Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu ambuluisha dîku dienu

Mua kujikija bilumbu

Mua kujikija bilumbu

Mulume wakamba ne: “Pangakasela Sarah * tuakaya kusombela kua baledi banyi. Dikuabu edi, nsongakaji mukuabu mulunda wa muakunyanyi wa balume wakandomba bua tuetu kuya kuendakana nende ne mashinyi. Ngakamona ne: mbimpe bua tuetu kuya ne muananyi wa balume. Kadi pangakapingana, meme kusangana Sarah ne tshiji tshia lufu. Tuetu kutuadija kutandangana ne kungambaye ku mêsu kua bana betu mumvua munange bakaji bakuabu. Meme kupanga mua kudikanda, kutuadija kumuamba panyi mêyi avua malue kumufikisha munda bikole.”

Mukaji wakamba ne: “Muanetu utu usama bikole, matuku aa katuena ne makuta ku bianza to. Ke bualu kayi pavua Fernando baye kuendakana ne mashinyi, ngakashala ne tshiji tshikole bua malu a bungi. Pakapinganaye, meme kujinga mua kumumvuija mumvua mumvue. Tuetu kutandangana bikole kufika too ne ku dipendangana. Meme kulua kumvua bibi menemene pashishe.”

PADI mulume ne mukaji batanda, bidi biumvuija ne: kabatshiena banangangane kabidi anyi? Tòo. Fernando ne Sarah batudi batele kulu eku, mbanangangane bikole. Tshidibi, nansha mulume ne mukaji bobu basombe wa tawu wa mawu, kutu anu kumueneka bilumbu.

Bua tshinyi bilumbu bitu bijuka? Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kabilu kunyanga nsombelu wetu? Bu mudi Nzambi muenji wa dibaka, mbimpe tuetu kukonkonona tshidi Dîyi diende diamba pa bualu ebu.​—Genese 2:21, 22; 2 Timote 3:16, 17.

Manya ntatu inudi nayi

Mulume ne mukaji batu basue kuenzelangana malu mu mushindu muimpe ne dinanga. Kadi Bible udi wamba ushindika ne: ‘Bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi.’ (Lomo 3:23) Ke bualu kayi patu bilumbu bijuka, bitu bikole bua kutukija. Nunku patu bilumbu bijuka, bamue batu ne lutatu lua kudikanda ku bibidilu biabu bibi bu mudi tshia kuelangana mbila ne kuambangana mêyi mabi. (Lomo 7:21; Efeso 4:31) Ngamue malu kayi adi mua kujula bantu tshiji?

Misangu ya bungi mulume ne mukajende batu ne mishindu mishilangane ya kuambilangana malu. Michiko udi wamba ne: “Patuvua baselangane, ngakamona ne: meme ne bayanyi tuvua ne ngakuilu mushilangane bikole. Meme mvua musue bua tuyikila bua tshivua tshienzeke, kabidi ne bua tshinyi ntshienzeke ne mmunyi muvuatshi tshienzeke. Bayanyi yeye uvua musue bua kumanya anu ndekelu wa bualu nkayende.”

Bantu ba bungi badi ne lutatu lua buena lua Michiko. Mu mabaka a bungi, bitu bifika ne: umue ikala musue bua kulondesha bualu muvuabu buenzeka buonso, kadi mukuabu yeye kayi musue bua kuyikila malu a mushindu au to. Nanku bitu bienzeka ne: padi umue uluangana bua kulondesha bualu apu mukuabu pende udi uluangane bua kubuepuka. Bualu bua mushindu eu ke buudi mumone buenzeke mu dibaka dienu anyi? Umue wa ku nenu udi ukeba bua kulondesha bualu anu muvuabu buenzeke padi mukuabu wenda ubunyema anyi?

Mushindu udi muntu mukole kuabu ke utu umuleja mushindu wa yeye kumona malu pa bidi bitangila mudi bena dibaka mua kuyikila. Justin (udi musele kukadi bidimu 5) udi wamba ne: “Kuetu katuvua tuakula bikole to, ne bitu binkolele bua kumvuija muntu mukuabu mundi ndiumvua. Bualu ebu butu butonda mukajanyi bikole. Mu dîku diabu batu bakula bikole, ne katu ne lutatu lua kungumvuija mudiye udiumvua to.”

Bua tshinyi kukeba bua kujikija ntatu yenu pamue?

