Go na content

Go na table of contents

Yu ben sabi a sani disi?

Yu ben sabi a sani disi?

Kresten lowe komoto na ini Yudea fosi Yerusalem kisi pori na ini a yari 70?

„Te unu e si taki legre seti kampu lontu Yerusalem, dan un musu sabi taki a ten doro te a foto o kisi pori. Dan meki den sma di de na Yudea, bigin lowe go na den bergi, [èn] meki den sma di de na ini Yerusalem hari gowe fu drape” (Lukas 21:20, 21). Yesus ben taigi den disipel fu en fu du a sani disi fu di Yerusalem ben o kisi pori. Fa wi du sabi taki den disipel fu Yesus gi yesi na a warskow?

Wan tu tenti yari baka di Yesus dede, dan a legre-edeman Cestius Gallus tyari a legre fu Rome kon na Palestina fu feti nanga den sma di ben opo densrefi teige a Rome tirimakti. A Dyu historia skrifiman Josephus, di ben libi na a ten dati, skrifi taki a feti disi pasa trutru. Sondro taki sma fruwakti dati, Gallus taigi den srudati fu hari densrefi puru. Soleki fa Eusebius, wan historia skrifiman fu kerkitori e taki, dan den Kresten fu Yudea teki na okasi disi fu lowe go na Pela, wan foto na ini a bergikontren fu Dekapolis.

Wan tu yari baka dati na ini a yari 70, wan tra legre fu Rome di ben abi Titus leki legre-edeman, kon drape baka èn den lontu a mamafoto fu den Dyu. Disi leisi den srudati klari a wroko di Gallus ben musu du èn den pori a heri foto. Den dusundusun sma di ben de na ini Yerusalem no ben man lowe moro èn den lasi den libi.

Suma ben de den „manpikin fu den profeiti”?

Na ini Hebrewtongo, den Bijbel tori fu den profeiti Samuel, Elia nanga Elisa, e taki fu den „manpikin fu den profeiti”. Fu eksempre, na ini Hebrewtongo den e taki dati di Elisa poti Yehu leki kownu fu Israel, a seni „wan manpikin fu den profeiti” fu salfu en.​—2 Kownu 9:1-4; luku a marki na 1 Kownu 21:35.

Sabiman e denki taki den wortu „manpikin fu den profeiti” abi fu du nanga wan grupu leriman, noso wan grupu sma di ben e libi makandra èn di ben e wroko makandra. A tijdschrift Journal of Biblical Literature e sori taki kande den sma disi „ben e du a wroko fu Yahweh [Yehovah]. Na edeman fu den ben de wan profeiti di den ben e si leki wan tata di ben leri den sani fu Gado” (2 Kownu 2:12). Fu taki en leti, a tori di e taki fu a ten di Yehu tron kownu, e kari a boskopuman di salfu en, „wan futuboi fu a profeiti Elisa”.​—2 Kownu 9:4.

Soleki fa a sori, dan „den manpikin fu den profeiti” no ben abi furu sani. Bijbel e sori taki wan fu den grupu disi di ben libi na ini a ten fu Elisa, ben bow den eigi tanpresi èn den ben gebroiki wan aksi di wan fu den ben leni (2 Kownu 6:1-5). Sonwan fu den ben trow. Wi kan si dati te wi e leisi 2 Kownu 4:1 pe den e taki na ini Hebrewtongo fu wan „uma di ben de a wefi fu wan manpikin fu den profeiti”. Soleki fa a sori, dan reti-ati Israelsma ben e warderi den manpikin fu den profeiti. Na ini wan fu den tori wi e leisi taki sma ben tyari nyanyan gi den.​—2 Kownu 4:38, 42.