Skip to content

Uzye Baibo Yasenuka?

Uzye Baibo Yasenuka?

 Awe. Ukulinganya ivyalembwa vya mpiti kukalangilila ukuti amazwi aaya muli Baibo yataasenulwa nanti icakuti pa myaka iingi yakayakopolwela pa mpapulo izikaononeka.

Uzye cii cikupiliula ukuti kutaali ukuluvyanya pa kukopolola?

 Yazana ivyalembwa vya mpiti ivingi sana. Mu vyalembwa vimwi mwaya upusano uwingi uukalangilila ukuti kwali ukuluvyanya pa kukopolola. Upusano uwingi waya sile umu tunono nupya usisenula upiliulo wa cintu icikulandwapo. Lelo yazana upusano umwi ukalamba, uukalangilila ukuti mpiti sana yafumizye nanti ukwikamo amazwi yamwi muli Baibo uku mufulo sile. Lolini ivintu vii viili:

  1.   Pali 1 Yoani 5:7, mu Mabaibo yamwi ampiti asenulwa mwaya mazwi yaa: “Umwi yulu mwaya Tata, Izwi, nu Mupasi wa Muzilo nupya ivintu vii vitatu vyaya conga.” Lelo ivyalembwa vya mpiti ivya cumi vikalangilila ukuti amazwi yaa yatalimo umu vyalembwa vya kutandikilapo. Yalunzilweko pa cisila. a Ali mulandu uno Mabaibo ya cumi asenulwa ndakai yafumizyamo mazwi yayo.

  2.   Izina lyakwe Leza likazanwa imiku iingi sana umu vyalembwa vya mpiti ivya muli Baibo. Lelo Amabaibo aingi aasenulwa, yapyanikizyapo mazina ya malumbo wakwe “Umwene” nanti “Leza.

Uzye tungasininkizya uli ukuti tutanga tuzane ivilubo na vyuze ivingi muli Baibo?

 Ndakai, ivyalembwa vya mpiti ivingi vino yazana vikalenga cangupale sana ukuzana ivilubo b muli Baibo kucila vino cali mpiti. Uzye ivyalembwa vya mpiti vii vikalangilila cani pa cumi icaya muli Baibo ndakai?

  •   Uwasambilila sana William H. Green walanzile pa vyeo ivyaya umu Malembelo ya Ciyebulai (aakaamwa ukuti “Upangano wa Mpiti”), ati: “Tungalanda ukuti kutaya ivyeo na vyuze ivya mpiti ivyasenulwa ningo wakwe vii.”

  •   Uwasambilila sana pali Baibo F. F. Bruce walemvile ukulozya pa Malembelo ya Cigiliki aa Ina Klistu nanti “Upangano Upya,” ati: “Usininkizyo uwayako uukalanda pa vyalembwa vya Upangano Upya wacila usininkizyo uwaya umu vyalembwa ivingi vyakwe ya kalemba ya mpiti, nupya waya uwa cumi uno kusi nanti aumwi aangatwisika.”

  •   Frederic Kenyon, uwamanyikisya sana ivyalembwa vya mpiti ivikalanda pali Baibo, walanzile ati umwi “angalema Baibo ukwi kasa nu kulanda ukwaula intete nanti ukusitoka ukuti alemile Izwi lyakwe Leza ilya cumi, ilikapeelwa uku nkulo ni nkulo imyaka yonsi ukwaula ukufumyamo ivyeo vimwi ivicindame.”

Uusininkizyo ci na uze ukalanga ukuti ivyeo ivyasenulwa muli Baibo i vya cumi?

  •   Ayuda kumwi na Ina Klistu aakopololanga Baibo, yatafumizyemo malyasi akalanda pali vino aomvi yakwe Yeova yaluvyanyizye. c (Mpendwa 20:12; 2 Samueli 11:2-4; Galatiya 2:11-14) Nupya yatafumizyemo malyasi akalanda ukuti Ayuda yatali ni cuvwila alino na malyasi akalanda pa masunde yano antu yaipangile. (Oseya 4:2; Malaki 2:8, 9; Mateo 23:8, 9; 1 Yoani 5:21) Vino ya kakopolola yakopolwile malyasi viivi kwene vino yali, calangilile ukuti yali acumi nupya yacindike sana Izwi lyakwe Leza.

  •   Uzye citanga ciye ningo ukulanda ukuti vino Leza u walenzile ukuti Baibo ilembwe angasungilila ni cumi icayamo? d (Ezaya 40:8; 1 Petulo 1:24, 25) Pano walondanga ukuti Baibo iyaazwa na antu aayako ndakai asi sile aaliko mpiti. (1 Kolinto 10:11) Nupya “vyonsi ivyalemvilwe mpiti, vyalemvilwe uku kutusambilizya, pakuti ukupitila umu kuzizimizya nu mu kuteekeziwa ukukafuma umu Malembelo tuye nu utailo.”—Loma 15:4.

  •   Yesu na alondezi yakwe yambwile amazwi ukufuma mu vyalembwa vya Malembelo ya Ciyebulai ukwaula ukusakamala icili consi ndi cakuti ivyeo vivyo ivyali umu vyalembwa vya mpiti vyali ivya cumi.—Luka 4:16-21; Milimo 17:1-3.

a Amazwi yaa yasizanwa muli Codex Sinaiticus, muli Codex Alexandrinus, mu calembwa cakwe Vatican ica mu 1209, muli Latin Vulgate iya kutandikilapo, muli Philoxenian-Harclean Syriac Version, nanti muli Syriac Peshitta.

b Yazana ivyalembwa vya Cigiliki ivya mpiti ukucila pali 5,000 ivikaamwa ukuti Upangano Upya, nanti Malembelo ya Cigiliki aa Ina Klistu.

c Baibo isilanda pa yaomvi yakwe Leza ukuti yasiluvyanya. Ikalanda ukwaula ukupita umu mbali ukuti: ‘Pano kutaya umuntu nanti wenga aasiyembuka.’—1 Yamwene 8:46.

d Baibo ikalanda ukuti nanti icakuti Leza atalandanga izwi lyonga na lyonga muli vyonsi ivyalembwa muli Baibo, watungulwile melenganyo ya yantu aalemvile Baibo.—2 Timoti 3:16, 17; 2 Petulo 1:21.