1, 2. Kumbi akuwonere madera awona kuti m’mipingu yinandi mwe suzgu wuli?

 WAKUWONERE dera munyaki wenga pafupi kumaliza unganu ndi ŵara. Wati waŵalereska, wangukwaskika ukongwa kuwona nchitu yikulu yo achita ya uliska, chinanga kuti anyaki ŵenga ara kwaku iyu. Iyu wanguŵafipiya so mtima ndipu wanguŵafumba kuti, “Kumbi ndi vinthu wuli vo mwachita kuti musambizi abali kuti aje ndi maudindu m’mpingu?” Yiwu angukumbuka vo wanguŵakambiya pa ulendu waki wajumpha wakucheze mpingu wawu kuti atenere kwesesa kusambiza abali. Pavuli paki, mula yumoza wangumuka kuti, “Kukamba uneneska, tachitapu ŵaka vimanavi.” Ndipu ŵara anyaki wosi anguzomerezga.

² Asani ndimwi mura, kumbi mungakonkhoska vo vinguchitika pa unganu uwu? Kukamba uneneska mungatondeka cha. Akuwonere madera pacharu chosi awona kuti ŵara m’mipingu yinandi akhumbika kusambiza abali achinyamata ndi  arara kuti aphweriyengi mbereri. Kweni kuchita viyo nkhwakusuzga. Nchifukwa wuli tikamba viyo?

3. (a) Kumbi Malemba ngalongo wuli kukhumbika kwakusambiza abali, nanga nchifukwa wuli nkhani iyi yikwaska tosi? (Wonani mazu ngamumphata.) (b) Nchifukwa wuli ŵara anyaki awona kuti kusambiza abali nkhwakusuzga?

³ Nge muliska, tikayika cha kuti muziŵa kukhumbika kwakujisambiza mwaŵeni. a Muziŵa kuti abali anandi akhumbika kuti awovyi mipingu kuti yije yakukho mwauzimu kweniso kuti mipingu yinyaki yipangiki. (Ŵerengani Yesaya 60:22.) Muziŵa so kuti Mazu Ngaku Chiuta ngatikuchiskani kuti ‘musambizengi anyaki.’ (Ŵerengani 2 Timote 2:2.) Kweni nge mo venge ndi ŵara wo azumbulika mundimi yakwamba, namwi mungawona kuti vakusuzga. Nyengu zinyaki, mungawona kuti mulivi nyengu yakusambiziya abali m’mpingu chifukwa muphwere banja linu, mugwira nchitu, muphwere maudindu m’mpingu kweniso muchita vinthu vinyaki vakukhumbika mwaliŵi. Mwaviyo, tiyeni tiwoni kukhumbika kwakusambiza abali.

4. Nchifukwa wuli ŵara anyaki angawona kuti akhumbika kuleka dankha kusambiza abali?

⁴ Nchifukwa wuli ŵara anyaki angawona kuti nkhwakusuzga kusaniya nyengu yakusambiziya abali? Anyaki angaŵanaŵana kuti: ‘Chinanga kuti kusambiza nkhwakukhumbika kweni kuluska vinthu vinyaki cha vo vikhumbika kuchitika mwaliŵi m’mpingu. Ndipu chinanga kuti ndingaleka dankha kuŵasambiza, mpingu uyendengi mbwenu.’ Mbuneneska kuti vinthu vinandi m’mpingu vikhumbika kuti muvichiti mwaliŵi, kweni kuswera kusambiza abali kungachitiska kuti mpingu uleki kuluta panthazi.

5, 6. Kumbi tisambiranji pa chakuwoniyapu cha dilayiva, nanga viyanana wuli ndi nchitu yakusambiza abali?

⁵ Ŵanaŵaniyani chakuwoniyapu ichi: Dilayiva wangaziŵa kuti kanandi wakhumbika kusintha oyeru m’galimotu yaki kuti yileki kunangika liŵi kweniso kuti injini yigwirengi nchitu umampha. Kweni wangawona kuti kuzaza thanki ndi mafuta ndiku nkhwakukhumbika ukongwa kuluska kusintha oyeru. Mbuneneska kuti asani wangaleka kuŵikamu mafuta muthanki, pambula kuswera galimotu yilekengi kwenda. Iyu wangaŵanaŵana kuti, ‘Asani ndilivi nyengu yakusinthiya oyeru, injini yigwirengi mbwenu nchitu kwa kanyengu.’ Kweni pangaŵa ngozi wuli? Asani iyu watondeka kusaniya nyengu yakusinthiya oyeru, nyengu yinyaki galimotu yaki yingaziyamba kuchita viwawa ndi kunangikiya limu. Ndipu asani ve viyo, iyu wangananga nyengu ndi ndalama zinandi kuti wanozgi galimotu yaki kuti yiyambi so kwenda. Kumbi tisambiranji pa chakuwoniyapu ichi?

