1-3. (a) Nyen la asara si sioni ayeke hara azo ti da ti Abigaïl? (b) Nyen la e yeke manda ande na ndo ti nzoni wali so?

ABIGAÏL abâ mbeto so ayeke na yâ ti lê ti mbeni zo ti kua ti lo. Nda ti mbeto ti lo ni ayeke dä ngbanga ti so mbeni sioni ye ayeke hara ala. Aturugu 400 ayeke na lege, ala yeke ga ti fâ akoli kue ti yâ ti da ti Nabal, koli ti Abigaïl. A ga ti fâ ala ngbanga ti nyen?

² Nabal la aga na tënë so kue. Lo sara ye nzoni oko ape na mbage ti ambeni zo, na lakue la lo yeke sara tongaso. Ti so ni so, lo zonga tâ zo so ayeke mokonzi ti ambeni ngangu turugu so asara lani nzoni na lo. Ni la, mbeni zo ti kua ti Nabal, so peut-être ayeke bata ka anyama ti lo, asukpe ti ga ti bâ Abigaïl ti tene lo sara mbeni ye ti zi ala na yâ ti sioni ye so ayeke hara ala so. Me senge wali alingbi ti sara nyen na tere ti gbâ ti aturugu?

³ Kozoni kue, zia e manda ambeni ye na ndo ti Abigaïl, nzoni wali so. Lo yeke lani zo wa? Tënë ni so alondo tongana nyen? Nga, nyen la e lingbi ti manda na lege ti mabe ti lo?

4. Nabal asara lani ye tongana nyen?

⁴ Sarango ye ti Abigaïl na ti Nabal ayeke tâ nde na ti mba mingi. Nzoni wali la Nabal amû so, me ti Abigaïl, lo tï ti lo sioni. Nabal ayeke zo ti mosoro, ni la si lo bâ tere ti lo kota mingi. Me azo abâ ti ala lo tongana nyen? Bible wani atene nzoni tënë ti lo ape, na a yeke ngangu ti wara mara ti tënë tongaso na ndo ti mbeni zo na yâ ni. Iri ti lo wani aye ti tene “Buba zo.” Babâ na mama ti lo la azia iri ni so na li ti lo na dungo lo? E hinga ape. Wala na peko ti so lo kono awe si lo wara iri ni so? So kue e hinga ape. Me atâa a yeke so wa, iri ni so alingbi tâ na lo. Nabal ayeke son gi songo na ndo ti azo nga sarango  ye ti lo anzere oko ape. Gi nyongo sämba la ahon ndo ti lo, na azo ayeke kpe lo kpengo, nga ala ye tënë ti lo ape.—1 Sam. 25:2, 3, 17, 21, 25.

5, 6. (a) Nzoni sarango ye wa Abigaïl ayeke na ni? (b) Nyen la asara peut-être si Abigaïl amû mara ti buba koli tongaso so?

⁵ Me Abigaïl ayeke ti lo tâ nde mingi na Nabal. Iri ti lo aye ti tene “Babâ ti mbi asara si lo wani lo yeke na ngia.” Ti mingi ti ababâ, tongana ala dü pendere molenge ti wali, ala yeke pika ka kate na ndo ni, me babâ so ayeke na ndara si abâ anzoni ye na yâ ti molenge ti lo, ngia ti lo ni ayeke mingi ahon ti ababâ so. Ti tâ tënë ni, apendere zo ayeke gi ka pëpe ti duti na anzoni sarango ye, tongana sarango ye na ndara, na mbeto pëpe wala na mabe. Me ti Abigaïl, a yeke tongaso ape. Bible agonda lo ndali ti pendere ti lo, me nga ndali ti sarango ye ti lo na ndara.—Diko 1 Samuel 25:3.

⁶ Laso, ambeni zo ayeke hunda peut-être tere ti ala atene a sara tongana nyen si Abigaïl amû mara ti buba koli tongaso so? Hinga so ândö ababâ na amama la ayeke soro koli wala wali na amolenge ti ala. Tongana a yeke ala ape, a lingbi amolenge ni abâ ala na ndo ni si. Wala a yeke ngbanga ti so Nabal ayeke zo ti mosoro, ni la si babâ na mama ti Abigaïl amû Abigaïl ni na lo na wali? E hinga ape. Wala yere la apusu ala ti mû molenge ti ala ni na lo? E hinga nga ape. Atâa a yeke nyen, nginza ti Nabal ni asara ye oko na ndo ti lo ape ti tene lo ga nzoni koli.

