Go na content

Go na table of contents

TEKI NA EKSEMPRE FU SMA DI BEN ABI BRIBI

A horidoro aladi sma ben e du wan lo kruktudu

A horidoro aladi sma ben e du wan lo kruktudu

ELIA ben e waka pasa Yordan-lagipresi. A ben de na pasi wan tu wiki kaba. A komoto na Horeb-bergi di ben de bun farawe èn a ben e hari go na noordsei. Now di a ben de baka na ini Israel, a ben kan si taki sani ben kenki na ini a kondre fu en. A dreiten di ben hori bun langa ben kon na wan kaba èn a gron ben e kon bun baka. Alen ben bigin fadon baka èn den gronman ben e plugu den gron fu den. Kande a ben de wan trowstu gi a profeiti fu si taki a gron ben e kon bun baka, ma a ben e broko en ede moro nanga a pipel. A no ben e go bun srefisrefi nanga a bribi fu den. Furu sma ben e anbegi Bâal ete, sobun Elia ben abi furu fu du. *

Krosibei fu a foto Abel-Mehola, Elia si taki mansma ben e wroko wan bigi gron. Den ben e plugu a gron nanga twenti na fo mankaw. Tu mankaw ben e hari wán plugu èn wán man ben e waka baka ibri plugu. Den 12 grupu disi ben e waka baka makandra e hari gotro na ini a safu doti. A man fu a lasti grupu ben de a man di Elia ben e suku. A man dati ben de Elisa. Na en Yehovah ben teki fu teki a wroko fu Elia abra. Wan pisi ten Elia ben denki taki na en wawan ben e anbegi Gado, sobun wi kan frustan taki a ben angri fu miti a man disi.1 Kownu 18:22; 19:14-19.

Yu denki taki Elia ben e tweifri pikinso fu gi wan tra sma wan tu fu den frantwortu fu en? Yu denki taki a ben frede taki wan dei wan sma ben o teki a presi fu en? Wi no sabi. Ma a kan taki a ben e broko en ede nanga a tori dati fu di a ben de „wan man di ben abi den srefi firi leki wi” (Yakobus 5:17). Awansi fa a no fa, Bijbel e taki dati „Elia waka go miti Elisa, dan a poti en dyakti na en tapu” (1 Kownu 19:19). Elia ben e weri wan dyakti di ben e sori taki Yehovah ben gi en wan wroko fu du. A kan taki a dyakti disi ben meki fu skapububa noso fu a buba fu bokoboko. Di Elia poti a dyakti disi na tapu Elisa en skowru, dan dati ben wani taki wan prenspari sani. Elia ben de klariklari fu du san Yehovah ben taigi en. Sobun, a salfu Elisa leki a sma di ben o teki en presi abra. Elia ben e frutrow na tapu a Gado fu en èn a gi yesi na en.

Elia ben de klariklari fu salfu Elisa leki a sma di ben o teki a wroko fu en abra

Elisa fu en sei ben de klariklari fu yepi a profeiti di ben owru moro en. Elisa no ben o teki a wroko fu Elia abra wantewante. Sowan siksi yari langa a ben e waka nanga na owru profeiti èn a ben e yepi en nanga en heri-ati. Bakaten, sma kon sabi en leki a man di „ben e kanti watra gi Elia fu wasi en anu” (2 Kownu 3:11). Elia ben musu fu breiti taki a ben abi so wan bun futuboi fu yepi en! Den ben musu fu de bun mati. Fu di den ben e gi makandra deki-ati, meki den ben man horidoro aladi sma ben e du furu kruktudu na ini a kondre. Spesrutu a kownu, Akab, ben e du moro nanga moro ogridu.

Oiti wan sma du wan kruka sani nanga yu? A sani disi e miti furu fu wi na ini a kruka grontapu disi. Te yu feni wan mati di lobi Gado, dan dati kan yepi yu fu horidoro. Yu kan leri furu tu fu Elia te yu e luku fa a ben sori bribi di a kisi fu du nanga kruktudu.

„GO NA KOWNU AKAB”

Elia nanga Elisa ben e wroko fayafaya fu tranga a bribi fu a pipel. Soleki fa a sori dan den ben e gi tra profeiti leri. A kan taki den profeiti disi ben e kisi leri na wan sortu skoro. Ma baka wan pisi ten, Elia kisi wan nyun wroko fu Yehovah. Gado taigi en: „Go na Kownu Akab fu Israel” (1 Kownu 21:18). San Akab ben du?

