1. Nonglmã buk ning sẽn yɩɩd a taabã la bʋgo? Bõe n wilgd tɩ ned tara nonglem kãngã? (Ges-y fotã sẽn be yĩngrã.)

A ZEOVA nonglmã ka to ye. Pʋd n yaa yẽ nengẽ la nonglem yita. (1 Zã 4:7) Nonglem yaa buk toor-toore. La Biiblã pʋgẽ, nonglem ning sẽn yɩɩd a taabã yaa agapɛ. Nonglem kãng kɩtdame tɩ d sũyã pʋsẽ bɩ d nong d taabã, n dat b neere. La sẽn yɩɩd fãa, kɩtdame tɩ d maand bũmb toor-toor b yĩnga, n pa baood tõnd mengã nafr ye. Sebr a ye yeelame tɩ yaa ned tʋʋm-tʋmdɩ bal n tõe n wilg a sã n tara nonglem ning sẽn yaa agapɛ wã. D sã n wilgd d taabã nonglem a woto buudu, nafda tõndo. Bala, kõt-d-la sũ-noogo, la kɩtdẽ tɩ d vɩɩmã tar barka.

2, 3. Bõe la a Zeova maan-yã, tɩ wilgdẽ t’a sẽn nong ãdem-biisã pa a meng nafr yĩnga?

² Nand meng t’a Zeova naan a Ãdem ne a Awa, a wilgame t’a nonga ninsaalbã. A sẽn naan tẽngã to-to wã wilgda rẽ. A reng n maana tẽngã bũmb fãa sõma, sẽn na yɩl tɩ b tõe n vɩɩmd a zug wakat sẽn kõn sa, tɩ b vɩɩmã noomẽ. A pa maan woto fãa a meng yĩng ye. Yaa ninsaalbã neer yĩnga. Rẽ poor la a naan a Ãdem ne a Awa, tɩ bãmb ne b kambã la b yagensã tõe n zĩnd tẽngã zug wakat sẽn kõn sa, arzãn pʋgẽ.

 ³ A Ãdem ne a Awa sẽn kɩɩs a Zeova wã poore, a maana bõn-kãseng sẽn wilgd t’a sẽn nong ãdem-biisã pa a mengã nafr yĩng ye. A sẽn da kɩs sɩd t’a Ãdem yagensã sʋka, kẽer na n wilgame tɩ b nonga yẽ wã, a yãka yam n na n kɩt t’a Biigã wa ki n dol b yel-wẽnã. (Sɩng. 3:15; 1 Zã 4:10) A Zeova sẽn pʋlem tɩ ned n na n wa ki n fãag ãdem-biisã tɛka, yaa wa bũmb sẽn zoe n maane. Yʋʋm 4000 poore, a kɩtame t’a Biigã sɩd wa ki tɩ yɩ maoong ãdem-biisã yĩnga. (Zã 3:16) D pʋʋsda a Zeova barka, a sẽn wilg-d nonglem woto wã!

4. Bõe n wilgd tɩ baa ninsaal sẽn pa zems zãngã, a tõe n wilga nonglem sẽn pa baood a meng nafre?

⁴ Wẽnnaam sẽn naan tõnd a meng wẽnegã kɩtame tɩ tõnd me tõe n wilg nonglem sẽn pa baood a meng nafre. Yaa sɩd tɩ d sẽn pa zems zãnga, n yaa koangdbã, pa nana ye. La tõeeme. A Abɛll yãka a bõn-sõma wã n maan maoong n kõ Wẽnnaam, n pa bao a meng nafre, tɩ wilg t’a nonga Wẽnnaam. (Sɩng. 4:3, 4) A Nowe me wilga nonglem sẽn pa baood a meng nafre. Na maan yʋʋm ka tɛka, a moona Wẽnnaam koɛɛg n keoog a wakatẽ nebã, baa b sẽn da pa sakd n kelgd-a wã. (2 Pɩy. 2:5) A Zeova sẽn yeel a Abrahaam t’a rɩk a biig a Izaak n kʋ maoongã, a sakame. Woto wilgame t’a nonga Wẽnnaam n yɩɩd bũmb fãa. (Zak 2:21) D rata ne d sũur fãa n dɩk nin-kãensã togs-n-taare, n wilg tɩ d nonga Wẽnnaam la d taabã, baa sã n wa yaa toogo.

