KUSINA kukakanya, kuhulisa bana ki musebezi otaata. Kono kusa kalimela mwana ka nako yatokwa kukalimelwa kutahisa kuli musebezi wakuhulisa bana ube otaata hahulu nikufita. Ki kabakalañi hakulicwalo? Kusa kalimela bana kukona kutahisa kuli (1) banana ba zwelepili kuipangula nikusa utwa bashemi babona, ili nto yekazwafisa bashemi (2) bashemi habana kufa bana babona ketelelo yeswanela hande, ili nto yekatahisa kuli bana babona balyangane.

Kwaneku leliñwi, kalimelo yeeziwa ka lilato ni ka kuitikanelela yakona kutusa mwanana kubani mubonelo oswanela ni kubani mikwa yeminde. Hape kutusa banana kuikutwa kusilelezwa ni kuhula hande kufita fa kuba batu babaitingwa. Kono ki kai komukona kufumana ketelelo yekamitusa kukalimela hande bana bamina?

Lipaki za Jehova, bona bahatisi ba magazine ye, balumela kuli Bibele, ya ‘tusa kwa ku luta, kwa ku kalimela, kwa ku hakulula ni kwa ku laya.’ (2 Timotea 3:16) Bibele haki buka feela yekona kumiluta kuba mushemi yomunde; likuka zayona lifa ketelelo yetusa mabasi. Munyakisise mitala ye.

BIBELE IBULELA KULI: “Bungulunde bu hanelezi mwa pilu ya mwana.”—Liproverbia 22:15.

Nihaike kuli banana bakona kuba ni mihupulo yeminde ni sishemo, hape bakona kunahananga lika zesina tuso. Kacwalo, bana batokwa kufiwa kalimelo. (Liproverbia 13:24) Kulemuha sisupo seo kwakona kumitusa kupeta hande buikalabelo bwamina kakuba mushemi.

BIBELE IBULELA KULI: “Si timi mwana kalimelo.”—Liproverbia 23:13.

Hamutokwi kubani sabo yakuli kufa kalimelo yeitikanelezi kwa bana bamina kukaba holofaza kamba kubataiseza kumitoya kwapili. Kalimelo haifiwa ka lilato, yakona kutusa bana bamina kuituta kuamuhela kelezo kabuikokobezo, ili nto yebakatokwa niha sebahulile. —Maheberu 12:11.

 BIBELE IBULELA KULI: “Kakuli kaufela sa cala mutu, ki sona hape sa ka kutula.”—Magalata 6:7.

Bashemi hañata babatanga kusileleza bana babona, mi kuezacwalo kwaswanela. Nihakulicwalo, batokwa kubani buitkaneleli. Hamutusi bana bamina “ka kubayemela” haiba baezize nto yeñwi yebaswanela kufelwa koto kamba ka kubayemela haiba bo muluti babona kamba mutu yomuñwi yomuhulu amibulelela kuli baezize nto yemaswe. Kono munge batu bao sina batu bemutusana ni bona. Kakueza cwalo, muluta mwanaa mina kubani likute kwa batu babaswanela kukutekiwa hamohocwalo ni mina.—Makolose 3:20.

BIBELE IBULELA KULI: “Kono mwana ya sa babalelwi u swabisa mahe.”—Liproverbia 29:15.

Nihaike kuli bashemi habatokwi kubani lunya kwa bana babona, kono hape batokwa kuambuka mukwa wa kutuhelelanga feela bana babona kueza zebalata kaufela. Buka yebizwa The Price of Privilege ibulela kuli: “Banana ha batuhelelwa feela kuikezeza zebalata kaufela habana kulemuha kuli babahulu falapa kibona babanani maata akuzamaisa lika.” Haiba musaitusisi maata amina, mwanaa mina akana anahana kuli kiyena yanani maata akuzamaisa lika falapa. Mi mwanaa mina utamehile kueza lika zekatahisa masitapilu kuyena hamocwalo ni kumina.—Liproverbia 17:25; 29:21.

BIBELE IBULELA KULI: “Muuna . . . u ka kumalela musalaa hae, mi bubeli bwa bona ba ka ba nama i liñwi.”—Mateu 19:5.

Bibele ibonisa kuli muuna ni musali baswanela kunyalana pili basika pepa kale bana mi baswanela kuzwelapili kukumalelana nihaiba bana haseba hulile ni kusiya bashemi babona. (Mateu 19:5, 6) Kacwalo, mukala ka kunyalana pili, mi hasamulaho kihona mukaba bashemi. Kacwalo, haiba mukumalela mwanaa mina mwa sibaka sa bakumina, fohe mwanaa mina uka “ipona butuna ku fita mwa inezi.” (Maroma 12:3) Kuisa hahulu pilu ku mwana hape kukona kutahisa kuli swalisana ya mwa linyalo ishekeshe.

Kuli mupete hande buikalabelo bwamina sina bashemi, kalimelo yamina iswanela kutoma fa likuka zelatelela ze.

Ibe yelilato. “Mu si ke mwa halifisa bana ba mina, kuli ba si ke ba nyefa.”—Makolose 3:21.

Ibe yesa cinca-cinci. “Ha mu li ‘eni,’ i be eni honacwalo, mi ‘awa’ ya mina, i be awa honacwalo.”—Mateu 5:37.

Ibe yeitikanelezi. “Ni ka ku nata ka tikanyo.”—Jeremia 30:11. *