Гәләк мәрьв кӧ ԝан пьрса дьдьн, хԝәха рʹасти Һолокосте һатьнә у кӧл-дәрд кʹьшандьнә. У әԝана нә кӧ тʹәне дьхԝазьн щаба ԝан пьрса бьстиньн, ле ӧса жи дьлбинийе. Гәләк мәрьв дьбежьн, ԝәки Һолокост әв һәйә тьштәки бехԝәдети алийе мәрьвада, ләма жи ԝанрʹа чәтьн ә баԝәрийа хԝә Хԝәде биньн.

Ньһерʹандьна нәрʹаст: Нәрʹаст ә бьпьрсьн кӧ чьрʹа Хԝәде һишт ԝәки Һолокост бьԛәԝьмә.

 Избати: Мәрьв баԝәрийа кʹижана ԛәԝи бу, нәдьтьрсийан жь Хԝәде бьпьрсьн кӧ чьрʹа әв дьһелә ԝәки зӧлми һәбә. Бәʹса хәбәре Һәбаԛуԛ пʹехәмбәр Хԝәдерʹа пьрсәкә ӧса да: «Чьрʹа тӧ дьһели, ԝәки һʹәму дәра зордари, нәһәԛи, ԛачахти у берʹәʹмти һәбә?» (Һәбаԛуԛ 1:3, «Contemporary English Version»). Хԝәде Һәбаԛуԛ бона ве пьрсе сущдар нәкьр, ле ӧса кьр ԝәки пьрса ԝи Кʹьтеба Пирозда бе ньвисаре, сәва кӧ әм гьшк бькарьбьн бьхуньн.

Ньһерʹандьна нәрʹаст: Хәма Хԝәде нинә кӧ мәрьв дьчәрчьрьн у кӧл-дәрда дькʹьшиньн.

 Избати: Бәр чʹәʹве Хԝәде зӧлми у кӧл-дәрд рʹәш ә (Мәтʹәлок 6:16-19). Рʹожед Нӧһда, гава Хԝәде дьдит ԝәки зӧлми ча сәр тʹәмамийа әʹрде бәла бу, Әԝ «бәр хԝә кʹәт» у «гәләки дьлтәнг бу» (Дәстпебун 6:5, 6). Бешьк, Һолокост жи дьле Хԝәде ешанд (Малахи 3:6).

Ньһерʹандьна нәрʹаст: Пе Һолокосте Хԝәде Ибранийа щәза кьр.

 Избати: Ԛьрʹна йәкеда Хԝәде бь рʹасти изьн да ԝәки Рʹомайи Оршәлим ԝеран кьн (Мәтта 23:37–24:2). Ле паше ԝе йәке тʹӧ мьләтәки ӧса тʹӧнә бу, кӧ Хԝәде хԝәрʹа бьжартьбу, кʹижани әԝи ԛәбул дькьр йан жи щәза дькьр. Бона Хԝәде «фьрԛи тʹӧнә нава щьһу у нәщьһуйада» (Рʹомайи 10:12).

Ньһерʹандьна нәрʹаст: Һәгәр Хԝәдейе һʹьзкьри у һьмзор һәбуйа, әԝ ԝе нәһишта ԝәки Һолокост бьԛәԝьмийа.

 Избати: Хԝәде тʹӧ щар кӧл-дәрд найнә сәре мәрьва. Әв тʹәне сәр ԝәхтәки дьһелә, ԝәки әв бьԛәԝьмьн (Аԛуб 1:13; 5:11).

 Мәʹни кӧ чьрʹа Хԝәде һишт, ԝәки Һолокост бьԛәԝьмә у чьрʹа әв дьһелә, ԝәки иро инсанәт рʹасти кӧл-дәрда бе, йәкә. Сәва кӧ щаба пьрсед Мире-щьна бьдә йед кӧ әԝи бәре-бәреда пешда ани. Жь Кʹьтеба Пироз әшкәрә те кʹьфше кӧ иро дьне дәсте Мире-щьнда нә, нә кӧ дәсте Хԝәдеда (Луԛа 4:1, 2, 6; Йуһʹәнна 12:31). Ԝәрә әм дина хԝә бьдьн сәр дӧ фькьред жь Кʹьтеба Пироз, кʹижан али мә дькьн фәʹм кьн чьрʹа Хԝәде һишт ԝәки Һолокост бьԛәԝьмә.

1.   Хԝәде мәрьва бь азайа бьжартьне әʹфьранд. Хԝәде мәрьвед пешьн, Адәм у Һеԝайерʹа, гот кӧ әԝ жь ԝан дәʹԝа дькә, ԝәки әԝана гӧрʹа ԝи бькьн. Ле Әԝи зоре ԝан нәдькьр, кӧ гӧрʹа ԝи бькьн. Мәрьвед пешьн хԝәха хԝәстьн, ԝәки хԝәсәрихԝә бьн у хԝәха сафи кьн чь ԛәнщ ә у чь хьраб ә. Бьжартьна ԝанә нәрʹаст ӧса жи бьжартьна инсанәтейә нәрʹаст нава тʹәмамийа тʹәрихийеда, кӧл-дәрд у гәләк зийан ани һʹәму инсанәтерʹа (Дәстпебун 2:17; 3:6; Рʹомайи 5:12). Әв йәк тинә бира мә гьлийед жь кʹьтебәке, кʹидәре те готьне: «Һʹәчʹи зәʹф кӧл-дәрд кӧ ве дьнйайеда һәнә, һәма рʹастә-рʹаст ахьрийа ԝе йәке нә, ԝәки мәрьв азайа хԝәйә бьжартьне, кӧ ча пʹешкʹеш стандийә, нәрʹаст дьдә хәбате» («Statement of Principles of Conservative Judaism»). Ле Хԝәде азайа бьжартьне жь мә нәстанд, дәԝсе әԝи мәрьварʹа ԝәʹдә да, ԝәки әԝана хԝәсәрихԝә, бейи ԝи бьжин.

2.   Хԝәде дькарә һʹәму зьрар кӧ Һолокост ани, бьдә һьлдане у әԝ ԝе әʹсә ве йәке бькә. Хԝәде соз дьдә кӧ ԝе ԝан бь милйона мәрьва жь мьрьне рʹакә йед кӧ ӧса жи ԝәʹде Һолокосте мьрьнә. Хԝәде ӧса жи ԝе хәм бькә бона ве йәке, ԝәки биранинед хьраб еше нәйньн ԝан мәрьварʹа, йед кӧ рʹасти Һолокосте һатьбун (Ишайа 65:17; Кʹаред Шандийа 24:15). Һʹьзкьрьна Хԝәде һьндава инсанәте, әв һәйә һʹиме ԛәԝи, ԝәки Хԝәде ԝе әʹсә ԝан созед хԝә бинә сери (Йуһʹәнна 3:16).

 Гәләк мәрьвед кӧ паши Һолокосте сах ман, нета жийине дитьн у баԝәрийа хԝә һьндава Хԝәде хԝәйи кьрьн. Чьрʹа? Чьмки ԝана фәʹм кьр кӧ чьрʹа Хԝәде дьһелә, ԝәки зӧлми һәбә у ча Хԝәде һʹәму зьрара кӧ Һолокост анийә, ԝе бьдә һьлдане.