Skip to content

Bwato Bwiitwa Kuti Lightbearer Bwatola Mumuni Wakasimpe Kamu Bbaibbele Kumusanza Lwaajwe mu Asia

Bwato Bwiitwa Kuti Lightbearer Bwatola Mumuni Wakasimpe Kamu Bbaibbele Kumusanza Lwaajwe mu Asia

Kumatalikilo aamuma 1930, Bakamboni ba Jehova tiibalinakambauka ku Indonesia, Malaysia alimwi aku Papua New Guinea. Muunzila nzi makani mabotu mbwaakali kuyoosika mumasena aaya? Kutegwa ubajanine ziyandika bantu bamumasena aaya, mutabi waku Australia (lino wiitwa kuti mutabi wa Australasia) wakaula bwato bulampa mamita aali 16. Bwakapegwa zina lyakuti Lightbearer, akaambo kakuti basibwato boonse ibakali bapainiya, * bakali kuyoobubelesya kumwaya mumuni wakumuuya mumasena aakulamfwu.—Matayo 5:14-16.

Kukambaukila ku New Guinea

Mu February 1935, basibwato bali ciloba bakanyamuka kuzwa mu Sydney yalo iili kunkomwe yakujwe mu Australia akutozya kunyika kucito ca Moresby, ku New Guinea. Bakali kuyaabuzuba answi akwiima muzito ziindene-indene kutegwa banwisye mafwuta, baule zyakulya alimwi akubambulula bwato. Mu April 10, 1935 bakanyamuka kuzwa ku Cooktown, Queensland. Bwato bwakali kuyaabweenda kutozya mubusena bukatazya bwiitwa kuti Great Barrier Reef. Pele eeci cakapa kuti injini italike kulila buteelede aboobo bakaizima. Bakaba amizeezo yobilo, kupiluka naa kuzumanana alweendo lwabo lwaku New Guinea. Mupati wabasikweenzya bwato Eric Ewins wakaamba kuti, “tiitwakali kuyanda kupiluka.” Aboobo bwato bwakazumanana kweenda mane bwakaakusika ku Port Moresby mu April 28, 1935.

Basibwato butegwa Lightbearer, kuzwa kulumwensyi: Ba William Hunter, ba Charles Harris, ba Alan Bucknell (ibakkede ansi), ba Alfred Rowe, ba Frank Dewar, ba Eric Ewins, ba Richard Nutley

Ciindi sikubamba injini naakacili kwiibamba, basibwato kugusyilako buyo ba Frank Dewar bakali kukambauka makani mabotu mu Port Moresby. Ba Frank ibakali kwaambwa abeenzinyina kuti “mbapainiya bayumu kapati,” bakaamba kuti, ‘Ndakabweza mabbuku akuunka mumunzi ambweni makkilomita aali 32 naa kwiinda waawo kuyookambaukila bantu.’ Nobakali kupiluka, bakainda nzila iimbi kwalo nkobakazabuka kalonga ikakajisi baciwena. Pele bakabikkila maano aboobo bakacikonzya kusika kabotu kudolopo. Kubeleka canguzu kwabasibwato kwakagwasya kapati. Mukuya kwaciindi, bantu bamwi ibakatambula mabbuku aamba zyamu Bbaibbele kuciindi eeco bakaba Bakamboni ba Jehova.

Kukambaukila mu Java

Injini noyakamana kubambwa, bwato bwakanyamuka kuzwa mu Port Moresby akutozya kunsumbu ya Java mu Dutch East Indies (busena lino bwiitwa kuti Indonesia). Bakali kuyabwiima-ima kutegwa baule ziyandika, mpoonya mu July 15, 1935, bakaima mu Batavia (busena lino bwiitwa kuti Jakarta).

Ookuya, ba Charles Harris bakabusiya bwato akutalika kukkala mu Java, mwalo mobakazumanana kukambauka makani mabotu cabusungu. * Bakaamba kuti, “mumazuba aayo, mulimo wesu mupati wakali wakwaabila mabbuku aamba zyamu Bbaibbele mpoonya akuunka mudolopo litobela. Ndakanyamuna mabbuku aamuci Arabic, Chinese, Dutch, Cikuwa alimwi aci Indonesian. Bantu bakali kwaatambula mabbuku eesu kakunyina buyumuyumu, aboobo ndakali kwaabila mabbuku aasika ku 17,000 amwaka.”

