Tuka kolo, wantu bekembelelanga lumbu kia Noele nze lumbu kia luwutuku lwa Yesu. Vena ye mambu mayingi ma kisi nsi mevangwanga muna nkinzi wa Noele. Aweyi mambu mama mawizanesenwa ye ngutuk’a Yesu?

Mambu mama mayantika, vava wantu basoka Papa Noele. Muna mvu wa 1931, kompani dimosi dia malavu ma nkolwa kuna node ya America diavanga teke kiyikilwanga vo Papa Noele. E teke kiaki kisunzulanga muntu akiese una ye mabundi manene, mvuatu miambwaki ona ozolele sadisa wantu bamona kiese muna nkinzi a Noele. Muna mvu mia 1950, esi Brasil bavava soba Papa Noele ye teke kia Nkaka mosi wa musi Índia. Nga balenda lungisa e kani diau? Carlos E. Fantinati wa nkwa ngangu wavova vo: “Wantu baluta bayangalela e teke kia Papa Noele vioka teke kia Nkaka wa musi Índia kumosi ye kia Yesu. Tuka wauna, e teke kia Papa Noele i kiau kisunzulanga nkinzi wa lumbu kia 25 kia ngonde a Desemba.” Kansi, e teke kia Papa Noele nga kiau kaka kisonganga lusansu lwa luvunu lwa nkinzi wau? Muna zaya e mvutu, yambula twafimpa lubantiku lwa lusansu lwa Kikristu.

Nkanda mosi (Encyclopedia Britannica) uvovanga vo: “Muna tandu kiantete ye kiazole, wantu kabavanganga nkinzi mia lumbu kia luwutuku ko lwa awana bavondwa nze Yesu.” Ekuma? Akristu babadikilanga e fu kia kembelela lumbu kia luwutuku nze fu kia nsambil’a luvunu, muna kuma kiaki ke kifwete tangininwa ko. Kieleka, ke muna sono ko mu Nkand’a Nzambi kisonganga e lumbu kia luwutuku lwa Yesu.

Kana una vo i wau, e dibundu dia Katolika diasikidisa nkinzi a Noele muna tandu kia 4 kia tandu kieto. Dibundu dia Katolika diavava katula mawonso makakidilanga lunungunuku lwandi nze mabundu ma Roma ye nkinzi miau mia mpaika a ntangwa. O Penne L. Restad wasoneka muna nkanda Christmas in America vo konso mvu, kina kia 17 kia Desemba yakuna kia 1 kia Yanuali, “esi Roma bakutakananga muna sakana yo vanga nkinzi muna kembelela nzambi zau.” Kina kia 25 kia Desemba, bakembelelanga luwutuku lwa Ntangwa. Muna sikidisa Noele mu lumbu kia 25, e dibundu dia Katolika diavukumuna esi Roma ayingi mu kembelela luwutuku lwa Yesu vana fulu kia kembelela luwutuku lwa ntangwa. O Gerry Bowler wasoneka vo: “Esi Roma bayangalelanga luvunu lwa nkinzi mia nsungi yayina. Kana una vo i wau, esi Roma bakwamanana kembelela nkinzi mia luwutuku lwa ntangwa muna lumbu kia 25 kia Desemba.”

Dialudi, o nkinzi a Noele mu malongi ma luvunu watuka. Muna nkand’andi A Batalha pelo Natal, Stephen Nissenbaum wavova vo e Noele i “nkinzi wa kisi nsi uvangilwanga muna nkumbu a dibundu.” Muna kuma kiaki, o nkinzi a Noele Nzambi ukendelekanga yo Mwan’andi Yesu Kristu. O kembelela nkinzi a Noele ke diambu diakete ko. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Nkia ngwizani ina vana vena unsongi ye umpumbulu? Nga ntemo ulenda kala e ntwadi ye tombe?” (2 Korinto 6:14) Nze nti watekama, diampasi mpe muna ‘singika’ Noele kadi mawonso ma nkinzi a Noele matekama.—Kimpovi 1:15.