Mukebuludi mukuabu wa malu a mabaka udi wamba ne: tshintu tshimpe tshitu tshileja ne: bena dibaka mbasombe bimpe ki mbungi bua misangu idibu bambilangana ne: ndi mukunange to. Nansha mushindu udi mulume ne mukaji basankishangana mu nzubu ne bungi bua makuta adibu nawu ki mbidi ne mushinga to. Kadi tshintu tshia mushinga bua dibaka kututadi diakalenge, mmushindu udi mulume ne mukaji bamanye mua kujikija kalumbu kuonso kadi mua kujuka mu nsombelu wabu.

Kabidi Yezu uvua muleje ne: padi bantu baselangane ki mmuntu udi ubasanga kadi n’Nzambi. (Matayo 19:4-6) Nanku, dibaka dilenga ndidi ditumbisha Nzambi. Bitu ne: mulume yeye kayi utangila tshidi mukajende ne kayi mumunange, Yehowa kakuteleja masambila ende. (1 Petelo 3:7) Mukaji pende yeye kayi unemeka bayende, udiye ubenga kunemeka mu bulelela n’Yehowa, bualu yeye ke uvua muteke mulume ku mutu wa dîku.​—1 Kolinto 11:3.

Bua kujikija ntatu, lekela ngakuilu udi unyingalaja muena diebe

Nansha bualu bunudi nuyikila buikale bua mushindu kayi, nansha wewe mukolele mu dîku dia bishi, kudi malu audi ne bua kuepuka mu ngakuilu webe wewe paudi utumikila mibelu ya mu Bible ne mumanye mua kujikija ntatu bimpe. Udiela nkonko idi ulonda eyi:

‘Ntuku ndikanda bua kuandamuna mu mushindu udi utapa ku muoyo anyi?’

Lusumuinu lukuabu lua meji ludi luamba ne: ‘Kubela (anyi kubonda) diulu kudi kupatuisha mashi, ne kukolesha tshiji kudi kuvuija mvita.’ (Nsumuinu 30:33) Lusumuinu elu ludi lumvuija tshinyi? Tuangata tshilejilu. Panutu nukokangana bua ditula dimpe dia makuta mu dîku (“tshilejilu bua tshilumbu tshia mabanza”) nutu nutuadija diakamue kuambangana mêyi mabi bu mudi a ne: “udi mutulavi.” Bushuwa, bikala bayebe anyi mukajebe ukubonda anyi ‘ukubela ku diulu’ padiye ukuamba mêyi mashile adi atapa, udi mua kufika pebe ku dimupingajila pa kuandamuna mu mushindu udi ‘ubela’ anyi usama ku muoyo. Pabi, kuandamuna ne mêyi mabi adi asama ku muoyo kutu anu kubandisha tshiji ne kuvudija matandu.

Muyidi Yakobo udi wamba ne: ‘Tangilayi mudi kapia kakese katemesha nkunyi ya bungi be! Ne ludimi ludi kapia.’ (Yakobo 3:5, 6) Padi mulume ne mukajende kabayi bamanye mua kukanda ludimi luabu, ka bualu kakese patupu kadi mua kujudija matandu makole. Dîba didi mulume ne mukaji anu ne bilumbu matuku onso, dinanga diabu didi anu dienda dikepela.

Pamutu pa kuikala kuyi ujingakana ku diandamuna, idikija Yezu uvua kayi wandamuna dîyi ‘pakamupendabu.’ (1 Petelo 2:23) Mushindu muimpe wa kutukija tshiji nkuitaba tshidi muena dibaka nebe wamba ne kulomba luse bua tshiuvua pebe mua kuikala muambe tshidi mua kuikala tshijudija matandu au.

TSHIUDI MUA KUENZA: Matandu wowu majuke musangu udi ulonda, diebeja ne: ‘Ntshinyi tshingajimije meme muitabe tshidi bayanyi anyi mukajanyi wamba? Ntshinyi tshindi meme muenze tshidi mua kuikala tshikebeshe matandu aa? Ntshinyi tshidi tshimpangishe bua kumulomba luse bua tshilema tshindi muenze?’

‘Ndiku mpepeja bidi muena dibaka nanyi ungambila anyi?’

Dîyi dia Nzambi didi dituambila ne: ‘Nuikale buonso buenu ne mutshima umue, nusambangane.’ (1 Petelo 3:8) Malu abidi adi mua kutupangisha bua kutumikila mubelu eu ngowu aa: Bua kumpala, tudi mua kupangila mua kumanya meji adi muena dibaka netu wela anyi mudiye udiumvua. Tshilejilu, bayebe anyi mukajebe yeye utamba kudiabakena bua bualu kampanda bunudi nabu, udi mua kufika ku dimuamba ne: “Wewe udi pebe anu udilakana.” Pamutu wa kumuamba nanku, muambuluishe bua kujikija tshilumbu mu mushindu muimpe. Mêyi a mushindu eu kaatu akolesha bantu ba bungi ku muoyo to. Muntu yonso udi mu dibaka utu musue kuikala mushindike ne: bayende anyi mukajende udi umumvuila ne uditeka pa muaba wende.

