ANYAKI mwa Akaboni wo atijipereka kuchiteŵete muvyaru vo mukhumbika apharazgi anandi a Ufumu, mbazichi ambula kuyirwa. Anyaki mwaku yiwu ateŵete muvyaru vinyaki kwa vyaka vinandi. Ntchinthu wuli cho chinguŵawovya kuti aluti kuchiteŵete mucharu chinyaki? Kumbi asambiranji kweniko? Kumbi atumbikika wuli? Tingufumba anyaki mwa azichi wo ateŵete kwa nyengu yitali. Asani ndimwi muzichi wambula kuyirwa ndipu mukhumbisisa kuchitaku uteŵeti wo mungakondwa nawu, tikayikiya cha kuti muyanduwengi ndi vo azichi ŵenaŵa akamba. Kukamba uneneska, ateŵeti aku Chiuta wosi angayanduwa ndi vo yiwu achita.

Kumbi nyengu zinyaki muŵanaŵana kuti mungafiska cha kuchichita upayiniya mucharu chinyaki chifukwa chakuti ndimwi ambula kuyirwa? Muzichi Anita, yo we ndi vyaka 75 waŵanaŵananga kuti wangafiska cha. Iyu wangukuliya ku England ndipu wangwamba upayiniya we ndi vyaka 18. Muzichi uyu wanguti: “Nditanja kusambiza ŵanthu zaku Yehova kweni ndinguŵanaŵanapu cha kuti ndingachiteŵete kucharu chinyaki. Ndingusambirapu cha chineneru chinyaki ndipu ndawonanga kuti ndingafiska cha kusambira. Mwaviyo, ndati ndadanika kuti nkhasere Sukulu ya Giliyadi, ndinguzizwa ukongwa chifukwa ndajiwonanga kuti ndenga wakwenere cha kudanika. Kweni ndinguŵanaŵana kuti: ‘Asani Yehova wawona kuti ndingafiska, ndiyesengi.’ Ivi vikuchitika vyaka 50 vajumpha. Kwa vyaka vosi ivi, ndaja ndichiteŵete nge mumishonale ku Japan.” Muzichi Anita wangukamba so kuti: “Ndikondwa asani ndikambiya azichi wo mbanamana kwangu kuti, ‘Pingani vikwama vinu ndipu ndilondoni kuti namwi mukateŵetiyengi mucharu chinyaki!’ Ndikondwa kuti anandi ateŵete muvyaru vinyaki.”

Azichi anandi wo ateŵete muvyaru vinyaki, pakwamba awopanga kuluta kucharu chinyaki. Kumbi anguchita wuli kuti aleki kuchita mantha?

Muzichi Maureen yo we ndi vyaka 64, wanguti: “Ndichikuwa, ndakhumbisisanga kuwovya ŵanthu anyaki.” Iyu wati wakwanisa vyaka 20, wanguluta ku Quebec, mucharu cha Canada ko kwakhumbikanga apayiniya anandi. Iyu wangukamba so kuti: “Pati pajumpha nyengu, ndingulonde kalata kuti ndiluti ku Sukulu ya Giliyadi kweni ndawopanga kuluta kucharu chachilendu kwambula anyangu. Ndafipanga so mtima kuti ndiŵalekengi ŵija ama wo atamizanga ada. Ndaliyanga usiku wewosi, kupempha Yehova kuti wandiwovyi pa nkhani yeniyi. Ndati ndakambisana ndi apapi ŵangu, angundichiska  kuti ndiluti. Ndinguwona kuti mpingu wo apapi ŵangu awunganangamu, waŵawovyanga ukongwa. Ndati ndaŵanaŵaniya mo Yehova wanguwovye apapi ŵangu, ndinguziŵa kuti nani wakundiphwere. Mwaviyo, ndenga wakunozgeka kuluta!” Kwambiya mu 1979, iyu wanguteŵete nge mumishonale kwa vyaka vakujumpha 30 ku West Africa. Sonu muzichi Maureen, waphwere anyina ku Canada ndipu wachita upayiniya wapade. Asani wakumbuka vyaka vo wateŵete mucharu chinyaki, iyu watiti: “Nyengu zosi Yehova wandipasanga vo ndakhumbikanga ndipu wandipasanga pa nyengu yaki.”

Muzichi Wendy yo we ndi vyaka 65, wanguwiya ku Australia ndipu wangwamba upayiniya we ndi vyaka 14. Iyu wanguti: “Ndachitanga mantha ndipu ndasuzgikanga kukambisana ndi ŵanthu wo ndalekanga kuŵaziŵa. Kuchita upayiniya kungundiwovya kuti ndikambisanengi ndi ŵanthu akupambanapambana ndipu mantha ngangwamba kumala. Pavuli paki, ndinguleke limu kopa. Ndingusambira so kugomeza Yehova ndipu ndingwamba kuwona kuti ndingafiska kuchiteŵete kucharu chinyaki. Muzichi munyaki wambula kuyirwa yo wanguteŵete nge mumishonale ku Japan kwa vyaka vakujumpha 30, wangundikambiya kuti tiluti ku Japan tikapharazgi kwa myezi yitatu. Kupharazga nayu limoza kungundichitisa kuti ndiluti kucharu chinyaki.” Mu 1986, muzichi Wendy wanguluta kucharu cha Vanuatu cho che pa mtunda wa makilomita 1,770 kuvuma kwa Australia. Charu ichi che ndi vilwa vinandi.