5. Bõe la d tõe n maan n wilg nonglem hakɩɩka?

⁵ Biiblã yetame tɩ nonglem hakɩɩkã pa segd n yɩ ne “noor goama wall no-noom,” la tɩ segd n ‘yɩɩ ne tʋʋma la ne sɩda.’ (1 Zã 3:18) La rat n yeelame tɩ d pa tõe n wilg d nonglem ne d no-goam bɩ? Pa woto ye. (1 Tes. 4:18) Rat n yeelame tɩ wakat ninga, rẽnda d maan tɩ zʋʋg no-goamã. D tẽed-n-taag sã n pa tar rɩɩb wall futu, d sã n yeel-a bal tɩ d nong-a lame, pa sek ye. (Zak 2:15, 16) D sẽn nong a Zeova la d taabã kɩtame tɩ d pʋʋsd n kotẽ t’a ‘tʋm tʋmtʋmdb a pʋʋgẽ wã,’ la d modgdame me n moond koɛɛgã wa d sẽn tõe fãa.—Mat. 9:38.

6, 7. a) Bõe n wilgd tɩ nonglem tõe n naaga ne zãmbo? b) Togs-y kibay sẽn wilgd tɩ nonglem tõe n naaga ne zãmbo.

⁶ D tẽeg tɩ tʋm-tʋmd a Zã yeelame tɩ d nonglmã segd n yɩɩ ‘ne tʋʋma la ne sɩda.’ Rẽnd d nonglmã pa segd n ‘naag ne zãmb’ ye. (Rom. 12:9; 2 Kor. 6:6) Rat n yeelame tɩ ned tõe n maana wa a nonga a taabã, tɩ yaool n pa sɩd ye. Woto yaa belgre, pa nonglem ye.

⁷ D tẽeg kibay a wãn sẽn wilgd tɩ nonglem tõe n naaga ne zãmbo. A Sʋɩtãan sẽn wa n gomd ne a Awa Edennã, a maana wa a rata a neere. La ra yaa belgre. (Sɩng. 3:4, 5) A Ahitofɛll me maana bũmb sẽn wilg t’a zoodã ne a Davɩɩdã ra pa zood hakɩɩk ye. A zãmba a Davɩɩde, a sẽn da tagsd tɩ na n naf-a lame yĩnga. (2 Sãm. 15:31) Rũndã-rũndã me, sɩdã kɩɩsdb la neb a taab sẽn dat n wa ne welsg tigingã pʋgẽ tũnugda ne “gom-noodo la ne pẽgre,” n dat tɩ tigingã neb tẽ tɩ b nong-b lame. Yaool n yaa b meng nafr la b baooda.—Rom. 16:17, 18.

8. Yɩta sõma tɩ d sok d meng bõe?

⁸ Ned sã n wilgd nonglem ning sẽn yit Wẽnnaam nengẽ wã, a baooda a taabã neer n yɩɩda. La sẽn wilgd-a nonglem sẽn naag ne zãmb belgda a taabã, a meng nafr yĩnga. Ned a woto tõe n belga a taabã, la a pa tõe n belg a Zeova ye. A Zeezi yeelame tɩ zãmb dãmbã na n paama sɩbgr “sõama.” (Mat. 24:51) Yaa sɩd tɩ d sẽn tũud a Zeova wã, d pa tol n dat tɩ d nonglmã naag ne zãmb ye. La yɩta sõma tɩ d sok d meng yaa: ‘Mam nonglmã yaa nonglem hakɩɩka, nonglem sẽn pa naag ne zãmbo, la sẽn pa baood a meng nafr bɩ?’ Bɩ d ges bũmb a wɛ d sẽn tõe n  maane, tɩ wilg tɩ d nonglmã pa ‘naag ne zãmb’ ye.

