1 mei — Wat betekent het voor u?

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN GROOT-BRITTANNIË

Waar denkt u aan als iemand het over 1 mei heeft? Parades en demonstraties? Dansen rond een meiboom? Een vrije dag?

AFHANKELIJK van waar men woont, kunnen er compleet verschillende ideeën over 1 mei voor de geest komen. Maar ze hebben wel met elkaar te maken. Een kort overzicht van de oorsprong van dit gebruik zal licht werpen op de manier waarop die dag tegenwoordig wordt gevierd.

Oorsprong

In het oude Rome viel 1 mei tijdens het floraliafeest, zo genoemd ter ere van Flora, de godin van de lente en de bloemen. Het was een tijd van zingen, dansen en parades waarbij alles en iedereen met bloemen was versierd. Vooral de Romeinse prostituees genoten van het feest, want zij beschouwden Flora als hun beschermgodin.

Toen de Romeinen andere landen veroverden, namen ze hun gebruiken mee. Maar in Keltische landen ontdekten ze dat men daar op 1 mei al het beltanefeest vierde. Op de avond ervoor, het begin van de Keltische nieuwe dag, werden alle vuren gedoofd, en bij zonsopgang staken mensen boven op heuvels of onder heilige bomen vreugdevuren aan om de zomer en de vernieuwing van het leven te verwelkomen. Het vee werd naar de weiden gebracht en de goden werden aangeroepen voor bescherming. Al gauw raakten Floralia en Beltane met elkaar verweven. Deze combinatie werd uiteindelijk de een-meiviering.

Voor Duitssprekende en Scandinavische volken was Walpurgis de tegenhanger van Beltane. De festiviteiten begonnen tijdens de walpurgisnacht, met het ontsteken van vreugdevuren om heksen en boze geesten te verdrijven. Andere Europeanen ontwikkelden hun eigen versies van een-meigebruiken, en vele daarvan bestaan nog tot op de dag van vandaag.

De kerken van de christenheid hadden weinig invloed op zulke heidense feesten. „Eén mei — of Beltane — was de dag waarop men zich het meest permitteerde, de enige viering die de christelijke kerk en andere autoriteiten nooit echt onder controle konden krijgen”, schrijft de Engelse krant The Guardian.

Gebruiken rond de een-meiviering

Tegen de Middeleeuwen waren er rond de feestdag, die in Engeland inmiddels favoriet was, nieuwe gebruiken ontstaan. Mannen en vrouwen gingen ’s avonds in het nabijgelegen bos bloemen plukken en  bloeiende takken verzamelen om bij zonsopgang ’de mei in te luiden’. * Volgens The Anatomy of Abuses, een traktaat van de puritein Philip Stubbes, kwam immoraliteit algemeen voor. De feestvierders zetten in het midden van een dorp een meiboom neer en brachten er de hele dag door met spelletjes en dansen. Stubbes noemde de boom „een aanstootgevende afgod”. De mensen kozen een meikoningin en vaak ook een meikoning om bij de feestelijkheden als voorzitter op te treden. Ook in andere delen van Europa kwamen meibomen en meikoninginnen algemeen voor.

Wat was de betekenis van die een-meigebruiken? De Encyclopædia Britannica verklaart: „Oorspronkelijk waren zulke rituelen bedoeld om de vruchtbaarheid van de gewassen te garanderen en bij uitbreiding die van het vee en van de mensen, maar in de meeste gevallen ging die betekenis geleidelijk verloren en bleven de gebruiken gewoon als populaire feestelijkheden bestaan.”

Wisselende populariteit

De protestantse hervormers probeerden deze in hun ogen heidense viering uit te roeien. In het calvinistische Schotland werd de een-meiviering in 1555 verboden. Vervolgens vaardigde het Engelse parlement, dat onder leiding van de puriteinen stond, in 1644 een verbod op meibomen uit. Toen Engeland in de republikeinse periode geen koning had, werden de „wellustige gebruiken” in verband met de een-meiviering aan banden gelegd. Maar met het herstel van de monarchie in 1660 werden ook de meibomen in ere hersteld.

In de achttiende en het begin van de negentiende eeuw werden er geleidelijk steeds minder meifeesten gevierd, maar de laatste tijd zijn ze opnieuw in zwang geraakt, met een wat fatsoenlijker karakter. Veel aspecten die als traditionele een-meigebruiken worden gezien, zoals kinderen die rond de meiboom dansen en daarbij vrolijk gekleurde linten vlechten, dateren uit deze tijd. Maar kenners van folklore die onderzoek doen naar een-meivieringen van langer geleden ontdekken veel over de heidense oorsprong ervan.

