MAYSA a bigat ti Domingo idi 1520’s, kasla di patien dagiti taga-Meaux, maysa a bassit nga ili iti asideg ti Paris, ti nangngegda iti simbaan. Nangngegda a naibasa dagiti Ebanghelio iti nakayanakanda a lengguahe a French imbes nga iti Latin!

Asino ti makingapuanan iti dayta? Ti managipatarus iti Biblia a ni Jacques Lefèvre d’Étaples (iti Latin, Jacobus Faber Stapulensis). Idi agangay, insuratna iti nadekket a gayyemna: “Saanmo la ketdi a mapanunot no kasano a gapu iti kasta unay a panagayat ti Dios, tignayenna ti panunot dagiti ordinario [a tattao] tapno awatenda ti Saona.”

Iparit idi ti Iglesia Katolika ken dagiti teologo idiay Paris ti agusar kadagiti patarus iti Biblia iti lengguahe dagiti ordinario a tattao. Apay nga impatarus ni Lefèvre ti Biblia iti French? Ken ania ti inaramidna tapno matulongan dagiti ordinario a tattao a mangtarus iti Sao ti Dios?

Sakbay a nagbalin a managipatarus iti Biblia, inusar ni Lefèvre ti panawenna a mangsukimat ken mangsigurado iti orihinal a kaipapanan dagiti nagkauna a sursurat maipapan iti pilosopia ken teolohia. Nakitana a naimpluensiaan dagiti nagkauna a sursurat kadagiti sinigsiglon a di umiso a patarus ken kamali. Iti panangbirokna iti pudpudno a kaipapanan dagiti nagkauna a sursurat, inadalna a naimbag ti Latin Vulgate, ti kangrunaan idi a Biblia ti Iglesia Katolika.

Gapu iti napasnek a panagadalna iti Biblia, naawatanna a ti “laeng panagadal iti kinapudno nga adda iti Biblia ti mangipaay . . . iti kasta unay a kinaragsak.” Isu nga insardeng ni Lefèvre ti agadal iti pilosopia ket inusarna ti amin a pigsana a nangipatarus iti Biblia.

Idi 1509, impablaak ni Lefèvre ti resulta ti panagadal a panangikompara iti lima a nagduduma a Latin a bersion ti Salmo, * ken dagiti komentona kadagiti nakitana a kamali iti Vulgate. Saan a kas kadagiti teologo idi panawenna, inkagumaanna nga ammuen ti natural ken simple a pannakayallatiw ti sasao ti Biblia. Dakkel idi ti impluensia ti pamay-anna nga agipatarus iti Biblia kadagiti eskolar ti Biblia ken repormador.—Kitaem ti kahon a “ Ti Impluensia ni Lefèvre ken ni Martin Luther.”

Nayanak ni Lefèvre a Katoliko, ngem kombinsido a posible laeng ti reporma iti simbaan no umiso ti pannakaisuro ti Biblia kadagiti ordinario a tattao. Ngem kasano a mabenepisiaran dagiti ordinario a tattao iti Biblia no kaaduanna a mabasa laeng iti Latin dagiti sagrado a sursurat?

Gapu iti nauneg a panagayat ni Lefèvre iti Sao ti Dios, inkagumaanna a maaddaan iti kopia ti kaaduan a tattao. Isu nga idi Hunio 1523, impablaakna ti French a patarus dagiti Ebanghelio iti dua a pocket-size a volume. Kagudua laeng ti presio dayta nga edision no ikompara iti gagangay nga edision isu a nalaklaka a makaala dagiti napanglaw iti kopia ti Biblia.

 Nagtignay a dagus dagiti ordinario a tattao ken naragsakanda. Nagagaran unay dagiti lallaki ken babbai a nangbasa iti sasao ni Jesus iti nakayanakanda a lengguahe isu a mano laeng a bulan, naibus ti 1,200 a kopia a nayimprenta.

