Kalap go long lista

Kalap go long lista bilong ol tok

Wanpela Gutpela Samting i Stap Hait Inap Planti Handret Yia

Wanpela Gutpela Samting i Stap Hait Inap Planti Handret Yia

Saveman i kirap nogut tru long samting em i lukim. Isi isi em i wok long glasim gut dispela hap olpela rait bilong bipo yet. Em i skelim stail bilong rait na pasin bilong kolim tok na em i bilip tru olsem em i bin painim ol hap bilong Baibel ol i bin tanim long tokples Jojia na i olpela tru, winim ol narapela rait em ol i bin painim!

OL I bin painim dispela gutpela samting long Disemba 1922, taim saveman Ivané Javakhishvili i wok long stadi na kisim save long hau ol i bin kamapim ol leta alfabet bilong tokples Jojia long pastaim tru. Em i painim wanpela kopi bilong Jerusalem Talmut. Taim em i glasim gut, em lukim ol hap hap rait i stap aninit long rait Hibru em ol leta alfabet bilong tokples Jojia. a

Dispela rait i bin stap “hait” aninit long Talmut, em i kopi bilong wanpela hap bilong Buk Jeremaia long Baibel, ol i bin raitim long yia 450 C.E. samting. Paslain long ol i bin painim dispela rait, i gat wanpela olpela manuskrip bilong Baibel Jojia, em i bilong yia 800 C.E. samting. I no longtaim na ol i wok long painim ol narapela hap bilong Baibel i bilong yia 450 C.E. samting na sampela i bilong ol yia paslain long dispela. Tingim olsem ol i painim ol hap bilong Baibel em ol man i bin raitim sampela handret yia tasol bihain long taim bilong Jisas na ol aposel!

Husat i bin tanim ol dispela tok bilong Baibel? Wanpela man tasol i mekim o wanpela lain i bin givim bel tru long mekim dispela? Ol i no bin painim yet sampela rait bilong bipo i bekim ol dispela askim. Tasol i luk olsem ol i bin tanim Baibel olgeta, o sampela hap bilong en long tokples Jojia long yia 350 C.E. samting, na kirap long dispela taim Baibel i bin stap long tokples Jojia na ol man inap ritim long tokples bilong ol yet.

Buk The Martyrdom of St. Shushanik the Queen em ol i bin raitim long yia 480 C.E. samting i soim olsem lain Jojia i bin save long Baibel long dispela taim bipo. Dispela buk i kamapim stori bilong Kwin Shushanik, na i kolim tu sampela tok bilong Buk Song na ol Gutnius na sampela hap moa bilong Baibel. Na buk i stori tu long man bilong Shushanik, em Varsken, wanpela gavana bilong Katli, em nau kantri Jojia, em i laik mekim gut bel bilong ol bikman bilong Persia na em i lusim “lotu Kristen” na em i lotuim god Soroastrian bilong Persia, na em i strong long meri bilong em tu i mas mekim olsem. Tasol buk i tok kwin i no laik lusim bilip bilong em, na em i kisim bel isi long rot bilong ritim Baibel i go inap long taim ol i kilim em i dai.

Kirap long yia 400 C.E. samting na i kam, i luk olsem ol i no bin lusim wok bilong tanim na raitim ol kopi bilong Baibel Jojia. I gat planti manuskrip bilong Baibel long tokples Jojia ol i painim pinis, na dispela i kamapim klia olsem ol man bilong tanim na wokim ol kopi bilong Baibel ol i bin givim bel tru long wok bilong ol. Orait nau yumi ken skelim tupela samting bilong dispela stori—wok bilong tanim na prinim Baibel.

PLANTI LAIN I TANIM TOK BILONG BAIBEL

Wanpela bruder bilong Misin long yia 1050 samting, em Giorgi Mtatsmindeli, i tok: “Mi, Giorgi, wanpela bruder nating, i bin tanim dispela Buk Song i stap long nupela tok Grik i go long tokples Jojia na mi bin wok strong na taitim bun tru long mekim dispela wok.” Bilong wanem ol i mas tanim tok bilong Baibel taim i gat wanpela Baibel i stap pinis long tokples Jojia inap sampela handret yia?

Long yia 1050 samting, i no gat planti manuskrip bilong Baibel i stap yet long tokples Jojia em ol i bin raitim long han. Sampela hap bilong Baibel i lus olgeta. Na tu, tokples i senis liklik, olsem na ol man bilong ritim ol i hatwok long kisimgut tok bilong ol olpela kopi bilong Baibel. Tru sampela trensleta i bin wok strong long kamapim gen Baibel Jojia, tasol wok bilong Giorgi i gutpela moa. Ol Baibel Jojia i stap yet, em i skelim wantaim ol manuskrip Grik na em i tanim ol hap hap i bin lus, na sampela buk olgeta bilong Baibel. Long san em i mekim wok olsem bosman bilong haus bruder. Na long nait em i save tanim tok bilong Baibel.

