NAKIGTOT ni Doreen idi nadayagnos nga adda delikado a tumor iti utek ni Wesley a lakayna, nga agtawen laeng iti 54. * Tinaningan ti doktor ti biagna iti mano laengen a bulan. Kunana: “Diak idi patien ti mangmangngegko. No mano a lawas a kasla nabibineg ti riknak. Kasla saan a dakami ti pakapaspasamakanna no di ket iti sabali. Diak nakasagana.”

Makapaladingit ta saan laeng a ni Doreen ti nakarikna iti kasta. Mabalin a maaddaan iti nakaro a sakit ti asinoman iti aniaman nga oras. Makaparagsak ta adu ti mayat a mangaywan iti ay-ayatenda nga addaan iti nakaro a sakit. Ngem saan a kaskarina ti agaywan. Ania ti mabalin nga aramiden dagiti miembro ti pamilia tapno maliwliwa ken maaywananda ti ipatpategda nga adda nakaro a sakitna? Kasano a malabanan dagiti agay-aywan ti aglalaok nga emosion a mabalin a mariknada? No dandanin matay ti pasiente, ania ti ekspektarenda? Umuna pay nga ammuentayo no apay a naiduma ti rigat ti panangaywan ita iti maysa nga addaan iti nakaro a sakit.

Gapu iti medisina, nagbaliwen ti pannakatay ti tao. Agarup sangagasut a tawen sakbayna, ab-ababa idi ti biag ti tao uray kadagiti narang-ay a pagilian. Alisto a matay ti tao gapu kadagiti makaakar a sakit wenno aksidente. Kurang wenno awan ti ospital ken nangina ti agpaospital. Kaaduan pay a masakit ti aywanan ti pamiliada ken matay iti pagtaenganda.

Ngem ita, gapu iti panagrang-ay ti medisina, kabaelanen dagiti doktor a labanan dagiti sakit tapno umatiddog ti biag ti maysa. Adda dagiti sakit idi a dagus a mangpapatay ngem itan, mabalinen a mapaatiddog ti biag dagiti addaan iti kasta a sakit. Ngem dina kayat a sawen nga umimbagdan. Kaaduanna a limitadon ti maaramidan dagiti pasiente isu a saandan a kabaelan nga aywanan ti bagida. Nagrigat ken agkasapulan iti ad-adu nga atension, kuarta, ken pigsa ti panangaywan kadakuada.

Ngarud, ad-adun ti matay iti ospital ngem iti pagtaengan. Adu ita ti saan a makaammo iti proseso ti ipapatay ken manmano ti talaga a nakakita iti matmatay a tao. Gapu ta mabuteng ti maysa iti posible a  mapasamak, mabalin nga agpangadua a mangaywan iti masakit a kapamiliana wenno dina pay ketdin kayat nga aywanan. Ania ti makatulong?

Kas iti kaso ni Doreen, adu ita ti marigatan a mangawat no matakuatan nga adda makapapatay a sakit ti ay-ayatenda. Iti tengnga ti nakaro a pakadanagan, buteng, ken nakaro a liday, kasanom a masaganaan dagiti mapasamak? Inkararag ti matalek nga adipen ti Dios: “Ipakitam kadakami no kasano a bilangen dagiti aldawmi iti wagas a magun-odmi ti puso a masirib.” (Salmo 90:12) Wen, naimpusuan nga ikararagmo ken Jehova a Dios nga ipakitana no kasanom a “bilangen” a naimbag ti aldaw tapno mausar iti kasayaatan a pamay-an ti nabatbati nga aldaw ti ay-ayatem.

Agkasapulan daytoy iti nasayaat a panagplano. No makasao pay laeng ti ay-ayatem ken kayatna a pagsaritaanyo ti kasasaadna, baka nasayaat no damagem no asino ti agdesision para kenkuana inton saannan a kabaelan. Mabalin a direkta a damagem no kayatna a padasen dagiti doktor nga isublinto ti panagangesna, mayospital, wenno ti sabali pay a kita ti pannakaagas. No aramidem dayta, posible a makissayan ti di pagkikinnaawatan ken pannakakonsiensia dagiti miembro ti pamilia a mapilitan nga agdesision para iti pasiente no saannan a kabaelan. No adda ti nasaksakbay ken nawaya a panagsasarita ti pamilia, makapagpokusda iti panangaywan iti masakit. Kuna ti Biblia: “Adda pannakapaay dagiti gakat no sadino nga awan ti kompidensial a saritaan.”—Proverbio 15:22.