A kownu disi di ben drai baka gi a tru anbegi ben de a moro ogri-ati kownu di Israel ben abi oiti. A ben trow nanga Iseibel, èn a ben meki taki a Bâal anbegi kon panya na ini a heri kondre aladi en srefi ben e teki prati na a anbegi disi (1 Kownu 16:31-33). Den anbegiman fu Bâal ben e hori seremonia fu kan kisi pikin, den ben e seri den skin, èn den ben e gi srefi den pikin fu den leki ofrandi. Boiti dati, no so langa na fesi Akab ben trangayesi a komando di Yehovah ben gi en fu kiri na ogri-ati Kownu Ben-Hadad fu Siria. A de krin taki Akab ben weigri fu kiri a kownu disi fu di a ben denki taki a ben o kisi moni (1 Kownu, kapitel 20). Ma now, a gridi, a bigi-ai, nanga na ogridu fu Akab nanga Iseibel ben kon pasa marki.

Akab ben abi wan kownu-oso na ini Samaria èn na oso dati ben bigi srefisrefi! A ben abi wan tra oso tu na ini Yisreyel, di ben de sowan 37 kilometer moro fara. Na sei na oso disi wan droifidyari ben de. Akab ben gridi gi a pisi gron dati. Ma a gron disi ben de fu wan man di ben nen Nabot. Akab seni kari a man disi fu di a ben wani bai a gron fu en, noso a ben wani kenki gron nanga en. Ma Nabot taki: „Te mi e prakseri a fasi fa Yehovah e si sani, dan noiti mi kan gi yu a gron di a gi den afo fu mi” (1 Kownu 21:3). Yu feni taki Nabot ben trangayesi? Yu feni taki a no ben e broko en ede nanga san ben kan pasa nanga en? Furu sma feni dati. Fu taki en leti, Nabot ben e gi yesi na a Wèt fu Yehovah. A wèt disi no ben e gi Israelsma primisi fu seri a gron fu den fu ala ten, fu di a a ben de wan famirigudu (Lefitikus 25:23-28). Nabot ben feni taki a no ben kan pasa a Wèt fu Gado kwetikweti. A ben abi bribi nanga deki-ati, bika a ben sabi seiker taki problema ben kan miti en efu a no ben du san Akab ben taigi en.

A no de fu taki dati Akab no ben e broko en ede nanga a Wèt fu Yehovah. A go na oso aladi „a ben e sari èn a ben firi brokosaka” fu di a no kisi san a ben wani. Bijbel e taki: „Akab go didon na tapu en bedi nanga en fesi go na a sei fu a skotu. A no ben wani nyan” (1 Kownu 21:4). Di Iseibel si taki en masra ben e langa en mofo leki wan stowtu pikin, dan esi-esi a feni wan fasi fu sorgu taki en masra kisi san a ben wani. Na a srefi ten a ben o kiri wan reti-ati famiri.

Yu musu fu skreki te yu e leisi sortu ogri-ati sani Iseibel du. Kownu-uma Iseibel ben sabi taki Gado Wèt ben e taki dati tu kotoigi ben de fanowdu fu buweisi taki wan sma ben du wan seryusu ogri (Deuteronomium 19:15). Sobun, a skrifi brifi na ini a nen fu Akab fu taigi den edeman fu Yisreyel fu feni tu man di ben de klariklari fu fruteri lei fu Nabot. Den ben musu taki dati a ben kosi Gado, èn sma ben e kisi dedestrafu gi a sani disi. Sani waka soifri soleki fa Iseibel ben wani. Tu „wisiwasi man” gi wan falsi kotoigi fu Nabot, èn a sani dati meki taki sma ston Nabot kiri. Boiti dati, den kiri den manpikin fu Nabot tu! * (1 Kownu 21:5-14; Lefitikus 24:16; 2 Kownu 9:26) Fu taki en leti, Akab no ben tyari en frantwortu leki edeman fu na osofamiri, èn na so en wefi ben man du san a wani èn a kiri den sma di no ben du nowan ogri.