Muzichi Wendy weche ku Vanuatu ko wateŵete pa ofesi yakufwatuliyaku mabuku. Iyu wakukamba kuti: “Asani ndiwona mo timagulu kweniso mipingu yipangikiya kumadera ngakutali, vitindikondwesa ukongwa. Ndiwona kuti ndi mwaŵi ukulu kugwiraku ntchitu yaku Yehova pa vilwa venivi.”

Muzichi Kumiko yo we ndi vyaka 65, wachitanga upayiniya wa nyengu zosi ku Japan ndipu yo wachitanga nayu upayiniya, wangumukambiya kuti aluti ku Nepal. Iyu wanguti: “Nyengu zosi munyangu wandipemphanga kweni ndakananga. Ndafipanga mtima kuchisambira chineneru chinyaki kweniso kuchija kucharu chachilendu. Ndenga so ndi suzgu ya mo ndingasaniliya ndalama zakuti zikandiwovyi kucharu cho ndatingi ndikengi. Po ndaŵanaŵaniyanga venivi, ndinguchita ngozi ya muthuthuthu ndipu anguluta nani kuchipatala. Nde kwenuku, ndinguŵanaŵana kuti: ‘Ndiziŵa cha vo vichitikengi so. Panyaki nditamengi nthenda yikulu ndipu nditondekengi kuchichita upayiniya kucharu chinyaki. Kumbi ndingatondeka kuchiteŵete kucharu chinyaki kwa chaka chimoza?’ Ndinguromba kutuliya pasi pa mtima kuti Yehova wandiwovyi kuchitapu kanthu.” Muzichi Kumiko wati watuwa muchipatala, wanguluta ku Nepal kuchiwonaku dankha. Pavuli paki, iyu ndi munyaki yo wachitanga nayu upayiniya anguluta kuchiteŵete kwenuku.

 Asani muzichi Kumiko wakumbuka vyaka pafupifupi 10 vo wateŵete ku Nepal, wakamba kuti: “Masuzgu ngo ndafipanga nangu mtima, ngangumala nge mo Nyanja Yiyera yingugaŵikiyana. Ndikondwa kuti ndingusankha kuchiteŵete ko kwakhumbikanga apharazgi anandi. Kanandi asani ndipharazgiya banja limoza, ŵanthu 5 pamwenga 6 atuza kuti azivwisiyi. Chinanga mbana nawu atindipempha kuti ndiŵapasi timapepala to tikonkhosa za Bayibolu. Ntchinthu chakukondwesa ukongwa kupharazga ku chigaŵa chenichi ko ŵanthu avwisiya.”

Azichi ambula kuyirwa ŵenaŵa wo ŵengavi mantha, akumananga ndi masuzgu. Kumbi yiwu angumalana nangu wuli?

Muzichi Diane wa ku Canada yo we ndi vyaka 62, wanguteŵete kwa vyaka 20 nge mumishonale ku Ivory Coast (sonu kudanika kuti Côte d’Ivoire). Iyu wanguti: “Pakwamba venga vakusuzga kusiya ŵanthu a mu banja langu. Ndingupempha Yehova kuti wandiwovyi kwanja ŵanthu wo nditiŵapharazgiya. Mubali Jack Redford yo wenga musambizi widu ku Giliyadi wangukamba kuti, pakwamba tingachitimbanyizgika ndipuso kuguŵa ndi vo tamuwona ko tamuteŵetiyanga, ukongwa asani tachiwona kuti ŵanthu mbakavu. Iyu wanguti: ‘Maŵanaŵanu nginu ngangachijanga pa ukavu wawu cha. Mukaleresengi visu kweniso masu ngawu ndipu mukawonengi mo amuchitiyanga asani mutiŵapharazgiya uneneska wa m’Bayibolu.’ Venivi ndivu ndachitanga ndipu vingundiwovya ukongwa. Asani ndipharazgiya ŵanthu uthenga wa Ufumu wakupembuzga, ndawonanga mo akondwiyanga.” Ntchinthu wuli chinyaki cho chinguwovya muzichi Diane kuti wafiski kuteŵete kucharu chinyaki? Iyu wangukamba kuti: “Ndayanjananga ukongwa ndi ŵanthu wo ndasambiranga nawu Bayibolu ndipu ndakondwanga kuwona kuti nawu ayamba kuteŵete Yehova mwakugomezeka. Kucharu cho ndateŵetiyanga ndawonangaku nge kwidu. Nge mo Yesu wangukambiya, ndingusaniya ama, ada, azichi, avurwa ŵangu ndi aku ŵangu.”—Marko 10:29, 30.

