Enda ku bidi'mo

Lelo Muya I Bika?

Lelo Muya I Bika?

Bilondolola Bible

 Kishima kyalamwinwe mu Bible bu “muya” i kishima kya Kihebelu nephesh ne kya Kingidiki psykhe. Kishima kya Kihebelu kishintulula’tu amba “kipangwa kyesa,” ne kishima kya Kingidiki nakyo kishintulula’tu amba “kintu kyūmi.” a Nanshi muya i kipangwa kituntulu, ke kintupo kidi munda kyendelelanga na būmi shi umbidi ubafu. Tala mulombwela Bible amba muya wa muntu ye muntu mwine:

Adama kāpelwepo muya, ino wāikele “ke muya mūmi”

  •   Yehova Leza paāpangile Adama muntu mubajinji, Bible unena’mba “muntu waalamuka ke muya mumi.” (Ngalwilo 2:7, Mukanda Ukola) Adama kāpelwepo muya, ino wāikele ke muya mūmi, nansha muntu.

  •   Bible unena’mba muya ubwanya kwingila, kwabila byakudya, kudya, kukōkela bijila, ne kutenga umbidi mufwe. (Bene Levi 5:2; 7:20; 23:30; Kupituluka mu Bijila 12:20; Bene Loma 13:1) Bino bintu biloñwanga na muntu ense mutuntulu.

Le muya keufungapo?

 Aa, muya ubwanya kufwa. Mu Bible mudi mavese makumi na makumi alombola’mba muya ufwanga. Amo bidi i ano:

  •   “Mūya uloñanga bubi, kufwa ukafwanga.”​—Ezekyele 18:4, 20, Mukanda Ukola.

  •   Mu Isalela wa kala, mfuto yādi ipebwa muntu shi walonga bubi bukatampe i ya ‘kufundula muya wandi.’ (Divilu 12:15, 19; Bene Levi 7:20, 21, 27; 19:8, Mukanda Ukola) Muntu wādi ufwaninwe ‘kufikijibwa ku lufu.’​—Divilu 31:14, Mukanda Ukola.

  •   Mu mavese amo a mu Bible, kishima “muya mufwe” kifunkila pa muntu mufwe. (Bene Levi 21:11, kunshi kwa dyani; Umbadilo 6:6, kunshi kwa dyani) Nansha malamuni mavule a Bible byoatelele “umbidi mufwe” nansha “muntu mufwe” mu ano mavese, ino mu Kihebelu kibajinjibajinji i mwingidijibwe kishima nephesh, nansha’mba “muya.”

“Muya” ubwanya kufunkila pa “būmi”

 Kadi Bible i mutele “muya” pa kwisambila pa “būmi.” Kimfwa, mu Yoba 33:22 i mutelwe kishima kya Kihebelu kyalamwinwe bu “muya” (nephesh) kifunkila pa “būmi.” Ne kadi, Bible ulombola’mba muya wa muntu, nansha būmi, ubwanya kwikala mu kyaka nansha kujimina.​—Divilu 4:19; Batyibi 9:17; Bene Fidipai 2:30.

 Uno muswelo wingidijibwe kishima “muya” witukwashanga twivwanije mavese anena’mba muya “keutambe.” (Ngalwilo 35:18) Uno muneneno wa kyelekejo ulombola’mba būmi bwa muntu bufulanga. Malamuni amo i malamune kino kishima mu Ngalwilo 35:18 amba, “pa kutula muya.”​—Dibuku Dijila.

Kutambile lukulupilo lwa amba muya keufungapo

 Bipwilo bya bwine Kidishitu bikulupile mu kubulwa kufwa kwa muya, kebitambijangapo buno bufundiji mu Bible, ino i mu filozofi ya Bangidiki ba pa kala. Dibuku dimo (Encyclopædia Britannica) dinena’mba: “Kitatyi kitela Bible kishima muya, wisambilanga pa kwesa, kadi kashiañanyangapo muya na umbidi. Nkulupilo ya bwine Kidishitu ya amba muya i mwishile na umbidi i mitambe ku Bangidiki ba pa kala.”

 Leza kasakengapo kutyanga bufundiji bwandi na mafilozofi a bantu, kimfwa lukulupilo lwa kubulwa kufwa kwa muya. Inoko, Bible witudyumuna’mba: “Tadijai kutyina’mba kwakekala muntu wa kwimukwata bu misungi na tunangu twa ino ntanda ne na bongojani bwa bituputupu mwendele kishi kya bantu.”—Bene Kolose 2:8.

a Tala The New Brown, Driver, and Briggs Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, paje 659, ne the Lexicon in Veteris Testamenti Libros, paje 627. Malamuni mavule a Bible i malamune kishima nephesh ne psykhe mu miswelo mishileshile kukwatañana na myanda īsambilwa’po, ekyalamuna bu “muya,” “būmi,” “muntu,” “kipangwa,” nansha “umbidi.”