Prakseri fa Elia ben e firi di Yehovah taigi en san a kownu nanga a kownu-uma du. Wi kan lasi-ati te a gersi leki ogri-ati sma e tan kwinsi den wan di no du nowan ogri (Psalm 73:3-5, 12, 13). Na ini a ten disi, wi gwenti yere fu ogri-ati sani di sma e du. Son leisi den sma disi na mansma di abi makti èn di e taki dati den e wroko gi Gado. Ma a tori disi kan de wan trowstu gi wi. Bijbel e memre wi taki noti no kibri gi Yehovah. A e si ala sani (Hebrewsma 4:13). Fa a e denki fu den ogri-ati sani di a e si?

„AI, MI FEANTI. YU FENI MI!”

Yehovah seni Elia go na Akab. Gado taigi en krin: ’A de na ini a droifidyari fu Nabot’ (1 Kownu 21:18). Di Iseibel taigi Akab taki a droifidyari ben de fu en now, dan Akab dyompo opo fu go luku en nyun droifidyari. A no ben denki srefi taki Yehovah ben e luku san ben e pasa. Prakseri fa a ben breiti di a ben e koiri na ini a droifidyari aladi a ben e prakseri fa a ben o kenki a presi kon tron wan kefalek moi dyari. Ma wantronso a si Elia! Akab en fesi kenki èn a no ben breiti moro. Nanga atibron èn nanga bita-ati a taki: „Ai, mi feanti. Yu feni mi!”1 Kownu 21:20.

„Ai, mi feanti. Yu feni mi!”

Den wortu fu Akab e sori taki a meki tu fowtu. A fosi sani, na taki di Akab taki: „Yu feni mi!”, dan dati ben sori taki a no ben prakseri Yehovah. Yehovah ben „feni” en langa ten kaba. A ben si taki fu espresi Akab ben bosroiti fu du san no bun èn taki a ben breiti nanga na ogri-ati sani di Iseibel ben du. Gado ben si na ati fu Akab. A lobi di a ben abi gi gudu ben kon moro prenspari gi en leki fu sori sari-ati nanga retidu, èn a no ben abi nowan firi gi trawan. Wan tra fowtu di Akab meki, na di a taigi Elia: „Ai, mi feanti!” A sani disi sori taki Akab ben abi bita-ati gi wan man di ben de wan mati fu Yehovah Gado. A man disi ben kan yepi Akab fu komoto na tapu a takru pasi di a ben e waka.

Wi kan leri furu fu den fowtu di Akab ben meki. Noiti wi musu frigiti taki Yehovah e si ala sani. Leki wan lobi-ati Papa, a sabi te wi e komoto na tapu a reti pasa, èn a wani trutru taki wi e kenki den fasi fu wi. Nofo tron a e gebroiki den mati fu en fu yepi wi. Dati na reti-ati sma di neleki Elia e tyari a wortu go na trawan. A ben o de wan bigi fowtu efu wi ben o si den mati fu Gado leki wi feanti!Psalm 141:5.

Prakseri fa Elia e piki Akab: „Iya, mi feni yu.” A ben sabi fa Akab ben de. A ben de wan fufuruman, wan kiriman, èn a ben opo ensrefi teige Yehovah Gado. A ben musu fu abi furu deki-ati fanowdu fu piri-ai gi na ogri-ati man dati! Elia taigi Akab moro fara san Gado ben o du nanga en. Yehovah ben si ala sani. A ben sabi taki a famiri fu Akab ben e meki taki a pipel ben e du ogri-ati sani. Sobun, Elia taigi Akab taki Gado ben o ’puru en nanga a heri famiri fu en na pasi, teleki nowan fu den tan abra’. Gado ben o strafu sosrefi Iseibel.1 Kownu 21:20-26.

Elia no ben denki taki sma man tan du ogri sondro fu kisi strafu. Na dati furu sma e denki na ini a ten disi. A Bijbel tori disi e memre wi taki Yehovah Gado e si san e pasa èn taki a e tyari retidu kon na wan ten di a feni bun. A Wortu fu en e gi wi a dyaranti taki a dei e kon te a o tyari wan kaba kon na kruktudu fu ala ten! (Psalm 37:10, 11) Ma kande yu e aksi yusrefi: ’Na strafu Gado e strafu sma nomo? A e sori sari-ati tu?’

„YU SI FA AKAB SORI SAKAFASI?”

