Aayɩ patɩla mbʋ. Ye ɛyʋ ɛkpaɣ Bibl taa tɔm nɛ ɛmaɣzɩnɩ Bibl takayɩsɩ kɩbɩnzɩ yɔ, ɛnaɣ se Bibl taa tɔm tɩlɛɣzɩ caaa; paa pɩnzɩ kudokiŋ sakɩyɛ ɩɖɛwa nɛ paa pama-kʋ wondu ndʋ tɩwɛɛkɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ.

 Pɔkɔm nɛ palɩɩ Bibl takayɩsɩ kɩbɩnzɩ sakɩyɛ yɔɔ. Sɩ-taa nasɩyɩ taa tɔm wɛ ndɩ nɛ lɛɛsɩ taa tɔm, pɩwɩlɩɣ piiyiɣdi mba paɖaɣnaɣ maʋ Bibl taa tɔm yɔ. Ɛlɛ tɔm ndʋ tɩwɛ ndɩ ndɩ takayɩsɩ nzɩ sɩ-taa yɔ, tɩtɩkɛ tɔm sɔsɔtʋ nɛ ɖenɖe piyiɣdaa yɔ, pɩɩlɛɣzɩɣ ɛzɩma pɩwɛɛ se panɩɩ Bibl tɔm taa yɔ. Paa mbʋ yɔ, pɔkɔm nɛ pana se tɔm sɔsɔtʋ natʋyʋ hɔɔlʋʋ taa lɛ, piiyiɣdaa ɖɔɖɔ; nabɛyɛ kaaɖʋ pa-taa faɖaɖa nɛ pañɩnɩ se pɛlɛɣzɩ Bibl taa tɔm. Iyele nɛ ɖɩyɔɔdɩ kɩɖaŋ naalɛ tɔm:

1.   1 Yohanɛɛsɩ 5:7 taa, Biblwaa kɩbɩma nabɛyɛ taa pamawa se: «Ɛsɔdaa, Caa, Tɔm nɛ Fezuu pɛwɛna; nɛ pa-naadozo pɛkɛ kʋɖʋm.» Ɛlɛ takayɩsɩ kɩbɩnzɩ nzɩ papɩzɩɣ nɛ pataa-sɩ liu yɔ, sɩwɩlaa se tɔm ndʋ tɩtaawɛɛ kajalaɣ Biblwaa taa. Pʋwayɩ pɔsɔzɩ-tʋ. a Pʋyɔɔ sɔnɔ Biblwaa mba pataɣ-wɛ liu yɔ pa-taa, patɩma tɔm ndʋ.

2.   Pama Ɛsɔ hɩɖɛ tam kudokiŋ sakɩyɛ Bibl takayɩsɩ kɩbɩnzɩ taa. Ɛlɛ Bibl ɖɛzɩyaa sakɩyɛ lɛɣzɩ hɩɖɛ nɖɩ ɖi-lone taa hɩla kɩsɛsɛna ɛzɩ «Kɩbaɣlʋ» yaa «Ɛsɔ» mbʋ yɔ.

 Pɩtalʋʋnɩ sɔnɔ yɔ, palɩ Bibl takayɩsɩ kɩbɩnzɩ sakɩyɛ yɔɔ; pʋyɔɔ lɛ, lɛɛlɛɛyɔ pɩwɛ kɛlɛʋ nɛ pɩkɩlɩ se ɛyʋ ɛtɩlɩ ɖenɖe ɖenɖe piiyiɣdi ɛyaa yɔ. b Pakpaɣ takayɩsɩ kɩbɩnzɩ nzɩ nɛ pamaɣzɩnɩ ɖama lɛ, sɩwɩlɩ we pɩlɩɩnɩ ɛzɩma tɔm tʋʋzɩ sɔnɔ Bibl taa yɔ pɩ-yɔɔ?

•   Bibl taa tazɩyʋ weyi payaɣ se William Green yɔ ɛyɔɔdɩ Ebree Masɩ (nzɩ payaɣ sakɩyɛ taa se «Nɔɔ haʋ kɩbɩm» yɔ) sɩ-tɔm se: «Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ nɛ ɖa-taa tɛ se takayɩsɩ kɩbɩnzɩ nzɩ sɩtalɩ-ɖʋ yɔ sɩ-taa lɛ, kanɛ ka-taa tɔm tɩlɛɣzɩ caaa.»

