Bibele a yi xi tirhisi xiga lexi nge “ku susa khwiri” ku kombetela eka xiendlo xa ku dlaya n’wana la nga le khwirini hi vomu. Kambe matsalwa yo tala ya Bibele ma hlamusela langutelo ra Xikwembu hi vutomi bya munhu, ku katsa ni bya n’wana la ha riki ekhwirini.

 Vutomi I nyiko leyi humaka eka Xikwembu. (Genesa 9:6; Pisalema 36:9) Vutomi bya swilo hinkwaswo leswi hanyaka i bya nkoka eka Xikwembu, ku katsa ni bya n’wana la nga le khwirini. Kutani loko munhu a teka xiboho xa ku dlaya n’wana la nga si velekiwaka, munhu yoloye i mudlayi.

 Nawu wa Xikwembu lowu xi wu nyikeke Vaisrayele a wu ku: “Loko vanhu vo tshuka va lwa kutani va vavisa wansati la tikeke kutani a veleka nkarhi wakwe wu nga si fika kambe ku nga fi munhu, loyi a n’wi vaviseke u fanele a riha nandzu hi ku ya hilaha nuna wa wansati yoloye a nga ta n’wi rihisa hakona; u fanele a riha eka vaavanyisi. Kambe loko ko fa munhu, vutomi byi fanele byi rihiwa hi vutomi.”—Eksoda 21:22, 23. a

•  Vutomi bya munhu byi sungula rini?

•  Xana Xikwembu xi nga n’wi rivalela munhu la tshameke a susa khwiri?

•  Xana swi hoxile ku susa khwiri loko vutomi bya manana kumbe bya n’wana byi ri ekhombyeni?

 Eka Xikwembu vutomi bya munhu byi sungula loko manana a ha ku tika. eRitweni ra xona ku nga Bibele, Xikwembu xi hlamusela n’wana la ha riki endzeni ka khwiri a ri munhu la heleleke. Vona swikombiso leswi kombisaka leswaku Xikwembu xi teka vutomi bya n’wana la ha riki ekhwirini byi fana ni bya munhu la tswariweke.

•   Hi ku susumetiwa hi moya wa Xikwembu, Hosi Davhida u byele Xikwembu a ku: “Matihlo ya wena ma ndzi vone ndza ha vumbeka.” (Pisalema 139:16) Xikwembu a xi teka Davhida a ri munhu ni loko a ha ri endzeni ka khwiri ra mana wakwe.

•   Ku tatisa kwalaho, Xikwembu a xi swi tiva leswaku xi ni xikongomelo xo hlawuleka hi muprofeta Yeremiya ni loko a nga si velekiwa. Xikwembu xi n’wi byele xi ku: “Ndzi ku tive ndzi nga si ku vumba ekhwirini, ndzi ku hlawulekisile u nga si velekiwa. Ndzi ku endle muprofeta eka matiko.”—Yeremiya 1:5.

•   Luka loyi a a ri dokodela tlhelo mutsari wa Bibele, u tirhise rito leri fanaka ra Xigriki ku hlamusela n’wana la ha riki ekhwirini ni loyi a ha ku velekiwaka.—Luka 1:41; 2:12, 16.

 Xikwembu xi nga va rivalela lava nga tshama va susa khwiri. Loko sweswi va pfumelelana ni langutelo ra Xikwembu hi vutomi, a va fanelanga va ya emahlweni va titwa nandzu. “Yehovha u ni tintswalo ni ntwelavusiwana . . . Tanihi leswi vuxa byi nga ekule ni vupeladyambu, ni swidyoho swa hina u swi veke ekule na hina.” b (Pisalema 103:8-12) Yehovha u ta va rivalela lava hundzukaka swi suka embilwini ku katsa ni lava nga tshama va susa khwiri.—Pisalema 86:5.

 Hi ku ya hi leswi Bibele yi swi vulaka hi vutomi bya n’wana la ha riki ekhwirini, hambiloko munhu o susa khwiri hi xikongomelo xo sirhelela rihanyo ra manana kumbe ra n’wana, wa ha tama a ri ni nandzu wo dlaya.

 Ku vuriwa yini loko ko va ni xiyimo lexi nga tolovelekangiki laha hi nkarhi lowu wansati a nga le ku velekeni, swilo swi biha lerova ku fanele ku hatla ku endliwa xiboho xo hlawula loyi a faneleke a ponisiwa exikarhi ka manana kumbe n’wana? Eka xiyimo xo tano, lava katsekaka va fanele va tiendlela xiboho xa leswaku ku ponisiwa mani.