Kande Elia ben fruwondru fu a sani di Akab du baka di a yere a boskopu fu Gado. Bijbel e taki: „Di Akab yere san Elia taki, a priti en krosi èn a weri den krosi di sma gwenti weri te den e sari. A no nyan nowan sani èn a ben e sari srefisrefi. Te a ben e go didon, dan a no ben e puru a krosi” (1 Kownu 21:27). A de so taki Akab ben sori berow?

We, wi kan taki dati a tyari wan bun kenki kon. Akab ben e saka ensrefi, èn wi kan frustan taki a sani dati no ben makriki gi wan man di ben abi heimemre. Ma a ben abi trutru berow? Luku na eksempre fu Manase, wan tra kownu di ben tiri wan pisi ten baka Akab èn di kande ben ogri moro en. Di Yehovah strafu Manase, dan Manase saka ensrefi èn a bari suku yepi na Yehovah. Ma a du moro leki dati. A drai en libi èn a broko ala den popki fu den falsi gado di a ben e anbegi. A du ala muiti fu dini Yehovah èn a gi a pipel fu en deki-ati fu du a srefi (2 Kroniki 33:1-17). Akab ben du den srefi sani dati? A sari fu taki dati a no du dati.

Yehovah ben si fa Akab sori taki a ben e sari? Yehovah ben taigi Elia: „Yu si fa Akab sori sakafasi di a yere san mi taigi en? Fu di a sori sakafasi, meki mi no o meki ogri miti en te a de na libi. Mi o meki ogri miti Akab famiri, na a ten te a manpikin fu en e tiri leki kownu” (1 Kownu 21:29). Yehovah ben gi Akab pardon? Nôno, bika wan sma musu sori trutru berow efu a wani taki Gado gi en pardon (Esekièl 33:14-16). Ma fu di Akab ben e sari pikinso, meki Yehovah sori sari-ati gi en. Akab no ben o abi fu si fa sma kiri en heri famiri.

Toku Yehovah ben o strafu Akab. Bakaten Yehovah aksi den engel fu en san ben o de a moro bun fasi fu kori Akab fu go teki prati na wan feti di ben o meki a lasi en libi. Syatu baka dati, Yehovah strafu Akab soleki fa a ben taki. Akab kisi mankeri na ini a feti èn a brudu dede na tapu na asiwagi fu en. A tori e taki a sani disi ete di e gi groskin: Di den ben e wasi na asiwagi fu a kownu, dan wan tu fu den dagu leki a brudu fu a kownu. Na so a boskopu fu Yehovah di Elia ben tyari go gi Akab kon tru na fesi ala sma: „A presi pe den dagu leki a brudu fu Nabot, na drape den dagu o leki a brudu fu yu.”1 Kownu 21:19; 22:19-22, 34-38.

A dede fu Akab gi Elia, Elisa, nanga ala tra reti-sma a dyaranti taki Yehovah no ben frigiti a deki-ati nanga a bribi fu Nabot. A Gado fu retidu ala ten e strafu sma di e du ogri-ati sani, awansi na tide noso tamara. Te a e krutu sma, dan ala ten a e sori sari-ati tu te reide de fu du dati (Numeri 14:18). Dati na wan moi sani di Elia ben leri fu di a ben horidoro omeni tenti yari langa ondro a tiri fu na ogri-ati kownu dati! Oiti wan sma du wan kruka sani nanga yu? Yu no e angri fu si taki Gado e poti sani kon reti baka? A bun te yu e sori bribi neleki Elia. Makandra nanga en bun mati Elisa, Elia tan meki den boskopu fu Gado bekènti, èn a horidoro aladi sma ben e du wan lo kruktudu!

^ paragraaf 3 Yehovah ben tyari wan dreiten kon di tan dri nanga afu yari, fu sori taki Bâal no ben abi makti. Sma ben e si Bâal leki a gado di e tyari alen kon èn di e meki taki den gron e gi bogobogo nyanyan (1 Kownu, kapitel 18). Luku den artikel „Abi bribi neleki den” na ini A Waktitoren fu 1 yanuari nanga 1 april 2008.

^ paragraaf 13 Efu Iseibel ben frede taki den manpikin fu Nabot ben o kisi a droifidyari fu en, dan kande na fu dati ede a meki sma kiri den manpikin tu. Efu yu wani sabi fu san ede Gado e gi pasi taki sma e kwinsi trawan na a fasi disi, dan luku na artikel „Leisiman e aksi” na ini a tijdschrift disi.