⁶ Ŵara aphwere vinthu vinandi vakukhumbika kuchitika mwaliŵi kuti mpingu uleki kukumana ndi masuzgu ngakulu. Mwakuyana ndi dilayiva yo wakhumbika kuwonesesa kuti muthanki mwe mafuta, ŵara nawu akhumbika “kusimikizgiya cho nchakukhumbika ukongwa.” (Ŵaf. 1:10, NW.) Kweni ŵara anyaki atangwamika ukongwa ndi vinthu vinyaki m’mpingu mwakuti atondeka kusambiza abali, vo viyanana ndi kuleka kusintha oyeru m’galimotu. Ivi vingachitiska kuti mpingu uleki kuja ndi abali anandi alusu kuti agwiri nchitu zakukhumbika.

7. Kumbi titenere kuŵawona wuli ŵara wo atesesa kusaniya nyengu yakusambiziya abali?

⁷ Tikhumbika cha kuwona kuti kusambiza  abali ndi nchitu yambula kukhumbika ukongwa. Ŵara wo atesesa kusaniya nyengu yakusambiziya abali mbateŵeti azeru ndipu atovya ukongwa mpingu. (Ŵerengani 1 Petro 4:10.) Kumbi mpingu uyanduwa wuli?

8. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo vichitiska ŵara kuti asambizengi abali? (b) Kumbi ŵara wo ateŵete ko “kukhumbika apharazgi anandi” ŵe ndi udindu wuli wo ukhumbika kufiskika liŵi? (Wonani bokosi lakuti, “ Wovyani Abali Mwaliŵi.”)

⁸ Ŵara wo ateŵete kwa vyaka vinandi, nawu akhumbika kuzomerezga kuti kukota kungachitiska kuti kamanakamana ayambi kutondeka kugwira nchitu zinyaki m’mpingu. (Mika 6:8) Kweniso atenere kuziŵa kuti vinthu vamabuchibuchi vingachitiska kuti atondeki kufiska maudindu nganyaki m’mpingu. (Wak. 9:11, 12; Yak. 4:13, 14) Mwaviyo, ŵara wo aŵanaŵaniya va panthazi ndipu akhumbisiska kuti gulu laku Yehova liyendengi umampha, akambiyaku abali ampupuka vinthu vo asambira pa nyengu yosi yo ateŵete mwakugomezgeka.​—Ŵerengani Sumu 71:17, 18.

9. Kumbi kusambiza kwazamuwovya ukongwa pa nyengu niyi?

⁹ Pe so chifukwa chinyaki cho tingakambiya kuti ŵara wo asambiza abali atovya mbereri. Yiwu achitiska kuti mpingu uje wakuvikilirika. Nchifukwa wuli tikamba viyo? Nchitu yakusambiza yo ŵara achita yitovya kuti paje abali anandi wo angawovya mpingu kuti uje wakukho ndipuso wakukolerana. Abali ŵenaŵa angaziwovya so ukongwa kuti mpingu uzije wakukho ndipuso wakukolerana pa chisuzgu chikulu cho chituza. (Ezek. 38:10-12; Mika 5:5, 6) Mwaviyo, titikuchiskani ŵara mosi kuti nyengu zosi muyesesengi kusambiza abali.

10. Kumbi mura wakhumbika kuchitanji kuti wasaniyi nyengu yakusambiziya abali?

¹⁰ Tiziŵa kuti nyengu zinyaki mungawona kuti mulivi mpata wakusambiziya chifukwa chakuti mutangwamika ukongwa ndi vinthu vakukhumbika m’mpingu. Mwaviyo, mutenere kupatuwa nyengu yakusambiziya abali. (Wak. 3:1) Kuchita viyo kungawovya ukongwa.

11. (a) Kumbi nchinthu wuli chakukondwesa ndi ulongozgi wo ŵara aperekanga, chinanga kuti atuliyanga m’vyaru vakupambana? (b) Mwakukolerana ndi Nthanthi 15:22, nchifukwa wuli tikhumbika kukambiskana masachizgu nga ŵara anyaki?

