Nen sinmabi ed Europe si Blessing, * say amta to et mantrabaho bilang manag-ayos na buek. Balet samploy agew dan binugbog tan tinaktakot dan sakitan day pamilya to, kanian apilitan ya mantrabaho bilang prostitute.

Kaukolan ya say naalmo nen Blessing et 200 anggad 300 euro kada labi pian nabayaran toy utang to ya 40,000 euro ed samay biin mangaasikasod pantratrabahoan to. * “Lanang kon iisipen so ontakas,” so imbaga nen Blessing, “pero natatakot ak ompan walay mauges ya gawaen dad pamilyak. Agak makaalis.” Say situasyon to et sakey labat ed manga apatiran milyon ya naaripen na saray mannenegosyo ed sex diad interon mundo.

Ngalngali manga 4,000 taon lay apalabas, walay sakey a tinedyer ya manngaran na Jose ya inlako na saray agagi to. Sikatoy nagmaliw ya aripen ed abung na sakey ya mayaman ya too diad Ehipto. Aliwan singa si Blessing, si Jose et agminaltrato na amo to diad gapo. Balet nen agginawa nen Jose so labay na asawa na amo to ya misekso ed sikato, naakusaan ya nan-rape. Sikatoy impriso tan inggulonggulong.—Genesis 39:1-20; Salmo 105:17, 18.

Si Jose et sakey ya aripen nensaman; si Blessing et sakey ya aripen diad koma-21 ya siglo. Balet pareho iran biktima na abaybayag lan gagawaen ya human trafficking, sakey ya negosyo ya saray totoo so ilalako, ya say importante labat et say pakalmo na kuarta.

Lapud guerra, mainomay ya makala na aripen iray bansa. Wala ray mangibabaga ya si Arin Thutmose III na Ehipto et angawit na 90,000 ya priso kayari ton aki-guerra diad Canaan. Ginawa iran aripen na saray Ehipsio diad panagminaan, panagpaalagey na saray templo, tan panaggawa na saray kanal.

 Legan na uley na Empiryo na Roma, saray guerra met so rason no akin ya dinmakel iray aripen, tan no maminsan et manreresulta ed guerra so panlabay ya nawalaan na dakel ya aripen. Diad tantiya, saray aripen nen unonan siglo ed Roma et ngalngali kapalduay populasyon na Roma. Dakel ya aripen ed Ehipto tan Roma so inabuso. Singa bilang, say bilay na saray aripen ed panagminaan diad Roma et onaabot labat na manga 30 ya taon.

Diad inlabas na panaon, anggapoy anguman ed panagtrato ed saray aripen. Manlapud koma-16 a siglo anggad koma-19 a siglo, say panaglako na aripen diad baetan na Africa tan America et sakey ed saray sankabalegan ya negosyo diad dalin. ‘Diad tantiya, manga 25 milyon anggad 30 milyon ya lalaki, bibii, tan ugugaw so kinidnap tan inlako,’ so inreport na UNESCO. Nilasus libo so ibabaga ran inatey legan na imbaliw ed Atlantic. Imbaga nen Olaudah Equiano, sakey ya aripen ya akaligtas: “Narerengel moy eyag na bibii tan say ungol na saray ompapatey. Talagan grabe man ya eksperiensya kanian ngalngali agnadeskribe.”

Makapaermen ta say panag-aripen et aliwa labat lan trahedya ya agawad apalabas. Ibabaga na International Labour Organization ya manga 21 milyon ya lalaki, bibii, tan ugugaw so mantratrabaho nin siansia bilang aripen, ya ag-ira makatakas tan daiset labat odino anggapo ni ingen so bayar ed sikara. Saray aripen ed panaon tayo et mantratrabaho ed panagminaan, pabrika na tela, panaggawaan na bricks, tan say arum et nagmaliw ya prostitute tan katulong. Anggano ilegal iratan, ondarakel nin siansia iyan panag-aripen.

