Wawayki sipasitaña chayri waynuchuña * chayqa, kikin chʼampaykunapichá tarikunki, ichá pacienciaykitapis tukuchishanña. Brasilmanta Mariaqa, 14 watasniyoj sipasitanmanta nin: “Waway mana kasuwajtin, ukhuy tʼimpuriwanpuni. Chayllamanta siminakuyta qallariyku”, nispa. Italiamanta Carmelaqa, jinallapitaj rikukun. Pay nin: “Sapa kuti qhari wawaywan chʼajwayku. Cuartonpi wisqʼaykukojtillan chʼin kayku”, nispa.

¿Imaraykutaj wakin waynuchus ancha simiraras kanku? ¿Amigosninkumanta yachaqakusqankuraykuchu? Ichapis. Bibliaqa amigos, allin kajman chayri sajra kajman tanqayta atisqankuta ninpuni (Proverbios 13:20; 1 Corintios 15:33). Kay tiempopi kusirikunapaj imaspis, wawasta tatasninkuta mana kasukunankupaj tanqallantaj.

Chaywanpis mana chaykunallachu wawaykita uj jinayachishanman. Chay imasta entiendeytaj, wawaykiwan allillanmanta parlarinaykipaj yanapasonqa. Chayta qhawarina.

Apóstol Pablo qhelqarqa: “Wawallaraj kashaspa, wawa jina parlaj kani, wawa jina yuyaj kani, wawa jinataj imatapis unanchaj [chayri tʼukurej]  kani. Jatunña kaspatajrí, wawa jina ruwanasta saqeporqani”, nispa (1 Corintios 13:11). Chaytaj cheqapuni. Wawaswan kuraj runaswanqa, mana kikintachu yuyanku. ¿Imaspitaj?

Wawasqa imamantapis iskaynejllamanta yuyanku, paykunapajqa allin chayri sajra. Kuraj runasrí, imata ruwanankupajpis allintaraj tʼukurinku, tukuy ladomanta qhawarispa. Sutʼinchanapaj, kuraj runasqa ruwasqanku allinchus chayri manachus kananpi tʼukurinku, imaynatachus wajkuna chayta qhawanankupipis. Kuraj runasqa ajinata tʼukuriyman yachasqa kanku, chaywanpis waynuchusqa chayta yachakushankuraj.

Bibliaqa waynuchusta “allin tanteayta” yachakunankuta yuyaychan (Proverbios 1:4, Quechua de Cuzce). Chantapis tukuy cristianosta “yuyayniykichejpi” “mosojyachisqa kaychej” nispa niwanchej, nisunman imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta reparayta yachanata (Romanos 12:2; Hebreos 5:14). Wawayki chayta yachakushasqanrayku, ichapis wakin kuti qhasillamanta siminakusonqa, chayri imatapis parlarparillanqa (Proverbios 14:12). Jina kajtin, ¿imaynatá allillanmanta tʼukurichiwaj?

Ama qonqaychu: Wawaykita tʼukurichishaspa, ama yuyaynillaykitachu valechiy. Wayrallaman parlashasqaykita yuyajtiykipis, waynuchuykeqa ichapis nisqaykita japʼikushan, chay rato mana allin rijchʼajtinpis. Chayrayku ichá uj mashkha pʼunchayninman nisqaykita kasukonqa, chayri paypuni jinata yuyasqantachus nisonqapis.

Japonmanta Kenji nin: “Wakin kutisqa waway imatapis usuchejtin, sullkʼanta toriajtin, chayri imata ruwajtinpis chʼajwaj kaykupacha. Chaywanpis payqa yuyasqanta tapurinayta, entiendenayta ima munasqa. Ninaytataj: ‘Walej willariwanki wawáy’, ‘mana chaypi yuyasqanichu’, nispa. Ñaupajtaña jinata wawaywan parlariyman karqa chayqa, nichá chay chhika kutista chʼajwaykumanchu karqa”.

