XANA u titwa njhani loko u anakanya hi ku dyuhala? Vanhu vo tala va karhateka swinene va tlhela va chava. Leswi swi vangiwa hileswi ku dyuhala ku fambisanaka ni ku khwanyana ka nhlonge, ku hela matimba, ku rivala ni mavabyi lama nga tshungulekiki.

Kambe ntiyiso hileswaku vanhu a va dyuhali hi ku fana. Van’wana va va va ha hanye kahle hambiloko va dyuhala. Matshungulelo lamantshwa ma endle leswaku swi koteka ku lawula mavabyi lama nga tshungulekiki. Hikwalaho ka sweswo, ematikweni man’wana vanhu vo tala va hanya nkarhi wo leha naswona va ni rihanyo lerinene.

Ku nga khathariseki swiphiqo leswi vaka kona hikwalaho ka vudyuhari, vanhu vo tala va swi lava ku tsaka hambiloko va dyuhala. Swi nga koteka njhani sweswo? Ku va ni vumunhu lebyinene ni ku tiyimisela, swi ta hi pfuna leswaku hi kota ku fambisana ni xiyimo. A hi kambisiseni milawu yin’wana ya Bibele leyi nga ta hi pfuna emhakeni leyi.

TITSONGAHATE: “Vutlhari byi ni lava va titsongahataka.” (Swivuriso 11:2) Emhakeni leyi, “lava va titsongahataka” ku nga vuriwa lava dyuhaleke la va swi xiyaka ni ku swi amukela leswaku a va ha koti ku endla hinkwaswo. Charles wa le Brazil, loyi a nga ni malembe ya 93 u te: “Loko malembe ma ri karhi ma famba wa dyuhala.” U nge he tlheleli endzhaku.”

Kambe ku titsongahata a swi vuli ku tilan’wa u ku: “Ndzi dyuharile a ndza ha pfuni nchumu.” Ku va ni mianakanyo yo tano, swi endla leswaku munhu a nga ha tsaki. Swivuriso 24:10 yi ri: “Xana u tikombise u hele matimba hi siku ra maxangu? Matimba ya wena ma ta va matsongo.” Munhu loyi a titsongahataka u ni vutlhari naswona u ringeta ku endla leswi a nga swi kotaka.

Corrado wa le Italy, loyi a nga ni malembe ya 77, u ri: “Loko u chayela movha exigangeni, u fanele u cinca tigere.” Leswi swi vula leswaku loko munhu a dyuhala u fanele a cinca a pfumelelana ni xiyimo. Corrado ni nsati wakwe va tisungulele ndlela leyintshwa ya ku endla mintirho ya le kaya leswaku va nga karhali ku tlula mpimo. Marian wa le Brazil loyi a nga ni malembe ya 81, na yena wa titsongahata. U ri: “Ndzi dyondze ku nga endli swilo hi magugu. Ndzi tirha ndzi ri karhi ndzi wisa. Minkarhi yin’wana  ndzi tshama ehansi, ndzi badama leswaku ndzi hlaya kumbe ndzi yingisela vunanga. Ndzi endla ntsena leswi ndzi nga kotaka ku swi endla.”

RINGANISELA: ‘Vavasati va fanele va tisasekisa hi swiambalo leswi langutekaka, hi xichavo ni mianakanyo yo hluteka.’ (1 Timotiya 2:9) Xiga lexi nge “swiambalo leswi langutekaka” xi vula ku hlawula leswi xiximekaka. Barbara wa le Canada loyi a nga ni malembe ya 74 u ri: “Ndzi ringeta ku tshama ndzi basile. A ndzi lavi ku languteka ndzi nga hlelekanga hileswi ndzi dyuhaleke, ndzi nga khathali leswaku vanhu va ta ku yini.” Fern wa le Brazil loyi a nga ni malembe ya 91 u ri: “Minkarhi yin’wana ndzi tixavela swiambalo leswintshwa leswaku ndzi titsakisa.” Vakhalabye vona va ri yini? Antônio wa le Brazil loyi a nga ni malembe ya 73 u ri: “Ndzi ringeta ku tshama ndzi languteka hi ku ambala swiambalo leswi baseke.” Loko swi ta emhakeni ya ku basa u tlhela a ku: “Siku ni siku ndza hlamba ndzi tlhela ndzi tsemeta malepfu.”

A hi swa nkoka ku karhateka ngopfu hi ndlela leyi u langutekaka ha yona lerova u nga ha vi na mhaka hi ku va ni “mianakanyo yo hluteka.” Bok-im wa le Korea Dzonga loyi a nga ni malembe ya 69, wa ringanisela loko swi ta emhakeni ya swiambalo. U ri: “Ndza swi xiya leswaku a ndza ha fanelanga ndzi ambala swiambalo leswi a ndzi swi ambala loko ndza ha ri muntshwa.”

TSHAMA U TSAKILE: “Hinkwawo masiku ya la xanisekaka ma bihile; kambe loyi a nga ni mbilu leyinene u tshama a ri ni nkhuvo.” (Swivuriso 15:15) Loko u ri karhi u dyuhala u nga ha hela matimba loko u tsundzuka minkarhi ya vuntshwa bya wena wa ha kota ku endla swilo swo tala. Sweswo swa twisiseka, kambe u nga swi pfumeleli leswaku swi ku heta matimba. Ku tshamela ku ehleketa hi swona swi nga ku vangela gome u tlhela u nga ha koti ni ku endla leswi u nga swi kotaka sweswi. Joseph wa le Canada loyi a nga ni malembe ya 79 u ri: “Ndzi ringeta ku tiphina hi ku endla swilo leswi ndza ha kotaka ku swi endla kambe ndzi nga karhateki hi leswi ndzi tsandzekaka ku swi endla sweswi.”