7. (a) Nyen la a lingbi ababâ na amama laso asara tongana ala ye ti tene amolenge ti ala aduti na nzoni bango ndo na ndo ti mariage? (b) Ti Abigaïl lani, a lingbi lo sara nyen?

⁷ Ababâ na amama ti ndara ayeke sara kue ti tene amolenge ti ala aduti na nzoni bango ndo na ndo ti mariage. Ala yeke pusu ala ape ti mû zo ndali ti nginza ti lo, na ala yeke pusu nga ala ape ti bâ tere na mbeni zo ndali ti mariage na ndembe so ala de ti kpengba ape (1 aCor. 7:36). Me ti Abigaïl, a mû lo na Nabal awe, na mbeni ye ti sarango ni ayeke dä encore ape, gi ti tene lo kanga bê, lo duti na koli ti lo.

8. (a) Nabal azonga zo wa? (b) Ye so lo sara so ayeke na lege ti ndara ape ngbanga ti nyen?

⁸ Nabal asara mbeni ye so asara si ye ni akiri aga tâ ngangu na Abigaïl: lo zonga David. David ayeke kota wakua ti Jéhovah. Samuel atuku ândö mafuta na li ti lo ti ga gbia, na ye so afa so Nzapa la asoro lo ti mû place ti Saül (1 Sam. 16:1, 2, 11-13). Me teti so Saül asara kota bê, lo gi ti fâ lo David ni, ni la si lo kpe lo honde tere ti lo na yando, lo na azo ti lo 600.

9, 10. (a) Ndo so David na azo ti lo ayeke dä ayeke tongana nyen? (b) So David na azo ti lo asara nzoni na azo ti Nabal, a yeke ti Nabal lani ti sara ye tongana nyen na mbage ti ala? (Bâ nga kete tënë ti paragraphe 10 ni.)

 ⁹ Nabal alango na Maon, me lo yeke sara kua na kodoro ti Carmel * na lo yeke peut-être na aterrain kâ. Lo yeke nga na ataba 3 000. Na kodoro ti Carmel ni, ambeni ndo ni ayeke dä so pere ayeke dä mingi nga azo asara kodoro dä mingi ape. Na mbongo ti Carmel ni, a yeke wara kota yando ti Paran. Na banga ni, nduru na yanga ti Kota Ngu-ingo Mingi, ndo ahule na ndo ni so, nga ahoto so ali ni akpo na nduzu ayeke gi na tere tere. Adû ayeke na yâ ti ahoto ni so. A yeke kâ si David na azo ti lo ayeke dä, me teti so gigi akpengba na ala kâ mingi, kite ayeke pëpe so ala yeke fâ anyama ti wara na kobe ti yanga ti ala. A yeke nga kâ la si ala yeke tingbi ka na azo ti batango nyama ti Nabal ni.

¹⁰ Angangu turugu so asara ye lani tongana nyen na mbage ti azo ti batango anyama ti Nabal ni? Ala lingbi fade ti mû ngoi na ngoi ambeni nyama na tïtî ala ti te. Me ala sara tongaso ape. Nde na so, ala yeke tongana mbeni gbagba so abata anyama nga na azo ti kua ti Nabal ni. (Diko 1 Samuel 25:15, 16.) Na ndo ni so, asioni nyama ayeke dä mingi. Nga, teti so na mbongo ti Israël ambeni kodoro-wande ayeke dä, azo ti nzi ayeke ga ka ti nzi anyama ni. *

11, 12. (a) Atënë ti David na mbage ti Nabal afa so lo ne Nabal tongana nyen? (b) Sarango ye ti Nabal ayeke lani nzoni ape ngbanga ti nyen?

¹¹ A yeke lani kete ye ape na David ti wara kobe ndali ti azo ti lo kue so ayeke na yando so. Tongaso, mbeni lâ lo tokua azo ti lo bale-oko na Nabal ti mû maboko na ala. David asoro nzoni ngoi ti hunda ni. A yeke na ngoi so a yeke fâ kuä ti tere ti ataba. Na mara ti ngoi tongaso, azo ayeke sara matanga nga ala yeke kangbi ye na amba ti ala. Nga atënë so David azia na yanga ti azo ti lo ayeke anzoni tënë so ane zo. Lo wani lo tene “mbi molenge ti mo David.” A yeke peut-être ti mû nengo na Nabal ndali ti so lo hon lo David ni na ngu mingi. Ka Nabal asara ti lo ye tongana nyen?—1 Sam. 25:5-8.

