TINYOXI leti endlaka vulombe (Apis mellifera) ti endla swihlenge swa tona hi mhula lowu humaka encileni wa tona. Ku vuriwa leswaku xihlenge xa vulombe i nchumu wo hlamarisa swinene. Ha yini?

Xiya: Se ku hundze malembe yo tala vatshila va swa tinhlayo va anakanya leswaku xivumbeko xa xirhendzevutana lexi nga ni matlhelo ya tsevu yo ringana, xi tlula xivumbeko xa tinhla tinharhu kumbe matlhelo ya mune lama ringanaka kumbe swivumbeko swin’wana—emhakeni yo aka hi swilo switsongo kambe ndhawu yi va leyikulu. Kambe a va koti ku hlamusela leswaku ha yini. Hi 1999, Profesa Thomas C. Hales u nyikele vumbhoni hi ndlela ya swa tinhlayo, lebyi kombisaka leswaku xivumbeko xa xihlenge xa vulombe xi kahle swinene hi ku ya hi yena. U kombise leswaku xivumbeko lexi fanaka ni xa xihlenge xa vulombe xa pfuna emhakeni yo avanyisa ndhawu hi swiphemu leswi ringanaka swi tlhela swi tiya.

Tinyoxi ti nga kota ku tirhisa ndhawu leyi nga kona hi ku aka xirhendzevutana xa matlhelo ya tsevu lama ringanaka, ti tirhisa mhula wa tona leswaku ti endla xihlenge xo vevuka xi tlhela xi tiya ivi ti hlayisa vulombe eka xona kahle. A swi hlamarisi leswi ku vuriwaka leswaku xihlenge “i vutshila byo hlamarisa.”

Namuntlha van’wasayense va tekelela xihlenge xa tinyoxi ku endla miako leyi tiyeke yi tlhela yi va ni ndhawu leyi pfulekeke. Hi xikombiso, vanjhiniyara va swihaha-mpfhuka, va tekelela xihlenge xa vulombe leswaku va endla swihaha-mpfhuka leswi tiyeke, swi nga dyiki ngopfu petirolo swi tlhela swi nga tiki.

U anakanya yini? Xana xivumbeko lexi hlamarisaka xa xihlenge xa vulombe xi lo tiendlekela kumbe xi lo endliwa?