¹¹ Pambula kuswera, ŵara anyaki wo asambiza umampha abali kuti aluti panthazi, angufumbika vo achita kuti asambizengi umampha. b Chinanga kuti abali yaŵa atuliya m’vyaru vakupambanapambana, kweni aperekanga ulongozgi wakuyanana. Ivi vilongo kuti ulongozgi wa m’Bayibolo utovya akusambira kwekosi ‘mu mipingu yosi,’ nge mo venge m’nyengu ya wakutumika Paulo. (1 Ŵakor. 4:17) Ndichu chifukwa chaki mu nkhani yinu kweniso yakulondopu, tikambiskanengi masachizgu nganyaki ngo ŵara yaŵa agwiriskiyanga nchitu. (Nthanthi 15:22) Mu nkhani izi, wo asambiza adanikengi kuti “asambizi” ndipu wo asambizika adanikengi kuti “akusambira” kuti tivwisi umampha.

12. Kumbi msambizi wakhumbika kuchitanji, nanga nchifukwa wuli?

¹² Msambizi wakhumbika kunozgekereska akusambira kuti waŵasambizi umampha. Nge mo mlimi wanozge munda kuti wapandemu mbewu, msambizi nayu wakhumbika kunozgekereska dankha akusambira wechendayambi kuŵasambiza. Kumbi wangachita wuli venivi? Iyu wangachita ivi asani walondo vo mchimi munyaki wakali wanguchita. Kumbi mchimi mwenuyu wanguchitanji?

13-15. (a) Kumbi mchimi Samuele wangupaskika nchitu wuli? (b) Kumbi Samuele wangufiska wuli nchitu yo wangupaskika? (Wonani chithuzi cho che papeji 3.) (c) Nchifukwa wuli nkhani yaku Samuele yitiŵakwaska ukongwa ŵara mazuŵa nganu?

 ¹³ Zuŵa linyaki, vyaka 3,000 vajumpha, Yehova wangukambiya mchimi Samuele kuti: “Mawa pa nyengu nge ndi iyi ndikutumiyengi munthu wakutuliya ku charu chaku Benjamini, ndipu ukamupakanga mafuta kumupatuwa mwakuti waŵi mulongozgi wa ŵanthu ŵangu ŵaYisraele.” (1 Sam. 9:15, 16) Samuele wanguziŵa kuti udindu waki nge mulongozgi wa Ayisraele wamala ndipu Yehova wakhumbanga kuti wasankhi munthu munyaki kuti ndiyu waje mulongozgi. Iyu watenere wajifumbanga kuti, ‘Kumbi ndingamunozgekereska wuli munthu mwenuyu?’ Iyu wanguziŵa chakuchita.

¹⁴ Ndipu zuŵa linyaki, Samuele wati wawona Sauli, Yehova wangumukambiya kuti: “Ndi mwenuyu munthu.” Pavuli paki, Samuele wangwamba kuchita vo waŵanaŵananga. Iyu wangupempha Sauli kuti wakaryi nayu chakurya. Mwaviyo, Samuele wangupaska Sauli ndi mteŵeti waki malu ngamampha ngakujapu ndipu wanguŵapaska nyama ndi kukamba kuti: “Ryani; chifukwa chingusungikiya imwi mpaka pa nyengu yakutemeka.” Pavuli paki, Samuele wanguluta ndi Sauli kunyumba kwaki ndipu akambiskananga achiyenda. Samuele wakhumbanga kuwugwiriskiya nchitu umampha mpata wo wenga nawu wakuryiya ndi kwende limoza ndi Sauli kuti wamunozgekereski. Mwaviyo, wangudaniya Sauli pakhondi lapachanya panyumba yaki. Ndi mazulu, Samuele wangulutirizga kukambiskana ndi Sauli pachanya panyumba mpaka nyengu yakugone. Mawa laki, Samuele wangupunguliya mafuta pamutu waku Sauli, wangumufyofyontha ndipuso wangumupaska ulongozgi. Yapa Sauli wangunozgeke udindu waki ndipu pavuli paki, Samuele wangumukambiya kuti wakengi.​—1 Sam. 9:17-27; 10:1.

¹⁵ Tiziŵa kuti kusankha munthu kuti walongozgi mtundu wa ŵanthu kupambana ndi kovya m’bali kuti waje mura pamwenga mteŵeti wakovya. Chinanga ve viyo, ŵara mazuŵa nganu angasambira fundu zinandi zakukhumbika pa vo Samuele wanguchita. Tiyeni tikambiskani fundu ziŵi.

16. (a) Kumbi Samuele wanguvwa wuli po Ayisraele apenjanga fumu yinyaki? (b) Kumbi Samuele wenga ndi maŵanaŵanu wuli po wasankhanga Sauli kuti waje fumu?

