Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Asoo Ɛze?

Asoo Ɛze?

Ngyegyelɛ boni a Hɛlɔdo yiale ye wɔ Gyɛlusalɛm ɛzonlenlɛ sua ne ɛzilɛ nu a?

Mɔlebɛbo ne, Sɔlɔmɔn zile Gyɛlusalɛm ɛzonlenlɛ sua ne wɔ boka zo na ɔdole bane wɔ aduduleɛ nee adɔleɛ amaa azɛlɛ sɛsɛ ala sua nwuanzanwuanza ne anwo. Ɛnee Hɛlɔdo kpondɛ kɛ ɔsi ɛzonlenlɛ sua ne kɛnlɛma kpalɛ ɔtɛla Sɔlɔmɔn ɛdeɛ ne, yemɔti ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔyɛ ye boɛ na yeamaa yeayɛ kpole yeadɛla dɛba ne.

Hɛlɔdo gyimayɛvoma mɔɔ ɛbe la bukele ɛzonlenlɛ sua ne mɔɔ wɔ sɔlɔ la anu amaa azɛlɛ sɛsɛ ne mɔɔ la nwolɛ la ayɛ kpole. Bama ne mɔɔ ɔkɔ nyiakɛ afoa nu la kpole le futu 105. Bɛvale awolɛ dɔɔnwo na bɛahola bɛado bane mɔɔ le ɛzamo na ɔgyi ye kpundii la. Bane ne ɛleka ne bie anwumahɔlɛ le futu 165.

Hɛlɔdo bɔle mɔdenle kɛ ɔnrɛzɛkye Dwuuma amaamuo anzɛɛ ɔnrɛzi ɛzonlenlɛ sua ne anu gyima nee afɔlebɔlɛ ne adenle. Tetedwɛkɛ kɛlɛvolɛ Josephus ka kɛ Hɛlɔdo tetele Dwuu ɛsɔfoma kɛ suasivoma nee kapentama amaa gyimayɛvonli biala mɔɔ bɛtɛmaanle ye adenle la anwolo ɛleka nwuanzanwuanza ne.

Hɛlɔdo anwie ye gyima ne yɛɛ ɔwule a. Ɔkadwu 30 Y.M. la, ɛnee bɛva ɛvolɛ 46 bɛzi sua ne bɛwie. (Dwɔn 2:20) Hɛlɔdo angabɛnzo Agrippa II wiele sua ne si wɔ ɛvoya mɔɔ limoa Y.M. la avinli ɛkɛ ne.

Kɛmɔti a Mɔletama dwenlenle kɛ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo le kɔdiawu a?

Bozonle raalɛ mɔɔ di pɛlepɛle la (bɛne zo) ɛlɛbo bozonle raalɛ mɔɔ le nzisi la

Ɔbayɛ kɛ ɛnee Giliki nyamenlezonlenlɛ nu nzuzulɛ ne ɛnyia Mɔletama bie mɔ anwo zo tumi. Suzu mɔɔ zile wɔ mekɛ mɔɔ Pɔɔlo butule wɔ Mɔleta nyevile ne azo, kɛ mɔɔ Gyima ne bɔle amaneɛ la anwo nea. Mekɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ ne vale ɛyɛne wulale senle ne mɔɔ bɛwudale la anu amaa ɔ gɔnwo adenduvoma mɔɔ bɛbutule la anwo ayɛ bɛ wuluwulu la, ɛwɔlɛ bie bɛkale ɔ sa. Ɔmaanle bɔra ne azo amra hanle kɛ: “Sonla ɛhye kɛyɛ kɔdiawu. Yemɔti yevi nyevile ye anu kɔlɔnwo bɔbɔ ɛdeɛ, noko [“pɛlepɛlelilɛ ti,” NW] ɔyɛ biala a ɔbawu.”Gyima ne 28:4.

Wɔ ɛke, Giliki edwɛkɛkpɔkɛ “Pɛlepɛlelilɛ” a le di’ke. Edwɛkɛkpɔkɛ ne kola kile pɛlepɛlelilɛ wɔ adenle gyɛne zo. Noko akee, wɔ Giliki tetedwɛkɛ nu, ɛnee Dike le bozonle raalɛ mɔɔ di pɛlepɛle la duma. Ɛnee bɛka kɛ ɔneɛnlea alesama edwɛkɛ nu na ɔfa nzisi nwo amaneɛbɔlɛ mɔɔ ɔtɛdale ali la ɔmaa Ziyɛse, amaa bɛahwe mɔɔ di fɔlɛ la anzo. Ɛhye ati, buluku bie ka kɛ, bie a Mɔletama dwenlenle nwo kɛ: “Pɔɔlo anwu wɔ nyevile ne azo ɛdeɛ, noko ɔle awie mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛtwe ɔ nzo la ati a bozonle raalɛ Dike . . . luale ɛwɔlɛ nwo zo doale ye a.” Mekɛ mɔɔ menli ne nwunle kɛ Pɔɔlo amboda la bɛhakyile bɛ adwenle.