Gagangay a ti kangrunaan nga aramiden ti paraaywan ket mangliwliwa. Masapul a maipasigurado iti pasiente a maipatpateg isuna ken saan nga agmaymaysa. Kasano? Ibasaan wenno kantaan ti pasiente. Pilien dagiti pagbasaan wenno kanta a makaliwliwa ken makaparagsak kenkuana. Adu ti maliwliwa no iggaman ti kapamiliada ti imada ken makisaritada kadakuada iti nakapsut.

Kaaduanna a makatulong no iyam-ammo ti asinoman a bisita. Kuna ti maysa a report: “Panagdengngeg ti kaudian a mapukaw a sentido. Mabalin a napigsa pay laeng ti panagdengngeg ti [pasiente] uray no kasla matmaturog, isu a saanmo nga ibagbaga iti sanguananna ti banag a saanmo a maibaga no nakariing.”

No posible, agkaduakayo nga agkararag. Isalaysay ti Biblia a naminsan, nakaro ti pannakaparigat da  apostol Pablo ken dagiti kakaduana nga uray la saandan a masigurado no agbiagda pay. Ania ti dinawatda a tulong? Impakaasi ni Pablo iti gagayyemna: “Makatulongkayo met babaen kadagiti ararawyo a maipaay kadakami.” (2 Corinto 1:8-11) Nakapatpateg ti naimpusuan a kararag no adda nakaro a sakit ken paka-stress-an.

Masansan a makapadanag a panunoten a matayen ti maysa nga ay-ayaten. Saan a nakaskasdaaw dayta ta saan a nainkasigudan ti ipapatay. Saantayo a nadisenio nga akseptaren ti ipapatay kas normal a paset ti biag. (Roma 5:12) Gapuna, aw-awagan ti Sao ti Dios ti ipapatay kas “kabusor.” (1 Corinto 15:26) Isu a normal laeng no dimo kayat a panunoten a matay ti ay-ayatem.

Uray no kasta, makatulong no panunoten dagiti miembro ti pamilia ti mabalin a mapasamak tapno makissayan ti danagda ken makapagpokusda iti panangsiguradoda a naannayas dagiti bambanag agingga a mabalin. Ti dadduma a posible a mapasamak ket adda iti kahon a “ Maudi a Lawlawas ti Pasiente.” Siempre, saan a mapasamak amin dagitoy iti tunggal pasiente wenno saan a kasapulan a kasta ti panagsasarunoda. Ngem mapadasan ti kaaduan a pasiente ti dadduma kadagitoy.

No natayen ti ay-ayaten a kapamilia, baka nasayaat no kontaken ti nadekket a gayyem a nagkari a tumulong. Mabalin a kasapulan a maipasigurado kadagiti paraaywan ken pamilia a nagpatinggan ti panagrigrigat ti dungdungnguenda. Ipaspasigurado kadatayo ti Namarsua a dagiti “natay, saanda a pulos sipapanunot iti aniaman.”—Eclesiastes 9:5.

Napateg ti panagpannuray iti Dios, saan laeng a bayat ti panagsakit ti maysa a miembro ti pamilia no di ket bayat pay ti panagladingit gapu iti ipapatayna. Matulongannakayo ti Dios babaen iti makaliwliwa a sasao ken aramid ti dadduma. Kuna ni Doreen: “Nasursurok nga awaten ti aniaman a tulong. Kinapudnona, nakaad-adu ti timmulong. Nalawag nga ammomi ken lakayko a pamay-an daytoy ni Jehova a mangibaga nga, ‘Addaak a tumulong kadakayo.’ Diak pulos malipatan dayta.”

Wen, ni Jehova a Dios ti kasasayaatan a Paraaywan. Kas Nangaramid kadatayo, maawatanna ti sakit ken ladingit a marikriknatayo. Kabaelanna ken magagaran a mangited iti kasapulan a tulong ken pammabileg tapno makailiwliwagtayo. Nasaysayaat pay, inkarina a dandaninan pukawen a mamimpinsan ti ipapatay ken pagungarenna ti binilion a tattao nga adda iti lagipna. (Juan 5:28, 29; Apocalipsis 21:3, 4) Kalpasanna, arigna maipukkawton ti amin a tao ti sasao ni apostol Pablo: “Patay, sadino ti ayan ti panagballigim? Patay, sadino ti ayan ti panniludmo?”—1 Corinto 15:55.