Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

OARALAP | PAIPEL​—POADOPOAD EN EH PITILA

Paipel Pitsang Uhwong

Paipel Pitsang Uhwong

KAHPWALO: Tohto palien politik oh kaunen pelien lamalam kan kin wiahda koasoandi me uhwong rohng en Paipel. Re kin kalapw doadoahngki ar manaman en kauhdi aramas en dehr naineki, wiahda, de kawehwehdi Paipel. Tehk karasepe riau pwukat:

  • Mpen pahr 167 Mwohn Krais: Nanmwarki en Seleucia Antiochus Epiphanes, kin idingkihong mehn Suhs kan ong pelien lamalam en Krihk, lohkidahr me doaropwe koaros en Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru en kasohrala. Soupoad Heinrich Graetz ntingihdi me nah opiser kan kin “kauwehla oh isikala pwuhk en Kosonnedo ni ar kin diarada, oh kemehla irail kan me re diarada me kin wadek oh ale kehl oh nsenamwahu sang ar wadek Paipel.”

  • Erein pahr 500 lel 1500: Ekei kaunen Kadolik kan lingeringerkihda ekei tohn ar mwomwohdiso kan ar kalokalohki dahme Paipel kin padahngki a kaidehn padahk en Kadolik kan, re kin wiahki sohte lipilipil tohnmwomwohdiso men me naineki Paipel likin Melkahka kan ni lokaiahn Latin nin duwen aramas ekei me uhtohrkihda pein ar pwoson. Emen sounkaweid kamanahla ekei ohl en “tengediong, loalopwoatohng, oh ahnsou koaros rapahki irail me uhtohrkihda pein ar pwoson . . . ni ar pahn rapahki irail nan imwarail kan oh wasa me re kin rukula ie pwehki mie neirail Paipel. . . . Ihmw kan me re diarada aramas pwukat ie pahn kasohrala.”

Ma irail me uhwong Paipel pweida arail doadoahk en kauwehla Paipel, rohng kan loale pahn salongala.

Paipel ni lokaiahn wai me William Tyndale kawehwehdi pitla mendahki eh mie keinapwidi ong wiawihdahn pwuhk wet, isihslahn Paipel kan me kin wiewiawi, oh kamakamlahn Tyndale nan pahr 1536

IA DUWEN PAIPEL EH PITILA: Ahn Nanmwarki Antiochus kalohko wiawihte nan Israel, ahpw mehn Suhs kan wiahda arail kousapw kan nan sahpw tohto. Ni mehlel irail me samanih Paipel kan kasalehda me ni mwehin tepin Kristian kan, daulih persent 60 en mehn Suhs kan kin kousoan likin kahnimw en Israel. Nan arail sinakoke kan, mehn Suhs kan kin nekidala neirail Paipel kan, Paipelkohte me dih en mwuhr kan kin doadoahngki iangahki Kristian kan.​—Wiewia 15:21.

Erein pahr 500 lel 1500, irail me kin poakohng Paipel kan powehdi kalokolok kan oh pousehlahte kawehwe oh ntingihada Paipel. Pil mwohn eh miehla misihn en wiahda pwuhk kan me tepida sang nan pahr 1450 samwa, ekei wasa kan nan Paipel ele mihier ni lokaia 33. Mwurin mwo, Paipel kawehwehdi oh wiawihda ni mwadang, ehdin eh wiawi sangete mahs.

IMWILA: Mendahki nanmwarki kehlail kan oh kaunen sarawi kan me ale kaweid sapwung kin kahpwalihala oh kamasak wiawihdahn Paipel, nan poadopoad iei pwuhk wet me keieu kawehwehdiong ni lokaia kan oh kohpeseng wasa koaros. E pil kin kamwahwihala kosonned en ekei sahpw akan oh lokaiahn ekei sahpw, pil mour en aramas rar kei.