Bwato butegwa Lightbearer

Akaambo kabusungu mbobakajisi ba Charles, cakapa kuti beendelezi ba Dutch bazyibe kujatikizya mulimo ooyu. Ciindi cimwi umwi mweendelezi wakabuzya Kamboni umwi iwakali kukambaukila mu Java, kuti amvwe naa bakali bongaye Bakamboni ibakali kubelekela mu East Java kwalo nkobakabede ba Charles. Mukwesu wakaingula kuti “kuli buyo omwe.” Mweendelezi wakavwiila cabukali kuti “Sena uyeeya kuti inga ndacisyoma eeco? Kweelede kuti mujisi bantu banji ibabeleka ookuya, kweelana amabbuku aamwaigwa.”

Kukambaukila ku Singapore aku Malaysia

Kuzwa mu Indonesia bwato bwakaunka ku Singapore, bwakasika mu August 7. Kufwumbwa busena mpobakali kwiima, bakwesu bakali kulizya malekkoodi aajisi makani kubelesya masipika mapati aabwato. Nzila eeyi yakumwaya makani mabotu kanji-kanji yakali kubakwelelezya bantu banji. Mane buya muteende wiitwa kuti Singapore Free Press wakaamba kuti “ijwi lipati lyakamvwugwa . . . muli Bwatatu masiku,” wakayungizya kuti: “Wakali mulumbe uulibedelede iwakali kumwaigwa kuzwa kubwato,’ ikwakali kulizyigwa makani aakalekkoodwa aaba Watch Tower mu Singapore kuzwa nobwakasika kuzwa ku Australia.” Muteende alimwi wakaamba kuti “tacikwe makani ambobwaca, mapulogilamu aayo alakonzya kumvwika kabotu musinzo uulampa makkilomita otatwe kusika kuli one.”

Ciindi bwato nobwakali ku Singapore, ba Frank Dewar bakabusiya akutalika mulimo mupya. Bakaamba boobu ciindi nobakabusiya bwato: “Twakatalika bupainiya ku Singapore nokuba kuti twakali kukkala mubwato. Nocakasika ciindi cakuti bwato butalike kweenda, ba Eric Ewins bakaamba cintu cimwi cakandigambya kapati. Bakaamba kuti: ‘Ba Frank, mwakaambide kuti mulasala Siam (busena lino bwiitwa kuti Thailand) kuba cilawo canu. Aano pampawo mpotukonzya kumusiya. Lino, inga mwazumanana!’ Ndakagambwa kapati aboobo ndakati: ‘Ino ndileenda buti kayi tandikuzyi ku Siam?’” Ba Eric bakaambila ba Frank kuti bakatante citima ku Kuala Lumpur, busena lino bwiitwa kuti Malaysia. Cakulibombya ba Frank bakaunka ku Kuala Lumpur alimwi bakasika ku Thailand nokwakainda myezi iili mbwiibede. *

Mbobakali kuyaabuzumanana kweenda kuya kumbo ya Malaysia, bakali kuyabwiima mumasena aaya, ku Johore Bahru, Muar, Malacca, Klang, Port Swettenham (busena lino bwiitwa kuti Port Klang), alimwi aku Penang. Acito cimwi acimwi, basibwato bakali kulizya malekkoodi aajisi makani aamu Bbaibbele kwiinda mukubelesya masipika mapati aabwato. Ba Jean Deschamp Bakamboni ibakali kubelekela ku Indonesia aciindi eeco bakaamba kuti: “Bantu banji bakabikkilide maano kubwato kwiinda mbobakonzya kubikkila maano kundeke ikuti yasika. Nobakamanizya kulizya zyakulekkooda, basibwato bakaunka kunkomwe kumwaya mabbuku kuli baabo ibakali aaluyandisisyo.”

Kukambaukila ku Sumatra

Kuzwa Penang, basibwato bakazabuka busena bwiitwa kuti Strait of Malacca kuya ku Medan, Sumatra (busena lino buli cibeela ca Indonesia). Ba Eric Ewins bakaamba kuti: “Twakakkala alimwi akubeleka kabotu mucooko ca Medan, alimwi bantu banji bakautambula mulumbe wamakani mabotu.” Bakwesu bakamwaya mabbuku aasika ku 3,000 kubusena oobo.

