Blessing * u ye eYuropa hikwalaho ka leswi a tshembisiwe ntirho wo endla vanhu misisi. Endzhaku ko heta masiku ya khume a ri karhi a bukuteriwa ni ku xungetiwa hi leswaku swirho swa ndyangu wa ka vona leswi nga ekaya swi ta dlayiwa, u sindzisiwe ku tirha ntirho wa ku xavisa miri.

Wansati loyi a langutela ndhawu leyi a ku xavisiwa miri eka yona, a a langutele leswaku Blessing hi siku a endla mali leyi ringanaka R3 000 ku ya eka R4 500, leyi loko yi helerile a yi ta endla mali leyi tlulaka R610 000 leswaku a ta kota ku n’wi ntshunxa. Blessing u ri: “A ndzi tshamela ku ehleketa hi ku baleka, kambe a ndzi chava leswaku swirho swa ndyangu wa ka hina swi ta dlayiwa. A ku nga ri na lexi a ndzi ta xi endla.” Ku fana na Blessing, ku ni vanhu va kwalomu ka mune wa timiliyoni lava endliwaka mahlonga etindlwini ta tinghwavava.

Eka malembe ya kwalomu ka 4 000 lama hundzeke, jaha leri vuriwaka Yosefa ri xavisiwile hi vabuti wa rona. Loko Yosefa a fika aEgipta u ve hlonga ra ndhunankulu ya le Egipta. Ku hambana na Blessing, loko Yosefa a fika a nga khomiwanga hi ndlela ya tihanyi. Kambe endzhaku ka loko a ale ku etlela ni nsati wa n’wini wakwe, u hehliwe hi leswaku a lava ku n’wi pfinya. Sweswo swi endle leswaku a pfaleriwa ekhotsweni a tlhela a bohiwa hi tinketana.—Genesa 39:1-20; Pisalema 105:17, 18.

Yosefa a ri hlonga ra le nkarhini wa khale, kambe Blessing u ve hlonga eminkarhini ya manguva lawa. Havumbirhi va xavisiwe tanihi mahlonga hi ndlela leyi fanaka, eka bindzu leri vanhu va khomiwa hi ndlela ya tihanyi naswona a va khathaleriwi kambe ko endliwa mali ha vona ntsena.

Nyimpi yi endle leswaku matiko yo hambanahambana ma kota ku kuma mahlonga yo tala. Ku vuriwa leswaku Thutmose wa Vunharhu loyi a ri Hosi aEgipta u vuye ni vabohiwa va 90 000 endzhaku kolwa ni tiko ra Kanana. Vaegipta va va endle mahlonga, va va sindzisa ku tirha emugodini, ku aka titempele ni ku pfula migerho ya mati.

Loko ka ha lawula Mfumo wa Rhoma, tinyimpi ti endle leswaku ku va ni mahlonga yo tala naswona xilaveko xa mahlonga a xi endla leswaku ku tlhekeka tinyimpi. Ku ringanyetiwa leswaku hi lembexidzana ro sungula, kwalomu  ka hafu ya vaakatiko va le Rhoma a ku ri mahlonga. Mahlonga yo tala ya le Egipta ni ya le Rhoma a ma khomiwa hi ndlela ya tihanyi swinene. Hi xikombiso, mahlonga ya le Rhoma lawa a ma tirha emigodini, a ma hanya malembe ya kwalomu ka 30 ntsena.

Hi ku famba ka nkarhi, vuhlonga byi ye byi tinyika matimba swinene. Hi va 1500 ku ya eka 1800, bindzu ra ku xavisiwa ka mahlonga ku suka eAfrika ku ya eAmerika hi rona leri a ri famba emahlweni ku tlula mabindzu hinkwawo. Nhlangano wa UNESCO wu vula leswaku, ‘ku ringanyetiwa leswaku vavanuna, vavasati ni vana va kwalomu ka 25 ku ya eka 30 wa timiliyoni, va tlhakisiwile ivi va xavisiwa tanihi mahlonga.’ Madzanadzana ya magidi ya vanhu va file loko ku ri karhi ku tsemakanyiwa Lwandle ra Atlantic. Loko Olaudah Equiano, ku nga hlonga leri poneke a hlamusela leswi a swi endleka u ri: “Ndlela leyi vavasati a va ba nkalanga ha yona ni ku konya ka vanhu lava a va ri ku feni, a yi twisa ku vava swinene lerova a yi hlamuseleki.”

Lexi twisaka ku vava hileswaku vuhlonga bya ha ya emahlweni ni namuntlha. Nhlengeletano ya Mintirho eMisaveni Hinkwayo yi vula leswaku vavanuna, vavasati ni vana va kwalomu ka 21 wa timiliyoni, va ha tirha tanihi mahlonga ehansi ka swiyimo swo tika swinene naswona va hakeriwa swimalana kumbe va nga hakeriwi. Mahlonga ya manguva lawa ma tirha emigodini, ehansi ka swiyimo swo tika, etifemeni ta switina, etindlwini ta tinghwavava ni le makaya ya swifumi. Hambileswi vuhlonga byi nga riki enawini, kambe byi ya byi andza swinene.