•   Piyele nɛ Krɩstʋ Mba Grɛɛkɩ Masɩ nzɩ payaɣ ɖoŋ ɖoŋ se Nɔɔ Haʋ Kɩfam yɔ sɩ-hɔɔlʋʋ taa lɛ, Bibl taa tazɩyʋ weyi payaɣ se Frederick Bruce yɔ ɛyɔɔdaa se: «Mbʋ pɩwɩlɩɣ se tɔm ndʋ tɩwɛ Nɔɔ Haʋ Kɩfam taa yɔ pɩkɛ toovenim yɔ, pɩɖɔwa nɛ pɩkɩlɩ mbʋ pɩwɩlɩɣ se caanaʋ taa takayɩsɩ mayaa takayɩsɩ taa tɔm kɛ toovenim yɔ; ŋgʋ nɔɔyʋ ɛɛkatɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ se takayɩsɩ nzɩ sɩɩyɔɔdʋʋ toovenim.»

•   Sir Frederic Kenyon kɛ lɔŋsɩnɖʋ weyi ɛyaa sakɩyɛ sɩma se ɛlakɩ tʋmɩyɛ Bibl takayɩsɩ kɩbɩnzɩ yɔɔ yɔ. Ɛyɔɔdaa se ye ɛyʋ «ɛkpaɣ Bibl e-nesi taa yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ se Ɛsɔ toovenim tɔm ɛɖɔkaa, pɩtɩmʋna se sɔɔndʋ ɛkpa-ɩ yaa ɛpɩtɩɣ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Tɔm ndʋ tɩcɛzɩ kpaɖɩŋ sakɩyɛ ɛlɛ, tɩtɩlɛɣzɩ caaa.»

•   Tɔm mayaa mba pɛkɛ Yuuda mba nɛ mba pɛkɛ Krɩstʋ mba yɔ, pa-tɩŋna pakandɩyɩ Bibl taa kɛdɛsɩ yɔɔ, kɛdɛsɩ nzɩ sɩwɩlɩɣ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm ndɩ ndɩ mbʋ Izrayɛɛlɩ mba kaalaba yɔ. c (Kɩgalʋʋ 20:12; 2 Samɩyɛɛlɩ 11:2-4; Galaatii mba 2:11-14) Pɩtasɩ lɛ, pakandɩyɩ kɛdɛsɩ lɛɛsɩ yɔɔ, sɩsɩ ñɔyɔɔdʋʋ Yuuda mba ɛjaɖɛ kaañamtʋ tɔm nɛ sikuluu wɩlɩtʋ ndʋ tɩlɩnɩ ɛyaa sɔnzɩ taa yɔ tɩ-yɔɔ. (Ozee 4:2; Malakii 2:8, 9; Maatiyee 23:8, 9; 1 Yohanɛɛsɩ 5:21) Tɔm mayaa ñaɣ pana nɛ pama kɛdɛsɩ nzɩ ɖeyi ɖeyi, pɩwɩlɩɣ se papɩzɩɣ nɛ pataa-wɛ liu nɛ pɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se pakpakɩɣ Ɛsɔ tɔm se tɩmʋ ñɩm siŋŋ.

•   .Ɛsɔ tɩŋnɩ e-fezuu yɔɔ nɛ eyele nɛ pama Bibl, ye mbʋ pɩtɩmʋna se ɖɩmaɣzɩ se ɛnʋ ɖɔɖɔ ehuuzini kɩ-yɔɔ yaa we? d (Izaayii 40:8; 1 Pɩyɛɛrɩ 1:24, 25) Pɩmʋnɩ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩtɩkɛ caanaʋ taa mba ɖeke ɛñɩnaɣ se Bibl ɛwazɩ; ɛlɛ ɛñɩnaɣ se kɩwazɩ-ɖʋ ɖɔɖɔ sɔnɔ. (1 Kɔrɛntɩ mba 10:11) Toovenim taa lɛ, «tɔm ndʋ payɩ paama ɖooo lɔndaa yɔ, pama-tʋ se pawɩlɩnɩ-ɖʋ lɔŋ; se pɩtɩŋnɩ ɖa-laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ nɛ laŋɩyɛ hɛzʋʋ mbʋ pɩlɩnɩ Masɩ taa yɔ pɩ-yɔɔ lɛ, ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩwɛɛnɩ lidaʋ.»—Roma mba 15:4.

•   Yesu nɛ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa palabɩnɩ tʋmɩyɛ Ebree Masɩ pɔ-tɔm yɔɔdʋʋ taa nɛ pa-taa nɔɔyʋ taapɩtɩɣ Masɩ nzɩ sɩ-taa tɔm yɔɔ nɛ ɛmaɣzɩɣ se tɩtɩkɛ toovenim.—Luka 4:16-21; Tʋma Labʋ 17:1-3.