9. Nonglem hakɩɩkã kɩtdame tɩ d maan bõe?

⁹ D sakd ne yamleoog n tʋmdẽ, baa ned pa ne d sẽn maandã. D sẽn nong d tẽed-n-taasã, d segd n sakd n maanda bũmb toor-toor b neer yĩnga, baa ned pa ne tõnd sẽn maandã. (Karm-y Matye 6:1-4.) Pipi kiris-nebã wakate, a Ananias ne a Safɩra wa n kõo kũuni, la pa yɩ ne yam-sõng ye. B ra ratame tɩ nebã bãng bãmb sẽn kõ wã. Sẽn paase, ligdã b sẽn kõ wã wɛɛngẽ, b pa togs sɩd ye. B sẽn pa maan pʋ-peelmã yĩnga, b paama sɩbgre. (Tʋʋ. 5:1-10) La nonglem hakɩɩkã kɩtdame tɩ d tʋmd d tẽed-n-taasã neer yĩnga, n pa baood meng tɩ nebã bãnge, wall b pẽg-d ye. Saam-biis nins sẽn sõngd siglgã taoor lʋɩtb sullã kõta tõnd mak-sõng rẽ wɛɛngẽ. B sõngdame n tʋmdẽ sẽn na yɩl t’a Zeova nin-buiidã paam bũmb nins sẽn yaa tɩlɛ b tẽebã kengr yĩngã. La b pa baood tɩ b pẽg-ba, b pa togsd nebã bãmb sẽn sõng n tʋm tʋʋm ninsã me ye.

10. Wãn to la d tõe n wilg tɩ d waoogda d taabã?

¹⁰ D yɩ pipi n waoogd d taabã. (Karm-y Rom-dãmb 12:10.) A Zeezi sak n pɛga a karen-biisã naoã, tɩ wilgdẽ t’a ra waoogd-b lame. (Zã 13:3-5, 12-15) Yaa tɩlɛ tɩ d mao n yɩ sik-m-mens rãmb wa a Zeezi, n sakd n tʋmd d taabã neer yĩnga. A Zeezi sẽn pɛg a tʋm-tʋmdbã naoã, b pa wʋm a võor zĩig pʋgẽ ye. Yaa b sẽn paam vʋʋsem sõng zaeebã poor la b yaool n wʋm a võor sõma. (Zã 13:7) D waoogda d taabã, n pa tagsdẽ tɩ d yɩɩd-b-la d sẽn karem n zãag wall d paoong yĩnga, pa rẽ bɩ tʋʋm d sẽn tar a Zeova tũudmã pʋgẽ yĩng ye. (Rom. 12:3) B sã n pẽg d to, d pa segd n maan sũ-kiir ye. D segd n maana sũ-noog ne-a, baa tõnd me sã n naag n maana bũmb ning yĩng b sẽn pẽg-a wã.

11. Bõe yĩng tɩ d sã n na n pẽg ned bɩ segd n yɩ ne pʋ-peelem?

¹¹ D pẽgd d tẽed-n-taasã ne pʋ-peelem. Yɩta sõma tɩ d gũusd n get d taabã tʋʋm-sõma wã, n pẽgd-ba. Bala, pẽgr ‘sõngda ned t’a bɩ,’ rat n yeel tɩ kengda a raoodo. (Efɛ. 4:29) La d sã n wa pẽgd neda, segd n yɩɩ ne pʋ-peelem. Pa segd n yɩ no-noom wall belgr ye. Sã n yaa tɩlɛ tɩ d sagl a soabã, d pa segd n gom no-noom goama, d sẽn yɛɛsd n pa rat n togs-a sɩd yĩng ye. (Yel. 29:5) D sã n pẽg neda, t’a loog tɩ d yõd n wɩd-a, d pa maan pʋ-peelem ye. Tʋm-tʋmd a Poll kõo mak-sõng rẽ wɛɛngẽ. A ra pẽgda a taabã ne pʋ-peelem. Wala makre, a pẽga Korẽnt tigingã neba, bũmb kẽer b sẽn maan yĩnga. (1 Kor. 11:2) La sẽn wa n segd t’a sagl-bã, a goma ne bʋgsem, n wilg-b a sẽn sagend-bã võore.—1 Kor. 11:20-22.