Europese emigranten namen hun een-meigebruiken mee naar hun nieuwe bestemming en sommigen van hun nazaten vieren die dag nog op de traditionele manier. Maar in veel landen is 1 mei, of de eerste maandag na 1 mei, nu gewoon een vrije dag.

1 mei wordt Dag van de Arbeid

De huidige parades en demonstraties op 1 mei vinden hun oorsprong in Noord-Amerika. Waarom daar? Met de Industriële Revolutie kwamen er nieuwe machines die continu draaiden, met als gevolg dat fabriekseigenaren vaak van hun werknemers verwachtten dat ze elke dag (behalve  zondag) wel zestien uur werkten. In een poging het leven van de arbeiders te verbeteren, eiste een federatie van vakbonden in de Verenigde Staten en Canada met ingang van 1 mei 1886 een achturige werkdag. Dit werd door de meeste werkgevers geweigerd en dus gingen duizenden arbeiders op 1 mei in staking.

Door een rel in Chicago (de Haymarket Riot genoemd) * kreeg de arbeidersbeweging in de Verenigde Staten haar eerste martelaren, en arbeiders in Engeland, Frankrijk, Italië, Nederland, Rusland en Spanje verklaarden zich solidair met hen. In 1889 werd tijdens een internationaal congres van socialistische partijen in Parijs aangekondigd dat op 1 mei 1890 over de hele wereld voor een achturige werkdag gedemonstreerd zou worden. De dag werd daarna een jaarlijkse gelegenheid om eisen in verband met betere werkomstandigheden op tafel te leggen.

In de sovjetrepublieken was 1 mei een dag die traditioneel werd gevierd met militaire parades en vertoon van technologische prestaties. Tegenwoordig is 1 mei in veel landen een feestdag die de Dag van de Arbeid wordt genoemd. In de Verenigde Staten en Canada valt de Dag van de Arbeid echter op de eerste maandag in september.

Een verband tussen het verleden en heden

De een-meiviering is altijd een feest van het volk geweest. Arbeiders namen die dag vrij — met of zonder toestemming van hun werkgever. De maatschappelijke rollen werden omgedraaid. De koning en koningin van de dag werden uit het gewone volk gekozen, en de heersende klasse werd vaak het doelwit van grappen. De dag werd daarom gemakkelijk vereenzelvigd met de arbeidersbeweging, en tegen de twintigste eeuw was hij op de socialistische kalender komen te staan.

Net als de oude een-meiviering is de Dag van de Arbeid een dag geworden van parades door de straten. Maar tijdens de vieringen in recente jaren is geweld gangbaar geworden. Zo werd 1 mei 2000 bijvoorbeeld aangegrepen om over de hele wereld protestbijeenkomsten tegen globaal kapitalisme te houden. De protesten werden vervolgens ontsierd door gevechten, mishandelingen en schade aan eigendommen.

De behoefte aan verandering

Is het realistisch om te verwachten dat mensen de nodige wereldwijde veranderingen tot stand kunnen brengen die alle oprechte mensen tot voordeel zullen strekken? Niet echt. Herhaaldelijk is gebleken hoe waar de oude bijbelspreuk is die zegt: „Het staat niet aan een man die wandelt, zelfs maar zijn schrede te richten.” — Jeremia 10:23.

Er is een hogere macht nodig — superieur aan die van de mens — om vredige wereldtoestanden tot stand te brengen. Jehovah God, de Schepper van de aarde, is de enige die daartoe in staat is. In Zijn Woord, de bijbel, staat dat hij ’zijn hand opent en de begeerte verzadigt van al wat leeft’ (Psalm 145:16). Wij nodigen u uit Gods grootse beloften verder te onderzoeken.

Als vervulling van het modelgebed dat Gods Zoon, Jezus Christus, zijn volgelingen leerde, zal Gods koninkrijk beslist komen en zal Gods wil op aarde worden gedaan. De bijbel belooft dat Gods aangestelde Heerser, Jezus Christus, „de arme die om hulp schreeuwt, [zal] bevrijden, ook de ellendige en al wie geen helper heeft. Hij zal deernis hebben met de geringe en de arme, en de zielen van de armen zal hij redden. Van onderdrukking en van geweld zal hij hun ziel verlossen.” — Psalm 72:12-14.

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 12]

Meiboom die elk jaar op 1 mei naast een kerk in Londen werd opgericht (16de eeuw)

[Verantwoording]

From the book Observations on Popular Antiquities

[Illustratie op blz. 14]

Antiglobalistische betoging in Londen, 1 mei 2000

[Verantwoording]

© Philip Wolmuth/Panos Pictures