Ephrem Mtsire, i bin stap long taim bilong Giorgi, em tu i wok long tanim Baibel, na tu, em i wokim wanpela buk bilong helpim ol man bilong tanim tok. Buk i gat sampela stiatok bilong tanim Baibel, olsem ol i mas lukim tokples em ol i bin raitim Baibel long en long pastaim, na tanim stret olgeta tok bilong en, tasol ol i mas tanim long pasin ol man inap kisimgut. Na tu, em i kirapim pasin bilong raitim ol tok daunbilo i gat sta, na ol skripsa long namel bilong pes long ol Baibel Jojia. Ephrem i tanim planti buk bilong Baibel na em i no kisim sampela tok long ol Baibel ol i tanim pinis bipo. Wok bilong Giorgi na Ephrem i stap olsem as bilong wok ol man bilong tanim Baibel i mekim bihain long ol.

Insait long wan handret yia bihain, ol i bin wokim planti buk long Jojia. Ol i kamapim ol skul kolis long taun Gelati na Ikalto. Planti saveman i ting, Baibel Gelati, nau i stap long Georgian National Centre of Manuscripts, em nupela Baibel we wanpela saveman bilong taun Gelati o Ikalto i bin tanim.

Dispela bikpela wok bilong tanim Baibel i bin mekim wanem long ol manmeri bilong Jojia? Long yia 1150 samting, man bilong raitim stori, em Shota Rustaveli bilong Jojia, em i raitim stori Knight in the Panther Skin, na insait long planti handret yia dispela stori em i bikpela samting tru long ol Jojia, olsem na ol i kolim dispela buk olsem namba 2 Baibel bilong ol Jojia. Long nau, wanpela saveman bilong Jojia, em K. Kekelidze, em i tok, maski man bilong raitim dispela stori i bin kisim sampela tok bilong en long Baibel o nogat, “sampela tok bilong em i kamapim stret tingting i stap long sampela ves bilong Baibel.” Tru, em i bilasim gut dispela stori, tasol planti taim em i kamapim tok long pasin pren tru, pasin bilong givim ol samting, rispek long ol meri, na laikim tru ol man bilong narapela hap. Ol dispela gutpela pasin Baibel i skulim yumi long en i bin stiaim tru tingting bilong ol Jojia inap sampela handret yia na i wok yet long stiaim tingting bilong ol long pasin bilong wokabaut stret.

PRINIM BAIBEL—WOK BILONG KING

Klostu long yia 1700, famili bilong king bilong Jojia i gat bikpela laik long ol i mas prinim Baibel. Olsem na King Vakhtang Namba 6 i wokim wanpela haus bilong prinim ol buk long biktaun Tbilisi. Tasol Baibel i no redi yet long prinim. I olsem Baibel Jojia i stap hait gen. Ol inap kisim ol wan wan hap manuskrip bilong sampela hap bilong Baibel tasol, na tokples bilong en i bilong bipo. King i givim wok bilong stretim na kamapim bek ol tok bilong Baibel long Sulkhan-Saba Orbeliani, em wanpela saveman tru bilong ol tokples.

Orbeliani i kirap givim bel olgeta long mekim dispela wok. Em i gat save long mekim tok Grik na tok Latin na sampela tokples moa, olsem na em inap skelim ol narapela narapela rait na ol manuskrip long tok Jojia i stap pinis. Tasol Misin Otodoks bilong Jojia i no amamas long pasin bilong em long skelim ol narapela narapela manuskrip ol i bin tanim. Ol pris i sutim tok long em olsem em i givim baksait long Misin na ol i kirapim king long pasim em long mekim sampela wok moa long Baibel. Sampela narapela rait bilong Jojia i tok, long wanpela bung bilong Misin, ol pris i fosim Orbeliani long kukim long paia dispela Baibel em i bin mekim wok long en inap planti yia!

Gutpela tru olsem wanpela kopi bilong Mtskheta (Mcxeta) Manuskrip, narapela nem bilong en Baibel Bilong Saba, i stap yet i kam inap long nau na i gat sampela tok bilong Orbeliani em i bin raitim long han. Tasol sampela i no ting dispela em Baibel ol pris i bin birua long en. Ol i ting ol tok bilong apendiks tasol em ol tok em i bin raitim tru tru.

Maski i gat ol dispela hatwok na pasin birua i stap, wok bilong prinim Baibel i stap olsem nambawan bikpela samting bilong sampela long famili bilong king. Namel long 1705 na 1711, ol i bin prinim sampela hap bilong Baibel. Prins Bakari na Prins Vakhushti bilong Jojia i bin wok strong na long yia 1743 ol i bin prinim Baibel olgeta. Em i no inap i stap hait moa.

a Long bipo, ol samting bilong rait long en i hatwok long painim na i gat bikpela pe bilong en. Olsem na ol i save sikirapim na rausim olpela rait long manuskrip na raitim nupela tok antap long en. Nem bilong dispela kain manuskrip em palimpsest, em i kam long wanpela tok Grik mining bilong en, “sikirapim gen.”

National Center of Manuscripts