12. D sã n na n maan d taabã sãand bɩ n sõng-ba, wãn to la d tõe n wilg nonglem hakɩɩka?

¹² D maan taab sãando. A Zeova ratame tɩ d yɩ kõtba, n sakd n sõngd d tẽed-n-taasã. (Karm-y 1 Zã 3:17.) La segd n yɩɩ ne yam-sõngo. Pa segd n yɩ d meng nafr yĩng ye. D sok d menga: ‘Yaa m zo-rãmbã, bɩ neb nins nug sẽn zãad wall sẽn tar tʋʋm kẽer tigingã pʋgẽ wã, pa rẽ bɩ sẽn tõe n wa maan-m neer n lebsã la m mi n bool m zakẽ wã bɩ? Bɩ m tẽegdame n sõngd m tẽed-n-taas nins m sẽn pa mi sõma wã, la sẽn pa tar n na n maan-m neer n lebsã?’ (Luk 14:12-14) La d tẽed-n-taag sã n pa bãng n yãk yam bũmb ning pʋgẽ, n bao yell n kõ a menga, d na n sak n sõng-a lame bɩ? D sã n maan d tẽed-n-taag sãando, t’a pa wilg t’a sũur nooma ne d sẽn maanã,  d manesem yɩta wãna? Yɩta sõma tɩ d tũ saglg Biiblã sẽn kõte. B yeelame: “Maan-y taab sãando, tɩ yẽgeng kaẽ ye.” (1 Pɩy. 4:9) D sã n sõngd d taabã ne yam-sõngo, d na n paama sũ-noogo.—Tʋʋ. 20:35.

13. a) Bõe yĩng tɩ d segd n maan sũ-mar wʋsg ne pãn-komsem dãmbã? b) Bõe la d tõe n maan n sõng-ba?

¹³ D sõng pãn-komsem dãmbã. Ad Biiblã saglg sẽn tõe n sõng-d tɩ d bãng d nonglmã sã n yaa hakɩɩka. B yeelame tɩ d “tebel pãn-komsem dãmbã,” la d “maan sũ-mar ne nebã fãa.” (1 Tes. 5:14) Yaa sɩd tɩ pãn-komsem dãmb wʋsg tẽeb wat n paama pãnga, la kẽer nengẽ, yaa tɩlɛ tɩ d maan sũ-mar wʋsgo, la d sõng-b ne nonglem. Bõe la d tõe n maan n sõng-ba? D tõe n wilg-b-la vɛrse sẽn kengd raoodo, wall d kos-b tɩ b wa tɩ d tũ taab n moon koɛɛgã, pa rẽ bɩ d sõs ne-ba, n kelg-b neere. Yɩta sõma me tɩ d ra bakd d tẽed-n-taasã, n get kẽer wa pãn-komsem dãmba, la sãnda wa neb tẽeb sẽn tar pãng ye. Ned fãa tara a sẽn kongd pãng zĩig ninga, la a sẽn tar pãng zĩig ninga. Tʋm-tʋmd a Poll meng yeela vẽeneg tɩ yẽ tara a pãn-komsem. (2 Kor. 12:9, 10) Dẽnd ned fãa ratame t’a taabã sõngd-a la b kengd a raoodo.

14. Sẽn na yɩl tɩ laafɩ zĩnd tõnd ne d tẽed-n-taasã sʋka, d segd n sak n maana bõe?

¹⁴ D mao tɩ laafɩ zĩnd tõnd ne d taabã sʋka. Togame tɩ laafɩ zĩnd tõnd ne d tẽed-n-taasã sʋka. Tara yõod wʋsgo. Wakat ninga, d tẽed-n-taag tõe n maan-d-la sẽn pa segde, wall a pa wʋm d manesem ning võor ye. La baa ne rẽ, d maanda d sẽn tõe fãa sẽn na yɩl tɩ laafɩ zĩnd d sʋka. (Karm-y Rom-dãmb 12:17, 18.) D sã n maan bũmb tɩ sãam ned sũuri, n sak n kos-a sugr ne pʋ-peelem, tõe n kɩtame tɩ yellã kell n sa. Pa zems tɩ d yeel a soab tɩ sã n pa yɩ-a noog bɩ a maan-d sugr ye. Yɩta sõma tɩ d yeel yaa: “M kot-f-la sugr m sẽn maan tɩ f sũurã sãamã.” Woto, d wilgdame tɩ d sakame tɩ yaa d sẽn maanã n wa ne yellã. D sã n kẽe kãadem, yaa tɩlɛ tɩ laafɩ zĩnd tõnd ne d to wã sʋka. Pa segd tɩ sã n yaa neb sʋk bɩ pag ne a sɩd maand wa b nonga taaba, tɩ b sã n wa yaa b yembr bɩ b muk ne taab wall b gomd goam sẽn yikd sũuri, bɩ n pʋd n pãbd taab ye.

