NKAND’A NZAMBI KE WA NGANGU ZA NZA KO, KANSI UYIKANGA MAMBU MENA E NGWIZANI YE NGANGU ZA NZA. BADIKA NONA ILENDE.

Entete, akwa ngangu za nza bavovanga vo e zulu ke diavangwa ko. Kansi owau ayingi muna yau bekwikilanga vo yawonso ina mu nsema vangwa yavangwa. Nkand’a Nzambi usonganga e ziku kia diambu diadi.—Etuku 1:1.

Kuna nz’ankulu, wantu ayingi babanzanga vo ntoto walelama. Muna tandu kia tanu, akwa ngangu kuna Grécia babakula vo ntoto wavindumuka. Kansi vitila wantu babakula diambu diadi, Yesaya wa nsoneki a Nkand’a Nzambi wasadila e mvovo “ngambwil’a nza,” i sia vo, ntoto wavindumuka.—Yesaya 40:22.

Aristóteles wa nkwa ngangu wa mwisi Ngerekia wazinga muna tandu kiayá Vitila Tandu Kieto, walonganga vo lekwa ina ova ntoto kaka ifwasukanga, kansi lekwa ina kuna zulu ke ifwasukanga ko. Mu mvu miayingi, o wantu i diau bakwikilanga. Kansi muna tandu kia 19, akwa ngangu za nza bayantika longa e ngindu za sia vo e lekwa yawonso, kiakala kuna zulu yovo va ntoto ilenda fwasuka. E longi diadi diyikilwanga vo entropia. Lord Kelvin, mosi mun’awana basayanesa e longi diadi, wayika dina Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kia zulu ye ntoto vo: “Yawonso ikituk’o kulu (yovo ifwasuka) nze mvwatu.” (Nkunga 102:25, 26) Nze una uvovanga Nkand’a Nzambi, Kelvin wakwikilanga vo Nzambi olenda kakidila e diambu diadi muna lembi fwasa emvimba e vangwa yandi.—Kimpovi 1:4.

Aristóteles walonganga vo e ntetembwa zawonso kuna zulu mu kati kwa lekwa yavindumuka ina, ntoto wina vana kati kwa lekwa yayi yawonso. Muna tandu kia 18, akwa ngangu bayantika kwikila vo e ntetembwa yo ntoto ke usimbininwanga kwa lekwa ko. Kansi, nkand’a Yobi owu wasonekwa muna tandu kia 15 vitila tandu kieto uvovanga vo Mvangi eto ‘wamanika e nza muna nkatu.’—Yobi 26:7.

KANA UNA VO KE NKAND’A MAWUKU KO, NKAND’A NZAMBI UVUIDI NKANIKINU MIAMBOTE MU KUMA KIA VIMPI WA WANTU.

O Nsiku a Mose wakanikina vo akwa wazi bafwete vambulwa yo wantu ankaka. Vava kaka vavaika e vuku muna tandu kia 15, i bosi madotolo bayantika sadila nkanikinu wau. Yamu unu, o nkanikinu wau wakinu monekena vo wambote kikilu.—Fuka kapu kia 13 ye 14.

Yakuna mfoko a tandu kia 19, madotolo nkumbu miayingi basibanga mavimbu ma wantu afwa, i bosi bawukanga ambevo lembi teka sukula e moko. Wantu ayingi bafwanga mu kuma kia vangu diadi. Kansi, o Nsiku a Mose wavovanga vo konso ndiona osimbidi vimbu dia muntu afwa wabadikilwanga vo wafunzuka. Wakanikina nkutu vo basadilanga e maza muna sukula moko yovo yowela avo ediadi divangamene. O vanga wo nluta miayingi diatwasanga muna vimpi wa wantu.—Ntalu 19:11, 19.

Konso mvu, mafunda ye mafunda ma yingiana-ngina befwanga muna kimbevo kia lutw’a vumu. Nkumbu miayingi, ediadi divangamanga mu kuma kia lembi toma zika e mvindu a wantu. O Nsiku a Mose wakanikina vo e mvindu a muntu ifwete zikwa, yovo katulwa vana vezingilanga wantu.—Nsiku 23:13.

Nsiku a Nzambi wakanikina vo mwan’a yakala kafwete zengwa avo olungisi lumbu nana tuka kawutukila. (Fuka 12:3) Dikwikilwanga vo muna nitu a nsedia, e menga meyantikanga toma sala kuna nim’a lumingu lwantete. Kuna nz’ankulu, vitila o wantu banungunuka muna ngangu za mawuku, o viokesa lumingu lumosi muna zenga e kutu kia mwana diangangu kikilu diakala.

Akwa ngangu za mawuku bevovanga vo o kala ye kiese, vuvu, fu kia vutula matondo yo loloka akaka nluta ditwasanga muna vimpi wa nitu. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “O ntim’a kiese, nlongo miambote: O ntim’atoloka, visi uyumisa.”—Ngana 17:22.