PELIGROPI TARIKUN. Askha umalli religiosokuna politicokuna iman Bibliaq contranpi ruwaranku. Autoridadniyoq kasqankuta aprovechaspan runakunata obligaranku Bibliata ama jap’inankupaq, chayta juj simikunaman ama traducinankupaqpas. Wakinmanta qhawarisun:

• 167 watakunapi jina, manaraq Jesús jamushaqtin (m.J.j.); dinastía seléucida nisqamanta rey Antíoco Epífanes kamachikuyta qoran Hebreo Qelqakunamanta llapa copiakunata ch’usaqyachinankupaq. Payqa judiokuna griego religionman tukupunankutas munasqa. Historiador Heinrich Graetz nin: “Runankunan kamachikuy simi rollokunata llik’ispa kanaranku maychus tarisqankupi. Chay qelqakunata leeqkunatapas wañuchirankun”, nispa.

• Edad Media nisqapin religioso umallikuna mana munarankuchu iglesiapi creyentekuna (paykunatan laico sutiwan reqsikuq) Bibliamanta predicanankuta. Paykunaqa iglesiapi creenciakunallata yachachinankutan munaranku. Mayqen runapas Bibliamanta kaq librokunata jap’iqtaqa herejemantan tunpaqku, latinpi Salmos librollatan allinpaq qhawariqku. Juj kutinmi iglesiamanta umallikunaq juñunakuyninpi kayta decidiranku: “Llapan wasikunapin allin-allinta maskhasunchis, [...] pi herejetapas tarimuqtinchisqa thunichisqan chay wasi kanqa”, nispa.

Sichus enemigokuna Bibliata ch’usaqyachinkuman karan chayqa, Bibliaq yachichikuyninmi chinkapunman karan.

¿IMAYNAPIN BIBLIA MANA CHINKARANCHU? Rey Antiocoqa Israel llaqtapin Hebreo Qelqakunata chinkachiyta qallariran. Ichaqa askha judiokunan juj nacionkunapi tiyallarankutaq. Investigaqkunaq nisqanman jina, qallariy siglopiqa 60% más judiokunan juj nacionkunapi tiyaranku. Sinagogakunapin jap’iranku Bibliamanta copiakunata, chay copiakunatan qhepa wiñaykunapas utilizaranku, kaqllataq cristianokunapas (Hechos 15:21).

Edad Mediapiqa Bibliata valoraq runakunan traducisharanku, copiasharanku qatiykachasqaña kashaspapas. 1450 watakunapin típos móviles nisqa imprenta máquina manaraq inventasqa kashaqtinmi Bibliamanta wakin partekuna 33 idiomakunapiña lloqsisharan. Chay tiempomantapachan traducikuran imprimikuranpas aswan askhanpi.

IMAPI TUKUSQAN. Atiyniyoq reykunaña, religioso umallikunaña Biblia chinkachiyta munaranku chaypas, Bibliaqa ima libromantapas aswan askhanpin traducikun aswan askhanpitaqmi lloqsimunpas. Askha nacionkunaq leyninkupi idiomankupi iman yanaparan. Chaymantapas millonninpi runakunatan kausayninkupi yanaparan.