15. Sã n yaa ne pʋ-peelem la d kõ sugri, bõe n na n wilg rẽ?

¹⁵ D sakd n kõt sugri. Ned sã n beeg-do, d kõ-a sugr la d bas yellã tɩ sa. D segd n maana woto, baa a soabã pa mi t’a beega tõndo. D sakd n kõt taab sugri, n ‘deegd taab ne nonglem, n maoodẽ tɩ Sɩɩg-sõng lagem-n-taar zĩndi, laafɩ ning sẽn loe-a tõnd ne taabã yĩnga.’ (Efɛ. 4:2, 3) Sugrã sã n yaa ne pʋ-peelem, d pa segd n ket n tẽegd a soabã sẽn maan tõnd bũmb ningã ye. Nonglem “ka bĩngd wẽng ning b sẽn maan-a wã a sũurẽ ye.” (1 Kor. 13:4, 5) D sã n maand sũ-kẽka, tõe n sãama tõnd ne d tẽed-n-taagã zems-n-taarã, la sãam tõnd ne a Zeova zoodã. (Mat. 6:14, 15) D sã n pʋʋs n kõ ned sẽn beeg tõndo, rẽ me wilgdame tɩ d kõo sugr ne pʋ-peelem.—Luk 6:27, 28.

16. B sã n kõ-d tʋʋmd a Zeova tũudmã pʋgẽ, bõe la d segd n tẽege?

 ¹⁶ D sakd n mongd d meng d taabã yĩnga. B sã n kõ tõnd tʋʋmd a Zeova tũudmã pʋgẽ, segdame tɩ d tẽeg tɩ yaa segb d sẽn paam n na n wilg tɩ d nonga a Zeova ne d tẽed-n-taasã ne pʋ-peelem. Tʋʋmdã pʋgẽ, yaa sẽn manegd d tẽed-n-taasã la d segd n lʋɩɩs taoore, la d ra ‘bao d meng sõngr ye.’ (1 Kor. 10:24) Wala makre, tigis-kãseng sasa, nong n yaa sãamb dɛɛgdbã n dengd taoor n kẽ tigis-kãsengã roogẽ. D sã n paam n yaa sãamb dɛɛgda, tõe tɩ d na n dat n baoo zĩig ning sẽn yaa sõma n yɩɩdã n bĩng tõnd ne d zakã rãmb yĩnga. La sãamb dɛɛgdb wʋsg sakd n monga b mense, n tɩ zĩnd zĩig ning b sẽn yãk sãamb dɛɛgdbã yĩngã. B sẽn maand woto wã wilgdame tɩ b nonglmã yaa nonglem sẽn pa baood a meng nafre. Ned fãa tags n ges a sẽn tõe n dɩk b togs-n-taar to-to.

17. Kiris-ned sã n wa maan yel-wẽn-kãsenga, nonglem hakɩɩkã na n kɩtame t’a maan bõe?

¹⁷ D sã n da beegame n solge, bɩ d vẽneg n togse. Kiris-neb kẽer maana yel-wẽn-kãseng n pa rat n vẽneg n togs ye. B getame tɩ yaa yãnde, la tɩ na n sãama neb a taabã sũyã. (Yel. 28:13) La woto pa nonglem hakɩɩk ye. Bala, pa manegd sẽn beeg-a wã la neb a taabã ye. Tõe n kɩtame tɩ tigingã pa le paamd Wẽnnaam vʋʋsem sõngã, tɩ laafɩ pa be a nebã sʋk ye. (Efɛ. 4:30) Rẽ n so tɩ kiris-ned sã n maan yel-wẽn-kãsenga, a sẽn nong a Zeova la a tẽed-n-taasã yĩnga, a vẽnegd n togsa kãsem-dãmbã sẽn na yɩl tɩ b sõng-a wa sẽn segdã.—Zak 5:14, 15.

18. Bõe n wilgd tɩ nonglem hakɩɩk tara yõod wʋsgo?

¹⁸ Zʋg-sõma wã fãa sʋka, nonglmã n yɩɩda. (1 Kor. 13:13) Nonglmã n sõngd tɩ b bãng a Zeezi karen-biis hakɩɩkã n bake. Leb n wilgdame tɩ bãmb n dɩkd a Zeova togs-n-taare. Yẽ nengẽ la nonglem yita. (Efɛ. 5:1, 2) Tʋm-tʋmd a Poll ra yeelame yaa: “Mam sã n ka tar nonglem, mam ka fɩ.” (1 Kor. 13:2) Bɩ d fãa ket n wilgd nonglem daar fãa, ne d “no-goama,” ne d “tʋʋma la ne sɩda.”