Iti introduksion dagiti Ebanghelio, inlawlawag ni Lefèvre nga impatarusna daytoy iti French tapno “dagiti ordinario a miembro” ti simbaan “masiguradoda ti kinapudno iti ebanghelio a kas kadagidiay makabasa iti dayta iti Latin.” Ngem apay a kayatna la unay a tulongan dagiti ordinario a tattao a mangammo iti talaga nga isursuro ti Biblia?

Ammo ni Lefèvre a simreken iti Iglesia Katolika ti makadadael a pannursuro ken pilosopia ti tattao. (Marcos 7:7; Colosas 2:8) Ken kombinsido a panawenen tapno dagiti Ebanghelio a “saan a nalaokan kadagiti karkarna a doktrina ti tao ket maipakaammo iti intero a lubong tapno saanen a mayaw-awan dagiti tattao.”

Inkagumaan met ni Lefèvre nga ibutaktak dagiti kamali nga argumento dagiti nangkontra iti pannakaipatarus ti Biblia iti French. Imbagana iti publiko ti panaginsisingpetda: “Kasano a maisuroda [dagiti tattao] a tungpalenda dagiti bilin ni Jesu-Kristo no kasla saanda met kayat a makita ken mabasa dagiti ordinario a tattao ti Ebanghelio ti Dios iti bukodda a lengguahe?”—Roma 10:14.

 Di pakasdaawan a pinadas dagiti teologo iti University of Paris—ti Sorbonne—a pagulimeken ni Lefèvre. Idi Agosto 1523, kinontrada dagiti patarus ti Biblia ken komentario maipapan iti dayta ta imbilangda dagita a “makadangran iti simbaan.” No saan a bimmallaet ti ari ti France a ni Francis I, nakondenar koma ni Lefèvre kas bumusbusor iti simbaan.

Saan nga impalubos ni Lefèvre a masinga iti panangipatarusna iti Biblia gapu kadagiti nabara a panagdedebate kadagiti gapuananna. Idi 1524, kalpasan a nakompletona ti patarusna iti Griego a Kasuratan (maaw-awagan iti Baro a Tulag), inruarna ti French a bersion ti Salmo tapno makapagkararag dagiti manamati nga “addaan iti napaspasnek a debosion ken naragragsak a rikna.”

Dagus a sinukimat a naimbag dagiti teologo iti Sorbonne dagiti patarus ni Lefèvre. Di nagbayag, imbilinda a mapuoran iti publiko ti patarusna iti Griego a Kasuratan ken indeklarada a ti dadduma a sursuratna ket “sumupsuporta iti panagrebelde ni Luther iti simbaan.” Idi pinaayabanda tapno ilawlawagna dagiti kapanunotanna, “nagulimek” ni Lefèvre sa naglibas a napan idiay Strasbourg ket nalimed nga intuloyna nga impatarus ti Biblia. Nupay imbilang dayta ti dadduma kas kinatakrot, patienna a dayta ti kasayaatan a sungbat kadagiti di mangap-apresiar iti napapateg a “perlas” ti kinapudno iti Biblia.—Mateo 7:6.

Dandani makatawen kalpasan ti panaglibasna, pinili ni Ari Francis I ni Lefèvre a mangisuro iti uppat ti tawenna nga anakna a ni Charles. Gapu iti dayta, adu ti tiempona a nangileppas iti patarusna iti Biblia. Idi 1530, nayimprenta ti kompleto a patarusna iti Biblia iti ruar ti France—idiay Antwerp, Belgium, babaen iti pammalubos ni Emperador Charles V. *

Iti intero a panagbiag ni Lefèvre, ninamnamana a panawan ti simbaan dagiti tradision ti tattao ket agsublida iti awan laokna a pannakaammo nga adda iti Biblia. Kombinsido unay a “karbengan ti tunggal Kristiano, kinapudnona, obligasionda a basaen ken adalen ti Biblia.” Dayta ti makagapu nga inkagumaanna a maaddaan iti kopia ti Biblia ti amin a tattao. Uray no saan a napasamak ti tarigagayna a mareporma ti simbaan, saan a mapagduaduaan ti naaramidan ni Lefèvre—tinulonganna dagiti ordinario a tattao tapno maammuanda ti Sao ti Dios.