Muntu yeye udiangata ne mushinga wa bungi menemene, kena mua kumona majinga a mukuabu bu bualu to. Muntu udi ne lutambishi utu musue anu kuikala ku mutu kua bakuabu ne kubapuekesha milongo. Udi mua kubinyika mêna anyi kuikala udifuanyikija nabu mu mushindu mubi. Tangila tshilejilu tshia bafalese ne bafundi ba mu matuku a Yezu. Bu muvuabu ne lutambishi lua bungi, pavua muntu nansha yeye muikale Mufalese nabu wamba bualu buvua bushilangane ne tshivuabu bobu basue, bavua bamupepeja ne bamuamba mêyi mabi. (Yone 7:45-52) Yezu uvua mushilangane nabu. Uvua uditeka pa muaba wa bakuabu pavuabu balue kumukuatshila malu.​—Matayo 20:29-34; Mâko 5:25-34.

Anji elabi meji bua tshiutu wenza patu bayebe anyi mukajebe ukukuatshila malu adi mamutonde. Mêyi ebe ne dîyi diutu wakula nadi dituku dileja ne: udi uditeka pa muaba wende anyi? Peshi utu wamba anu diakamue ne: bidiye wamba kabiena ne mushinga?

TSHIUDI MUA KUENZA: Mu lumingu ludi lulonda, keba mua kumanya muudi wakula ne bayebe anyi ne mukajebe. Wewe mumona ne: kuena utangila malu ende anyi muambe bualu budi bumunyingalaje, lomba luse diakamue.

‘Ntuku mmona bayanyi anyi mukajanyi bu udi utangila anu malu ende nkayende anyi?’

‘Yobo udi utshina Nzambi patupu anyi? Wewe kuakumunyunguluka ne nzubu wende ne bintu biende bionso ne bulami buebe anyi?’ (Yobo 1:9, 10) Mêyi a Satana ne: buende yeye Yobo uvua wenzela Nzambi mudimu anu bualu uvua mumupeshe bintu.

Mulume ne mukaji bobu kabayi badimuke, badi mua kufika kuela meji a buena a Satana. Tshilejilu, bayebe anyi mukajebe yeye mukuenzele bualu buimpe, utu udiambila mundamunda ne: mmungenzelabu anu bualu mmusue bua meme panyi kumuenzela bualu kampanda anyi peshi ne: mmuenze nunku bua kunsokoka bualu kansanga? Yeye muenze tshilema, utu umona bualu abu bu tshijadiki tshidi tshileja ne: mmuena tshilema ne kayi utangila malu bakuabu anyi? Utuku uvuluka diakamue bikuabu bilema bia buena abi bikavuaye muenze ku kale ne usakidilaku tshidiye ufuma ku dienza anyi?

TSHIUDI MUA KUENZA: Udi mua kufunda malu mimpe onso adi bayebe anyi mukajebe mukuenzele bualu buimpe buvua mua kuikala bumusaka bua kuenza nanku.

Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘[Dinanga] kadiena dibala malu mabi adibu badienzela.’ (1 Kolinto 13:4, 5) Muntu udi ne dinanga dilelela mumanye bantu mbena bilema. Katu nansha ubilama munda muende. Paulo wakamba kabidi ne: ‘Dinanga didi ditaba malu onso.’ (1 Kolinto 13:7) Muntu udi ne dinanga dia mushindu eu kena ulua tshitaba mvinyingu kadi udi weyemena bidi bakuabu bamba. Muntu eu kena udieyemena anyi umona bakuabu bu bena mpala ibidi to. Dinanga didi Bible utubela bua kuikala nadi edi didi dituambuluisha bua kufuila bakuabu luse ne kuitaba ne: dinanga ke didi dibasaka bua kuenza malu pamutu pa kuela meji ne: badi baenza bua kupeta bintu kampanda. (Musambu 86:5; Efeso 4:32) Padi mulume ne mukajende banangangana mushindu eu, nebasombe bimpe mu dibaka diabu.

UDIKONKE NE . . .

  • Ntshilema kayi tshivua mulume ne mukaji batudi batela ku ntuadijilu benze?

  • Mmunyi mundi mua kufika ku diepuka dienza dia bilema bimue bimue mu dibaka dietu?

  • Mmalu kayi adibu batele mu tshiena-bualu etshi andi ne bua kutamba kutumikila?

^ tshik. 3 Tudi bashintulule amue mêna.