela “sɛla n tari vom” ge ti Greek yelebire la vuurɛ dɛna “bunvɔa.” a Bala, bunvɔa la za’a n de sia la ge daɣɛ sɛla n boi a poan n wan isige kum pooren. Geele Baabule la n pa’alɛ ti nɛresaala mea n de sia la se’em bisɛ:

•   Yehowa Naayinɛ n yuun naam yia buraa Adam la, Baabule la yeti “ti buraa nyaa dɛna sia n vɔi.” (Pin’ileŋɔ 2:7, King James Version) Naayinɛ yuun ka dekɛ sia bo Adam ge Adam n yuun nyaa dɛna sia n vɔi bii nɛresaala.

•   Baabule la yeti sia la wan ta’an tum, bɔta dia, dita, nana lɔɔ ge me ta’an kalum kum. (Malema 5:2; 7:20; 23:30; Tɛɛnhegɔ 12:20; Arom 13:1) Nɛra la mea n tuni tuun ana wa.

La dela sira ti sia la ka kiiri?

 A kiiri. Baabule kaalegɔ zɛ’ɛsi zo’e zo’e pa’alɛ ti sia la kiiri mɛ. Makerɛ ase’a n wana:

•   “Sia sɛka n tuni be’em la wan ki.”​—Ezekiel 18:​4, 20, King James Version.

•   Daami Israeldoma poan, ba ni “ku sia” sɛka n tum be’em mɛ. (Yɛhega 12:15, 19; Malema 7:​20, 21, 27; 19:8, King James Version) Ba ni “ku” nɛra la mɛ.​—Yɛhega 31:14, King James Version.

•   Baabule ase’a yeti, sia san ki la pa’alɛ ti a dela “kum” bii ki’ima. (Malema 21:11; Kanlɛ 6:6) Baabule leregeredoma zo’e zo’e lerege Hebru yelebire neʹphesh vuurɛ n de “sia” la ti “inya” bii “nɛra.”

“Sia” ta’an dɛna “vom”

 Baabule la ta’an dekɛ ‘sia’ ti la dɛna “vom.” Makerɛ, Yob 33:22 dekɛ la Hebru yelebire (neʹphesh) n de ‘sia’ ti la ze’ele bo “vom.” Bala mea nɔɔ ti Baabule la yeti, nɛra ta’an pɔ̃sɛ bii koŋe a sia bii a vom.​​—Yɛhega 4:19; Kema 9:17; Filipi 2:​30.

 Ba pa’alɛ “sia” vuurɛ wa se’em la basɛ ti to bɔkɛ Baabule kaalegɔ zɛ’ɛsi ase’a n yeti sia la “ta kiira mɛ” bii “ba’asera.” (Pin’ileŋɔ 35:18; King James Version) Yetɔɣebiŋemo wa pa’alɛ la nɛra vom n ba’asɛ se’em. Leregeredoma basɛba lerege Pin’ileŋɔ 35:18 yeti, ‘a vo’osum n ba’asɛ.’​—Good News Translation; New Jerusalem Bible.

Pa’alegɔ la n de ti sia la ka kiiri la n ze’ele zɛ’an

 Krista pu’usegɔ zo’e zo’e tari sakerɛ ti sia la ka kiiri ge pa’alegɔ wa ka boi Baabule la poan ge la ze’ele la Greek yɛmdoma pa’alegɔ poan na. Encyclopædia Britannica yeti: “Baabule la san tɔɣera sia yele, la pa’ali la bunvɔa ge la ka yeti sia la ni ta yese inya la poan mɛ ta bɔna zɛ’an. Kristakɔma n yeti sia la inya la boi tɔka tɔka la ze’ele la daami Greekdoma zɛ’an.”

Naayinɛ ka sakɛ ti to tara yɛmdoma pa’alegɔ n de wuu sia la ka kiiri gɛregera la a yelesum la. Baabule la tuɣum ka’am tɔ yeti: “Da sakɛ ya te nɛra dekɛ asaala yam yoo pan’aha ya te ya bahɛ te ya dɛna la a yameŋa.”​—Kolose 2:8.