¹² Nabal atï na wâ agbi! Zo ti kua so aga fade na Abigaïl na tongo nda ti chapitre ni atene so lo “zonga ala”. (Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki). Kion ti Nabal apusu lo ti diko tënë na ndo ti anzoni mapa ti lo, ngu ti lo nga na anyama ti lo so lo fâ ni awe so. Lo tene tënë ti mbana, lo tene David ayeke ye oko ape. Nga lo haka David na mbeni  ngbâa so akpe wa ti lo. Bango ndo ti Nabal ague peut-être oko na ti Saül, lo so ake David na bê oko. Mara ti bango ndo so ague nde na ti Jéhovah, lo so aye David na abâ lo tongana zo so ayeke ga ande gbia ti Israël me pëpe tongana mbeni ngbâa so asara kpengba-li na wa ti lo.—1 Sam. 25:10, 11, 14.

13. (a) Nyen la aga kpâ na li ti David tongana lo mä kiringo tënë ti Nabal? (b) Tënë ti Jacques 1:20 afa na e nyen na ndo ti ye so David aye ti sara so?

¹³ Tongana azo ti David akiri na ala fa peko ti tënë ti Nabal na lo, ngonzo agbu David ngangu si lo tene: “I kue i kanga épée ti i.” Tongaso, lo na azo ti lo 400 alondo, ala gue na tere ti akoli kue ti yâ ti da ti Nabal (1 Sam. 25:12, 13, 21, 22). Ngonzo ti David ayeke na lege ni, me ye so ngonzo ti lo ni apusu lo ti sara so ayeke ti lo na lege ni oko ape. Bible atene: “Ngonzo ti zo ayeke sara pëpe si mbilimbili ti Nzapa aga.” (Jacq. 1:20). Tongaso, Abigaïl ayeke sara tongana nyen ti zi azo ti lo na gbe ti ngangu ye so ayeke hara ala so?

14. (a) Ndali ti nyen si e tene so Abigaïl ayeke nduru ti leke tënë ni? (b) Sarango ye ti Nabal ge na ti Abigaïl afa na e nyen?

¹⁴ E lingbi ti tene so Abigaïl ayeke nduru ti leke tënë ni. Senge ape, ngbanga ti so lo yeke zo so ayeke mä ka tënë me Nabal ape. Ni la si ahon ti tene zo ti kua ni ague na tënë ni na Nabal, lo fa ni na Abigaïl, na lo tene so Nabal ayeke “buba mingi; azo [asara] tënë na lo gbä, lo mä ape.” (1 Sam. 25:17, Kozo Mbouki). Biani, Nabal abâ tere ti lo kota mingi si lo ye ti mä nga amba ti lo ape. Mara ti sarango ye na baba tongaso amû ndo laso mingi nga. Me zo ti kua ni ahinga so Abigaïl ayeke ti lo nde mingi, na âmanke ndani la si lo gue na tënë ni na lo, me na Nabal ape so.

15, 16. (a) Nyen la afa so Abigaïl ayeke tongana wali so alingbi, so a sara tënë ni na mbeti ti aProverbe? (b) Nyen la afa so Abigaïl asara kpengba-li na koli ti lo ape?

¹⁵ Abigaïl agbu li ti lo na ndo ni, na pekoni lo londo, lo sara ye hio. Bible atene: “Abigaïl alondo fade fade.” (Kozo Mbouki). Fani mingi na yâ ti oko chapitre so, a fa so Abigaïl asara ye “fade fade” wala “hio”. Lo mû gbâ ti kobe ndali ti David na azo ti lo. Lo mû mapa, vin, ataba, alê ti kobe so a yôro ni awe, agato so a sara na lê ti vigne nga ati so a sara na figue. Ye so afa polele so Abigaïl ahinga aye ti da ti lo nzoni mingi, na lo la lo yeke bâ lege ni, legeoko tongana ti wali so alingbi, so a sara tënë ti lo na yâ ti mbeti ti aProverbe (aProv. 31:10-31) Lo mû akobe ni so na ambeni zo ti kua ti lo, na lo tene na ala  ti mû devant, lo ga ti lo na peko, gi lo oko. Me “lo sara tënë [ni] na koli ti lo Nabal pëpe.”—1 Sam. 25:18, 19.

