KYAKA: Bantu bavule ba politike ne bendeji ba bipwilo bakwete nkuku ya kujimankanya musapu wa mu Bible. Divule dine, badi bengidija lupusa na kukankaja bantu baleke kwikala na Bible, kulupula’ye, nansha kumwalamuna. Tala bimfwa bibidi:

• Kubwipi na 167 Yesu Kaile: Seleushide Mulopwe Antiokusa Epifane, wādi uningila Bayuda balonde mutōtelo wa Bangidiki, wāsoñenye basōke mikanda yonso ya Bisonekwa bya Kihebelu. Heinrich Graetz mulembi wa mānga wālembele’mba bengidi ba uno mulopwe “bādi basana ne kusōka mivungo ya Mukanda wa Bijila konso kobeitana, kadi bādi bepaya bonso bamweka bu bakimba bukomo ne busengi mu ino mikanda.”

• Mu Myaka ya pa Bukata: Bendeji bamo ba Katolika, badi bakalabala pa kumona bana ba kipwilo bafundija bya mu Bible pa kyaba kya kufundija bya mu Katolika, badi beta muntu ense udi na mikanda mikwabo ya mu Bible bu ntomboki, poso enka shi udi na mukanda wa Ñimbo ya Mitōto mu Kilateni. Kitango kimo kya kipwilo kyasoñenye babo bantu “bakasakate na kininga kitatyi ne kitatyi mobo a boba bobafwatakenya bu bantomboki, na kutwela’nka ne mu byumba byabo bine. . . . Njibo yonso itanwa’mo muntu wa mikanda’ya, yadi ibundulwa.”

Shi balwana na Bible babwenye kumonakanya, longa ne musapu wandi mwine i mujimankane.

MWAPANDĪLE BIBLE: Mulopwe Antiokusa wādi ubambile meso pa Isalela, ino Bayuda bābundile bisumpi bivule mu matanda angi. Na bubine basantaudi bamo balanga’mba mu myaka katwa kabajinji Yesu ke mwiye, kintu kya Bayuda 60 pa katwa kebādipo bashikata mu Isalela mwine. Bayuda bādi balamine mikanda ya Bisonekwa mu mashinankonka abo​—amba nkongo īya’ko ikengidije’yo kubadila’mo ne bene Kidishitu.​—Bilongwa 15:21.

Mu Myaka ya pa Bukata, boba bādi basenswe Bible bālwile na kupangwapangwa, bāendelela na kwalamuna mikanda ya mu Bisonekwa. Bimweka’mba bipindi bya Bible byādi’ko mu kintu kya ndimi 33 mu myaka ya katwa ka 15​—papo ne kitampilo kya masomo atundululwa kekyalupwilwe! Kupwa papo, Bible waālamwinwe ne kwabanibwa mu muswelo wādi kewamwekele.

BILUPUKILE’KO: Nansha byokwadi kuzakajibwa na balopwe bakatampe ne na bendeji ba bipwilo balubijibwe, Bible i dibuku dyalamwinwe ne kwabanibwa kupita dibuku dyo-dyonso mu mānga. I dibuku dilamine bijila bya matanda amo, ndimi yabo, ne bibidiji bya mu būmi bya midiyo ne midiyo ya bantu.