Mbobwakali kuyaabuya kumusanza bwato, basibwato bakali kukambauka muzito zipati-pati Sumatra nkoili kujwe. Mu November 1936, bwato bwakapiluka ku Singapore, kwalo ba Eric Ewins nkobakabusiya. Nokwakainda nsondo zisyoonto, bakakwata ba Irene Struys, Bakamboni ibakali kukkala mu Singapore. Ba Eric alimwi aba Irene bakazumanana kubeleka kabali bapainiya mu Sumatra. Aboobo bwato lino bwakali kuyandika sikweenzya mupya uucibwene.

Kukambaukila ku Borneo

Ba Norman Senior, mbobakaba basikweenzya bapya bacibwene. Bakasika kuzwa ku Sydney mu January 1937. Basibwato bakanyamuka kuzwa mu Singapore kuya ku Borneo alimwi aku Celebes (busena lino bwiitwa kuti Sulawesi), kwalo nkobakakambauka mumasena manji alimwi akweenda musinzo uulampa makkilomita aasika ku 480.

Ciindi bwato nobwakasika acito caku Samarinda mu Borneo, mupati-pati uulanganya cito tanaakabazumizya basibwato kuti bakambaukile bantu bakubusena oobo. Nokuba boobo, ciindi ba Norman nobakamupandulwida kujatikizya mulimo wesu wakukambauka, wakabazumizya alimwi buya awalo wakabweza mabbuku aambi.

Aciindi cimwi, mufwundisi umwi wakatamba ba Norman kuti bakaakukambauke kucikombelo cakwe. Pele muciindi cakuti bape makani balo, ba Norman bakalizya malekkoodi osanwe aajisi makani aamu Bbaibbele, cakuti mufwundisi wakaakkomanina. Mane buya wakabweza amabbuku amwi akuyoopa balongwe bakwe. Pele mufwundisi ooyu ngonguwe alikke wakaakkomanina makani mabotu. Bafwundisinyina boonse tiibakakkomana amulimo ngobakali kucita Bakamboni ba Jehova. Bakanyema kapati akaambo kabukambausi bwabasibwato, mane buya bakaambila bamfwulumende kuti babakasye kuunka kuzito zimbi.

Maapu iitondezya masena mobwakainda bwato butegwa Lightbearer

Kupiluka ku Australia

Mu December 1937, bwato bwakapiluka ku Australia akaambo kakuti basololi bazikombelo bakayunga bamfwulumende kuulesya mulimo wabukambausi. Basibwato bakaima mu Sydney kutegwa bajanike kumuswaangano wacooko wa Bakamboni ba Jehova mu April 1938. Kwakaindide myaka yotatwe kuzwa bwato oobu nobwakanyamuka kuzwa mu Sydney. Bwato oobu bwakasambalwa kumatalikilo aakuma 1940, nowakalesyegwa mulimo wa Bakamboni mu Australia. Mukwesu Ewins, ciindi naakali kwaamba izyamyaka njaakabeleka abwato oobu wakati: “Bwato oobu bwakabeleka kapati alimwi eeyi yakali myaka mibotu kapati mubuumi bwangu.”

Bwato Butegwa Lightbearer Tabukalubwi

Basibwato bakasyanga mbuto ya Bwami mumasena muli bantu banji. Nokuba kuti bakali kukazyigwa, mulimo wabo wakali kuyaabuzyala micelo asyoonto-syoonto. (Luka 8:11, 15) Mumasena ngobakabelekela bapainiya aabo bakusaanguna, kuli bakambausi ba Bwami bainda ku 40,000 mazuba aano. Eelo kaka taukalubwi mulimo ngobakabeleka baalumi aaba basicamba alimwi abwato bwabo ibwakapedwe zina lyeelela!

^ munc. 1 Bapainiya mbabelesi baciindi coonse ba Bakamboni ba Jehova.

^ munc. 5 Makani aabuumi bwaba Charles Harris akaluulwa mu Ngazi Yamulindizi ya Cikuwa yamu June 1, 1994.

^ munc. 8 Amubone Bbuku Lyaamwaka lya Bakamboni ba Jehova lyamu Cikuwa lyamu 1991, peeji 187.