¹⁶ Mukhumbisiskengi kusambiza m’malu mwakunyunyuta. Pakwamba, Samuele wati wavwa kuti Ayisraele apenja fumu, wanguguŵa ukongwa ndipu wangwamba kuwona kuti ŵanthu amukana. (1 Sam. 8:4-8) Iyu wakhumbanga cha kuchita vo ŵanthu apenjanga. Ndichu chifukwa chaki, Yehova wangumukambiya katatu kosi kuti waŵavwiyi. (1 Sam. 8:7, 9, 22) Kweni Samuele wangumukwiyiya cha pamwenga kumusungiya vifukwa munthu yo wakhumbikanga kusere m’malu mwaki nge mulongozgi. Ndipu Yehova wati wamukambiya kuti wasankhi Sauli kuja fumu, wanguvwiya ndi mtima wosi. Iyu wanguchita ivi kuti wafiski ŵaka udindu waki cha kweni chifukwa cha chanju.

17. Kumbi ŵara mazuŵa nganu angamuyezga wuli Samuele, nanga atuvwa wuli asani awona kuti abali agwiriskiya nchitu malusu ngo asambira?

¹⁷ Nge Samuele, ŵara wo ŵe ndi lusu nawu asambiza abali ndi maŵanaŵanu ngamampha. (1 Pet. 5:2) Yiwu aleka cha kuŵasambiza chifukwa chakopa kuti angaŵalonda maudindu nganyaki m’mpingu. Ŵara amampha awona akusambira kuti mbakuchita nawu maphara cha kweni nge ‘akutataliya nawu limoza’ ndipu akhumbisiska kuŵasambiza chifukwa mbakukhumbika ukongwa m’mpingu. (2 Ŵakor. 1:24; Ŵah. 13:16) Asambizi ambula mbunu ŵenaŵa  akondwa ukongwa kuwona kuti abali agwiriskiya nchitu malusu ngo asambira kuti awovyi mpingu.​—Mac. 20:35.

18, 19. Kumbi mura wangachita wuli kuti wanozgekereski wakusambira, nanga nchifukwa wuli kuchita viyo nkhwakukhumbika ukongwa?

¹⁸ Muŵayanjengi ukongwa akusambira. Zuŵa lo Samuele wangukumana ndi Sauli, watingi watongi ŵaka jagi ya mafuta ndi kudira pamutu paku Sauli mwaliŵiliŵi. Pavuli paki, watingi wamukambiyengi kuti wakengi chifukwa ndi fumu sonu. Sauli watingi wajengi nadi fumu kweni wambula kunozgeke udindu waki. Kweni Samuele wanguchita ivi cha. Iyu wanguto nyengu kuti wanozgekereski Sauli ndipu wachitanga ivi kamanakamana. Iyu wangurya dankha nayu chakurya, angwende limoza, angukambiskana kwanyengu yitali ndipuso angupumuwa mwakukwana. Pavuli paki, mchimi uyu wanguwona kuti iyi ndiyu yenga nyengu yakwenere yakusankhiya Sauli kuja fumu.

¹⁹ Mwakuyana ŵaka, asambizi mazuŵa nganu akhumbika dankha kuto nyengu yitali kuti anozgekereski akusambira kweniso atenere kuja dankha nawu pa ubwezi. Vo mura wangachita kuti waje pa ubwezi ndi wakusambira vingapambana ndi vo ŵara anyaki achita m’vyaru vinyaki. Chinanga kuti mwe akutangwamika ukongwa, asani muyesesa kusaniya nyengu kuti muwovyi wakusambira, vija nge mutimukambiya kuti, “Ndiwi wakuzirwa ukongwa kwaku ini.” (Ŵerengani Ŵaroma 12:10.) Asani muchita viyo, muwovyengi abali anandi wo akhumbisiska kusambira.

20, 21. (a) Kumbi tingamuziŵa wuli msambizi wamampha? (b) Kumbi tikambiskanengenji m’nkhani yakulondopu?

²⁰ Ŵara, mutenere kukumbuka kuti msambizi wamampha watanja ŵaka kusambiza cha kweni watanja so munthu yo watimusambiza. (Yeruzgiyani ndi Yohane 5:20.) Kuchita viyo nkhwakukhumbika ukongwa ndipu wakusambira waswera cha kuziŵa kuti ndimwi msambizi wamampha. Ivi vitovya kuti wasambirengi mwambula kusuzga. Mwaviyo, ŵara akwanjiwa, muŵayanjengi ukongwa akusambira pa nyengu yo mutiŵasambiza.​—Nthanthi 17:17; Yoh. 15:15.

²¹ Asani mura wamunozgekereska wakusambira, wakhumbika kwamba kumusambiza. Kumbi wangachita wuli venivi? M’nkhani yakulondopu tikambiskanengi nthowa zo wangachitiya venivi.