¹⁶ So Abigaïl asara tënë ni na koli ti lo ape so afa so lo sara kpengba-li na koli ti lo la? Oko ape. Bâ so Nabal asara fade ye ti mbana na tere ti wakua so Jéhovah lo mveni la asoro lo, na a lingbi fade ti ga na kuâ senge senge na li ti azo ti Nabal, so ala yeke nga na tënë na yâ ni ape. Tongana fade Abigaïl akanga maboko ti lo, ka tënë ni so kue ayeke kiri na li ti lo. Me ti ge ni so, lo bâ so a lingbi lo mä yanga ti Nzapa ahon ti mä yanga ti koli ti lo.

17, 18. (a) Abigaïl asara tere ti lo tongana nyen na gbele David? (b) Tënë ti nyen la lo tene na David? (c) Nyen la afa so atënë ti Abigaïl ni asara kua?

¹⁷ Kete na pekoni, Abigaïl atingbi na David nga na azo ti lo. Ge nga, lo londo hio na ndo ti lele ti lo, lo kuku na sese na gbele David (1 Sam. 25:20, 23). Lo zi bê ti lo kue na David, lo voro yanga na lo ti sara nzoni bê na koli ti lo nga na azo ti da ti lo. Atënë ti lo ni asara kua. Nyen la lo tene na David ni?

¹⁸ Lo mû aye ni kue so Nabal asara so lo zia na li ti lo wani, na lo hunda na David ti pardone lo Abigaïl ni. Lo tene so, tâ tënë, Nabal ayeke buba zo alingbi na iri ti lo ni. A yeke peut-être ti fa na David so tongana lo punir mara ti zo tongaso, andâ David akiri na tere ti lo na gbe ni la. Abigaïl afa nga so lo yeda na David tongana zo so Jéhovah asoro lo, ni la lo tene so bira so David ayeke tiri so ayeke “bira ti L’Éternel”. Lo fa nga so lo hinga so Jéhovah airi lo David ni ti ga gbia ti Israël, teti lo tene: “L’Éternel asara . . . si mo ga gbia ti Israël.” Na yâ ti atënë ti lo ni nga, lo wa David ti sara hange si mênë ti azo aduti na li ti lo ape wala si lo ga “ye so zo apika gere ti lo dä” ape. Biani, lo yeke wa David la ti sara pëpe mbeni ye so lo yeke regretté na pekoni. (Diko 1 Samuel 25:24-31.) So tënë ti ndara! A ndu bê ti David mingi.

19. (a) Na mango atënë ti Abigaïl ni, David asara nyen? (b) Nyen la apusu lo ti gonda Abigaïl nyen?

¹⁹ Na mango atënë so, David asara nyen? Lo yeda na akobe so Abigaïl aga na ni, na lo tene na lo: “A gonda mo tënë ti kpengbango lê ti mo, a gonda mo tënë ti so mo gbanzi mbi laso, ti tene mbi tuku mênë ape.” (Kozo Mbouki). David agonda lo ndali ti sarango ye ti lo hio nga so lo sara mbeto ape ti ga ti bâ ni David ni. Lo tene nga na Abigaïl so atënë ti lo ni akanga lege na lo ti fâ azo senge senge. Tongaso, lo tene na Abigaïl: “Mo kiri na da ti mo na siriri.” Nga na tâ be-ti-molenge, lo tene: “Mbi mä yanga ti mo awe.”—1 Sam. 25:32-35.

20, 21. (a) Nyen la anzere na mo na mbage ti Abigaïl so lo kiri na koli ti lo so? (b) Nyen la afa so Abigaïl asara ye na mbeto ape nga na ndara mingi?

²⁰ Na peko ti so Abigaïl akiri, kite ayeke pëpe so li ti lo angbâ na  ndo ti ye so asi so. Lo bâ nga so David ayeke nde na sioni koli ti lo. Lo yeke be-ta-zo nga sarango ye ti lo ayeke nzoni. Me lo pensé na ndo ni ngbii ape. Bible atene: “Abigaïl akiri na Nabal.” Biani, lo kiri na koli ti lo, na lo leke na bê ti lo ti sara kua ti lo ti wali ti da tâ nzoni. Lo doit ti sara tënë ti aye so lo mû na David na azo ti lo so na koli ti lo, teti lo la lo yeke mokonzi ti sewa ni. Abigaïl adoit nga ti sara tënë ti sioni so a ngbâ kete asi na ala so, kozoni si mbeni zo nde la asara tënë ni na Nabal. Tongaso ape, a yeke duti ye ti kamene mingi. Me lege ti tenengo ni ayeke dä ape. Nabal ayeke ti lo na yâ ti kota matanga na lo sulêe ngangu.—1 Sam. 25:36.