Ku hlaya ni ku tikarhatela ku dyondza swilo leswintshwa, swi nga ku endla u tsaka. Ernesto wa le Philippines loyi a nga ni malembe ya 74, u ya elayiburari a ya hlaya tibuku leti a ti tsakelaka. U ri: “Ni sweswi ku hlaya koloko ka ndzi tsakisa hikuva ku ndzi endla ndzi va ni vutivi byo tala ni ku vona swilo swo karhi hi mahlo ya mianakanyo.” Lennart wa le Sweden loyi a nga ni malembe ya 75, u sungule ni ku dyondza ririmi lerintshwa, ku nga nchumu lowu nga oloviki.

VANA NI MALWANDLA: “Hanyani hi ku nyika, kutani vanhu va ta mi nyika.” (Luka 6:38) Titolovete ku tinyika nkarhi wa ku va ni van’wana ni ku avelana na vona leswi u nga na swona, sweswo swi ta ku endla  u tsaka. Hosa wa le Brazil loyi a nga ni malembe ya 85, wa tikarhata leswaku a pfuna vanhu van’wana hambileswi a nga ha riki na matimba. U ri: “Ndzi fonela vanghana va mina lava vabyaka kumbe lava nga ni gome, ni ku va tsalela mapapila. Minkarhi yin’wana ndzi va rhumela tinyikonyana. Ndzi rhandza ni ku sweka kumbe ku bakela vanhu lava vabyaka.”

Loko hi nyika na hina hi ta nyikiwa. Jan wa le Sweden loyi a nga ni malembe ya 66 u ri: “Loko u rhandza vanhu na vona va ta ku rhandza.” Loko munhu a ri ni malwandla u endla leswaku vanhu va tsaka ni ku titwa va rhandziwa.

RHANDZA VANHU: “Loyi a tihambanisaka ni van’wana u tilavela swa yena ntsena; u ta hambana ni vutlhari hinkwabyo lebyi pfunaka.” (Swivuriso 18:1) I ntiyiso leswaku minkarhi yin’wana u nga ha lava ku va wexe kambe u nga titoloveti ku tihambanisa ni van’wana. Innocent wa le Nigeria loyi a nga ni malembe ya 72, u rhandza ku va ni vanghana vakwe. U ri: “Ndzi rhandza ku tiphina ni vanhu lavakulu ni lavatsongo.” Börje wa le Sweden loyi a nga ni malembe ya 85 u ri: “Ndzi rhandza ku tiphina ni vantshwa. Loko ndzi ri na vona, ndzi titwa ndza ha ri muntshwa.” Titolovete ku rhamba vanghana nkarhi na nkarhi. Han-sik wa le Korea Dzonga loyi a nga ni malembe ya 72 u ri: “Mina ni nsati wa mina hi rhandza ku rhamba vanhu lavakulu ni lavatsongo leswaku hi ta dya na vona.”

Vanhu lava rhandzaka vanhu va rhandza ku bula. Kambe sweswo a swi vuli leswaku vanhu volavo va fanele va vulavula va ri voxe. Kombisa leswaku wa khathala hi vanhu van’wana. Helena wa le Mozambique loyi a nga ni malembe ya 71 u ri: “Ndzi rhandza vanhu naswona ndza va xixima. Loko va vulavula ndza va yingisela leswaku ndzi ta tiva leswi va swi ehleketaka ni leswi va swi rhandzaka.” José wa le Brazil loyi a nga ni malembe ya 73 u ri: “Vanhu va swi rhandza ku tiphina ni vanhu lava va yingiselaka, lava kombisaka leswaku va khathala hi vona, lava va va bumabumelaka loko swi fanerile ni lava rhandzaka misavu.”

Loko u vulavula, tiyiseka leswaku ‘marito ya wena ma lungiwa hi munyu.’ (Vakolosa 4:6) Anakanyela u tlhela u khutaza.

KHENSA: “Dyondzani ku nkhensa.” (Vakolosa 3:15, Bibele—Mahungu Lamanene) Loko u pfuniwa, khensa. Loko u khensa swi endla leswaku vunghana byi tsakisa. Marie-Paule wa le Canada loyi a nga ni malembe ya 74 u ri: “Mina ni nuna wa mina ha ha ku rhurhela endlwini yin’wana. Laha a hi tshama kona a hi ri ni vanghana vo tala lava a va hi pfuna. Hi va rhumelele makhadi leswaku hi va khensa kasi van’wana ha va rhamba leswaku hi dya na vona.” Jae-won wa le Korea Dzonga loyi a nga ni malembe ya 76, u khensa swinene hileswi va n’wi yisaka eHolweni ya Mfumo va tlhela va n’wi vuyisa. U ri: “Mpfuno lowu ndza wu khensa swinene lerova ndza tiyiseka leswaku ndzi humesa malinyana leswaku va xava petirolo. Minkarhi yin’wana ndzi endla tinyiko ivi ndzi tsala ni rungula ro nkhensa.”

Ku tlula hinkwaswo, khensa leswi u hanyaka. Hosi Solomoni u hi tsundzuxile a ku: “Mbyana leyi hanyaka ya antswa swinene ku ri ni nghala leyi feke.” (Eklesiasta 9:4) Hakunene, loko u va ni vumunhu lebyinene ni ku tiyimisela ku fambisana ni xiyimo, swa koteka ku va u tsaka hambiloko u dyuhala.