Muzichi Anne, yo we ndi vyaka 46 wateŵete mucharu chinyaki ku Asia, cho ntchitu yidu yakupharazga njakukanizika. Iyu watiti: “Kwa vyaka vinandi vo ndaja ndichiteŵete muvigaŵa vakupambanapambana, ndajanga ndi anyangu wo atuliyanga muvyaru vinyaki wo mijalidu yawu yenga yakupambana ndi yangu. Mwaviyo, nyengu zinyaki tapambananga maŵanaŵanu ndipu taguŵisananga. Asani venivi vachitika, ndayesesanga kukoliyana nawu ndipuso kuziŵa mijalidu yawu. Ndayesesanga kuŵayanja ukongwa kweniso kuchita vinthu mwakuŵaŵanaŵaniya. Ndikondwa kuti vo ndachitanga vinguchitisa kuti ndikoliyanengi nawu kweniso vingundiwovya kukunthiyapu vo ndakumananga navu pa uteŵeti wangu.”

 Muzichi Ute wa ku Germany we ndi vyaka 53. Mu 1993, angumukambiya kuti wakateŵetiyengi ku Madagascar nge mumishonale. Iyu wanguti: “Pakwamba ndasuzgikanga kusambira chineneru, kuziŵiliya nyengu ya kwenuku, ndakhumbikanga kukunthiyapu maleriya ndipuso matenda nga njoka za mumoyu kweni ndinguwovyeka ukongwa. Azichi mumpingu, ŵana ŵawu ndipuso wo ndisambira nawu Bayibolu angundiwovya kusambira chineneru. Mumishonale munyangu yo ndapharazganga nayu, wangundiwovya po ndatamanga. Kweni Yehova wangundiwovya ukongwa. Ndamukambiyanga kaŵikaŵi vo vandisuzganga. Pavuli paki, ndalindizanga kwa mazuŵa pamwenga mwezi kuti wandimuki vo ndamupempha. Yehova wangumalisa masuzgu ngangu ngosi.” Muzichi Ute, wateŵete ku Madagascar kwa vyaka 23.

Azichi anyaki ambula kuyirwa wo aluta ku vyaru vinyaki ko kukhumbika apharazgi anandi, akonkhosa vitumbiku vo alonde chifukwa chakuteŵete muvyaru venivi. Kumbi ndi vitumbiku vinyaki nivi vo yiwu alonde?

Muzichi Heidi, wa ku Germany, yo we ndi vyaka 73, wateŵete nge mumishonale kwambiya mu 1968 ku Ivory Coast (sonu kudanika kuti Côte d’Ivoire). Iyu wakukamba kuti: “Ndikondwa ukongwa kuwona kuti ŵana wo ndaŵasambiza uneneska ‘alutiriza kwenda mu uneneska.’ Anyaki wo ndasambiranga nawu Bayibolu mbapayiniya ndipu anyaki mbara mumpingu. Anandi atindidana kuti Ama pamwenga kuti Ambuya anthukazi. Yumoza mwa ŵara ŵenaŵa, muwolu waki kweniso ŵana ŵaki, atindiwona nge wa mu banja lawu. Mwaviyo, Yehova wandipasa mwana munthurumi, mukumwana ndi azuku atatu.”—3 Yohane 4.

Muzichi Karen wa ku Canada, yo we ndi vyaka 72, wanguteŵete ku West Africa kwa vyaka vakujumpha 20. Iyu wanguti: “Uteŵeti wa umishonale wandisambiza kuti ndije wakujipereka, wachanju ndipuso wakuzika. Kuteŵete ndi abali kweniso azichi a muvyaru vakupambanapambana, kwandiwovya so kuti ndisinthi mo ndawoniyanga vinthu kali. Ndinguziŵa kuti taŵanthu tichita vinthu mwakupambana. Ntchakukondwesa ukongwa kuja ndi mabwezi pacharu chosi. Chinanga kuti umoyu widu ndi uteŵeti widu wasintha, teche kuyanjana ndi anyidu.”

Muzichi Margaret, wa ku England, yo we ndi vyaka 79 wanguteŵete nge mumishonale mucharu cha Laos. Iyu wangukamba kuti: “Kuteŵete mucharu chinyaki kukundiwovya kuwona mo Yehova waguziya ŵanthu a mitundu yosi ndipuso mijalidu yakupambanapambana kuza mugulu laki. Venivi vingundiwovya kuja ndi chivwanu chakukho. Vitindiwovya kugomeza kuti Yehova walongozga nadi gulu laki ndipuso kuti khumbu laki lazamufiskika.”

Kukamba uneneska, azichi ambula kuyirwa wo ateŵete muvyaru vinyaki agwira ntchitu yikulu pakupharazga. Titenere kuŵawonga ukongwa. (Ŵer. 11:40) Chakukondwesa ukongwa ntchakuti, chiŵerengeru chawu chikwera. (Sumu 68:11) Kumbi mungafiska kusintha vinthu pa umoyu winu ndi kuchita vinthu nge mo achitiya azichi akujipereka wo taŵafumba munkhani iyi? Asani muchitengi viyo, mwambula kukayikiya ‘mulaŵengi ndipu muwonengi kuti Yehova ngwamampha.’—Sumu 34:8.