²¹ Na ndo so nga, Abigaïl asara ye na mbeto ape nga na ndara mingi. Lo ku ti tene ndo ahan awe si lo fa tënë ni na koli ti lo. So sämba ayeke hon na lê ti lo kue, Nabal ayeke mä lo, me nga peut-être lo yeke sara ye ti sioni na lo Abigaïl ni. Atâa so kue, Abigaïl afa na Nabal tënë ti ye kue so asi so. Lo ku ti tene Nabal asungba na ngonzo, na peut-être ti pika lo. Me, ye oko ape. Yâ ti tere ti Nabal kue akanga.—1 Sam. 25:37.

22. (a) Nyen la asi na Nabal nyen? (b) Ye so afa na e nyen na ndo ti aye ti sioni so azo ayeke sara na yâ ti sewa ti ala?

²² Nyen la asi na Nabal nyen? Bible atene: “Bê ti lo akui na yâ ti lo, na lo ga tongana tênë.” Peut-être a ye ti tene so bê ti lo aluti. Me, lango bale-oko tongaso na pekoni, lo kui. Lo kui kuâ ti kobela ape. Bible atene so Jéhovah la “apika Nabal si lo kui.” (1 Sam. 25:38). So Jéhovah afâ lo so, a yeke na lege ni, na a zi Abigaïl na gbe ti pasi so lo bâ na gbe ti koli ti lo so. Laso Jéhovah ayeke sara miracle tongana ti ândö ape, me mbaï so afa na e so lê ti lo ayeke bâ aye ti sioni kue so azo ayeke sara na yâ ti sewa ti ala. Gbândä gbä na ngoi so lo leke, Jéhovah ayeke bâ lege ti aye so kue.—Diko Luc 8:17.

23. (a) Mbeni ye ti nzoni wa asi na Abigaïl? (b) Nyen la afa so fini dutingo ti lo ni achangé lo ape?

²³ Na peko ti so Nabal akui, pupu aya Abigaïl. Me gi so ape, mbeni ye ti nzoni nde asi nga na lo. Tongana David amä tënë ti kuâ ti Nabal ni, lo tokua azo ti lo na Abigaïl ti hunda na lo wala lo ye ti ga wali ti lo. Abigaïl akiri tënë, lo tene: “Bâ, mbi boi-wali ti i, mbi yeke boi ti sukula gere ti aboi ti seigneur ti mbi.” Biani, tënë ti gango wali ti David achangé Abigaïl ape, lo ngbâ lakue ti sara ye na ndara; lo tene nga so ni yeke  même boi-wali ti awakua ti David. Bible atene so lo londo hio lo mû peko ti azo ti David ni.—1 Sam. 25:39-42.

24. (a) Akpale wa Abigaïl awara na yâ ti fini dutingo ti lo ni? (b) Koli ti lo, David, na Nzapa abâ lo Abigaïl tongana nyen?

²⁴ Gango wali ti David ni azi Abigaïl na gbe ti akpale kue kue kue ape. David ayeke na wali awe. Iri ti lo Ahinoam. Nga, atâa so lani Nzapa azia lege na akoli ti mû awali mingi, akpale ayeke manke ti si ape na awali be-ta-zo ti tango ni kâ. David nga kue, lo de ti ga gbia ape. Lo tingbi na akpale mingi, na ambeni angbâ ti ga. Me na ngoi kue so Abigaïl angbâ na koli ti lo David na lo sara kua maboko na maboko na lo na yâ ti gigi ti lo kue, na même lo dü molenge na lo, lo bâ so koli ti lo ni aye lo mingi nga abata lo. Mbeni lâ, tongana azo aga amû lo Abigaïl na ambeni zo ti da ni ahon na ala, David azi lo na azo ni na tïtî awato so (1 Sam. 30:1-19). Na sarango tongaso, David afa so lo sara ye tongana Jéhovah Nzapa, lo so abâ na nene ni mingi mara ti awali be-ta-zo tongana Abigaïl, so asara ye na ndara nga na mbeto ape.