Tatasqa wawasninkuta sapallankumanta kausayta yachanankupaj wakichinanku tiyan (Génesis 2:24). Wawaqa qhepaman imayna runachus kananta yachanan tiyan. Chaypajtaj tatasqa, kʼacha kaykunata, yuyaychakuyta, cheqan kajta reparayta ima yachachinanku tiyan. Chayta yachaj waynuchoqa, ima sajra ruwaymanpis tanqajtinku, ruwasqan imamanchus chayachinanpi tʼukurin. Tapukuntaj: “¿Imayna runataj kani? ¿Imaynatá kausayta munani? Ajinata kausaj runas, ¿imatá ruwankuman?”, nispa (2 Pedro 3:11).

Bibliaqa, joven Josemanta parlawanchej. Payqa imaynatachus kausayta munasqanta yacharqa. Chayrayku Potifarpa warmin paywan puñuykunanta nejtin, pay kuticherqa: “Imaynatataj noqa ruwasaj kasqa chay millaytari, juchallikusajtaj Diospa contrampiri?”, nispa (Génesis 39:9). Chay tiempopajqa, qhenchachakuyta juchachanapaj manaraj uj ley karqachu. Chaywanpis Joseqa, imatachus Dios chaymanta yuyasqanta repararqa. “Imaynatataj noqa” nisqanqa, Dios jina ruwayta munasqanta rikucherqa (Efesios 5:1).

Wawaykipis, imayna runachus kayta munasqanta yachakushan. Chaytaj may allin, imaraykuchus imaynatachus kausayta munasqanta yachaspaqa, mana piwanpis sajra kajman tanqachikullanqachu (Proverbios 1:10-15). Imayna runachus kayta yachakushasqanrayku, ichapis qanwan churanakonqa. Jina kajtin, ¿imatá ruwawaj?

 Waynuchu imayna runachus kayta, imatachus ruwananta ima yachakusqanqa, allinninpaj. Bibliaqa tukuy cristianosman mana wawas jinachu kananchejta niwanchej, pikunachus “yachachiykunawan wayrawan jina kayman jaqayman apaykachachiku[nku]” (Efesios 4:14). Chayrayku wawaykita pichus kananta yachananpaj yanapay.

República Checamanta Ivanaqa nin: “Sipasitasniyta uyarejteyqa, paykunapis uyarillawankutaj, nisqay mana munasqankuman jina kajtinpis. Chantapis mana noqa jinapuni yuyanankupaj tanqanichu. Astawanpis paykunallamanta reparakunankuta saqeni”.

Waynuchusqa, juchʼuy wawas jina imaynatachus munayninkuwan llojsinankuta yachanku. Ama chayman wawasniykita yachaykuchiychu. Munayninkuwan llojsejtinku wakin kutis manaña qanwan phiñanakojtinkupis, kayta yuyachinki: “Tataywan kasuchikullasaj”, nispa. ¿Imatá mana jinata yuyanankupaj ruwawaj? Jesuspa yuyaychayninta kasukuy: “Parlayniykichejqa kay jina kachun: Arí, arí, nispa; chayrí: Mana, mana”, nispa (Mateo 5:37). Wawayki nisqaykita juntʼasqaykitapuni yachan chayqa, manaña munayninwan llojsinanpaj rabiachisonqachu.

Chaywanpis wawaykita uyariyta munasqaykita rikuchiy. Sutʼinchanapaj, ichá uj kutipi wasiman tumpa tardeta chayamuyta munasqanta nisonqa. Sutʼinchasusqanrayku chay kutipi “arí” nejtiykeqa, mana paywan atipachikushankichu. Manaqa kay yuyaychayta kasukushanki: “Tukuy runas yachachunku kʼachas [chayri uyariyta yachajkuna] kasqaykichejta” (Filipenses 4:5).

Bibliaqa nin: “Tukuyninchej ashkha kutita pantanchej”, nispa (Santiago 3:2). Chayrayku tataspis pantallankutaj. Tata chayri mama, wawaykiwan chʼajwanaykipaj qan juchayoj kanki chayqa, perdonta mañakuy. Pantasqaykita reparakusqaykita rikuspaqa, wawaykipis kikinta ruwanqa, llampʼu sonqo kaytataj yachachinki.

Japonmanta Kenji nin: “Chʼajwa tukukusqantawan, rabiay thañirpariwajtintaj, wawayta perdonanawanta nini, phiñakuyniywan atipachikusqaymanta. Jinamanta paypis sonqonta tiyaykuchin, allinyakapuykutaj”.