Lapud brutal ya panagtrato ed saray aripen, linmaban so dakel pian nibulos ira. Nen inmunan siglo B.C.E., say gladiator ya si Spartacus tan manga 100,000 ya aripen et nanrebelde tan linmaban ed Roma balet ag-ira analo. Nen koma-18 a siglo, saray aripen ed isla na Caribbean ed Hispaniola et linmaban ed saray amo ra. Lapud aliwliwan panagtrato ed saray aripen ya mantratrabaho ed taneman na gagawaen ya asukal, agawa so 13 taon ya civil war kanian nagmaliw ya independente ya bansa so Haiti nen 1804.

Balet say impaway na saray Israelita ed Ehipto so nibagan sankabalegan ya inkibulos na saray aripen ed interon history. Posiblin taloran milyon ya totoo—sakey ya interon nasyon—so nibulos ed inkaaripen ed Ehipto. Talagan nepeg labat ya nibulos ira. Ibabaga na Biblia ya diad Ehipto et “pinuersa da ran mankimey diad amin a klase na trabaho na aripen.”  (Exodo 1:11-14) Sakey ni ingen ya Faraon so angiganggan ya ipapatey so amin ya ugaw ya Israelita pian nakontrol toy idarakel na populasyon da.—Exodo 1:8-22.

Nikadkaduma so inkibulos na saray Israelita manlapud mauges ya impantrato ed sikara diad Ehipto ta say Dios a mismo so tinmulong ed sikara. “Amtak so paniirap da,” so imbaga na Dios ed si Moises. “Onleksab ak pian iliktar ko rad saray Ehipsio.” (Exodo 3:7, 8) Diad sayan panaon, amin ya Judio diad inerman ya pasen et seselebraan da so Paskua kada taon pian nodnonoten itan ya inkagawa.—Exodo 12:14.

“Diad si Jehova a Dios tayo et anggapoy ag-inkahustisya,” so ibabaga na Biblia, tan ipapaseguro na satan ed sikatayo ya sikatoy ag-anguman. (2 Awaran 19:7; Malaquias 3:6) Imbaki na Dios si Jesus “pian iyabawag so kibulos ed saray naaripen . . . , pian mangibulos ed saray napapairap.” (Lucas 4:18) Labay to kasin ibaga ya saray literal ya aripen labat so nibulos? Andi. Imbaki si Jesus pian ibulos so totoo ed impakaaripen ed kasalanan tan ipapatey. Imbaga to: “Say katuaan so mangibulos ed sikayo.” (Juan 8:32) Anggan diad panaon tayo, say katuaan ya imbangat nen Jesus et ibubulos to ray totoo diad dakel ya paraan.—Nengnengen so kahon ya “ Nibulos ed Duman Klase na Impakaaripen.”

Diad tua, tinulongan na Dios si Jose tan Blessing pian nibulos ed impakaaripen diad nanduruman paraan. Nabasam so marakep ya istorya nen Jose ed kapitulo 39 anggad 41 na libro na Biblia ya Genesis. Balibali met so istorya nen Blessing ya nibulos ed impakaaripen.

Kayarin pinaalis si Blessing ed sakey ya bansa ed Europe, sikatoy linmad Spain. Ditan et akabat to ray Tasi nen Jehova tan ginmapon nanaral na Biblia. Sikatoy determinado ya umanen so kabibilay to, kanian nananap na desentin trabaho tan kinombinse to imay bii ya mangaasikasod datin pantratrabahoan to ya bawasan so binulan ya babayaran ton utang. Aminsan, sikatoy tinawagan na saman ya bii. Labay ton kanselaen la so utang nen Blessing tan onkekerew na perdona ed sikato. Akin kasi? Anggan sikato et manaaral lay Biblia ed Saray Tasi nen Jehova! “Ibulos ka na katuaan diad makapakelkelaw iran paraan,” so imbaga nen Blessing.

Naermenan si Jehova a Dios lapud mauges ya impantrato ed saray aripen ya Israelita diad Ehipto; seguradon ontan met so nalilikna tod ag-inkahustisya natan. Tua, pian naekal so amin ya klase na impakaaripen, kaukolan so baleg ya pananguman diad mundo. Balet, impromisa na Dios ya gawaen to itan ya pananguman. “Walay balon tawen tan balon dalin ya aalagaren tayo unong ed sipan to, tan diad saraya et manayam so inkatunong.”—2 Pedro 3:13.