Ku khomiwa hi ndlela ya tihanyi swi endle leswaku mahlonga yo tala ma lwela ntshunxeko. Hi 73 B.C.E., Spartacus swin’we ni mahlonga man’wana ya kwalomu ka 100 000, ma pfukele mfumo wa Rhoma kambe matshalatshala ya vona ku ve nyuku wa mbyana. Hi va 1700, mahlonga ya le Xihlaleni xa Hispaniola lexi nga ekharibiya ma pfukele vini va wona. Ndlela leyi mahlonga a ma xanisiwa ha yona loko ma ri karhi ma byala mimova yi endle leswaku ku tlhekeka nyimpi ya xin’wana manana leyi tekeke malembe ya 13, leyi eku heteleleni yi endleke leswaku ku simekiwa tiko ra Haiti hi 1804.

Ndlela leyi Vaisrayele va Ntshunxiweke ha yona evuhlongeni aEgipta ku fanele ku ri yona leyi hlamarisaka swinene ku tlula tindlela leti vanhu van’wana va ntshunxiweke ha tona. Vanhu lava ringanaka timiliyoni tinharhu, lava endlaka tiko va ntshunxiwe evuhlongeni, aEgipta. A va wu lava ntshunxeko hikuva a va khomiwe hi ndlela ya tihanyi swinene. Loko Bibele yi hlamusela ndlela leyi a va khomiwe ha yona loko va ri aEgipta, yi vula leswaku a va ri ehansi ka “muxaka wun’wana ni wun’wana wa vuhlonga bya vona lowu ha wona va va endleke  mahlonga hi tihanyi.” (Eksoda 1:11-14) Faro un’wana u tlhele a vula leswaku vana va Vaisrayele va vafana lava ha ku velekiwaka va dlayiwa leswaku nhlayo ya tiko ra Israyele yi nga andzi.—Eksoda 1:8-22.

Ndlela leyi Vaisrayele va ntshunxiweke ha yona aEgipta a yi hlawulekile hikuva Yehovha u nghenelerile. Xikwembu xi byele Muxe xi ku: “Ndza ku tiva swinene ku vava loku va ku twaka. Ndza rhelela ndzi ya va kutsula.” (Eksoda 3:7, 8) Ku ta fikela namuntlha, Vayuda emisaveni hinkwayo va tlangela Paseka leswaku va tsundzuka xiendlakalo xexo.—Eksoda 12:14.

Bibele yi ri: “Eka Yehovha Xikwembu xa hina a xi kona lexi nga lulamangiki.” Bibele yi tlhela yi hi tiyisekisa leswaku a xi si cinca ninamuntlha. (2 Tikronika 19:7; Malakiya 3:6) Xikwembu xi rhume Yesu ‘leswaku a chumayela ku ntshunxiwa ka makhumbi . . . , ku ntshunxa lava tshikeleriweke va tifambela.’ (Luka 4:18) Xana marito wolawo a ma kombetela eka mahlonga hinkwawo ya xiviri? Doo! Yesu a a rhumiwe leswaku a ta ntshunxa vanhu eka xidyoho ni rifu. Hi ku famba ka nkarhi Yesu u te: “Ntiyiso wu ta mi ntshunxa.” (Yohane 8:32) Ninamuntlha ntiyiso lowu Yesu a wu dyondziseke, wu ntshunxa vanhu hi tindlela to tala.—Hlaya bokisi leri nge “ Ku Ntshunxeka Eka Muxaka Wun’wana Wa Vuhlonga.”

Yehovha u pfune Yosefa na Blessing leswaku va ntshunxeka evuhlongeni hi tindlela leti hambaneke. U nga hlaya rungula leri engetelekeke malunghana na Yosefa eka buku ya Genesa, ndzima 39 ku ya eka 41 eBibeleni. Ndlela leyi Blessing a kumeke ntshunxeko ha yona ya hlamarisa.

Endzhaku ka loko Blessing a hlongoriwe etikweni rin’wana ra le Yuropa, u ye eSpain. Loko a ri eSpain, u hlangane ni Timbhoni ta Yehovha kutani a sungula ku dyondza Bibele na tona. Leswi a lava ku cinca vutomi byakwe, u kume ntirho naswona u kombele wansati loyi a n’wi xanisa leswaku a n’wi hungutela xikweleti. Siku rin’wana wansati yoloye u fonele Blessing. A a lava ku herisa xikweleti xakwe ni ku tlhela a kombela ku rivaleriwa. Hikokwalaho ka yini a a lava ku endla tano? Hikuva na yena a sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha! Blessing u ri: “Ntiyiso wu ku ntshunxa hi tindlela to hlamarisa swinene.”

Yehovha u twe ku vava swinene loko a vona mahlonga ya Vaisrayele ma xanisiwa aEgipta. Ninamuntlha wa ha twa ku vava loko a vona vanhu va xanisiwa. Ntiyiso wa mhaka hi leswaku vanhu a va nge swi koti ku herisa vuhlonga. Kambe Xikwembu xi tshembisa leswaku xi ta byi herisa. “Ku ni matilo lamantshwa ni misava leyintshwa leswi hi swi rindzeleke hi ku ya hi xitshembiso xa yena, naswona ku ta va ni ku lulama eka swona.”—2 Petro 3:13