Xana u ni vonelo leri fanaka ni ra Jeanette? Loko swi ri tano, u nga ha tikuma u kanakana mhaka ya leswaku swilo swi lo tumbuluxiwa. Phela, a nga kona loyi a lavaka ku tekiwa tanihi xiphukuphuku. I yini lexi nga ku pfunaka?

•  Mavonelo lama hoxeke malunghana ni leswi u swi tshembaka

•  Anakanyisisa hi leswi u swi pfumelaka

•  Switirhisiwa leswi nga ku pfunaka ku kuma vumbhoni

•  Leswi tintangha ta wena ti swi vulaka

1. Loko u pfumela leswaku swilo swi lo tumbuluxiwa, vanhu va ta ehleketa leswaku u lwisana ni sayense.

“Mudyondzisi wa mina u vule leswaku ku tshemba leswaku swilo swi lo tumbuluxiwa i nhlamulo leyi vanhu va ta ka na yona loko va nga swi koti ku kuma nhlamulo ya leswaku misava yi tirha njhani.”—Maria.

Leswi u faneleke u swi tiva: Lava va vulaka sweswo a va wu tivi ntiyiso wa mhaka. Van’wasayense lava dumeke vo fana na Galileo na Isaac Newton a va tshemba leswaku ku ni Mutumbuluxi. Ku tshemba ka vona a ku nga lwisani ni rirhandzu ra vona ra sayense. Hilaha ku fanaka, van’wasayense van’wana namuntlha va kume leswaku sayense a yi lwisani ni ku pfumela leswaku swilo swi lo tumbuluxiwa.

Ringeta leswi: Thayipa xivulwa lexi nge (ku katsa ni mintshaho) “u hlamusela hi ta ripfumelo rakwe” eka bokisi ro secha eka Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE ku vona swikombiso swin’wana swa vanhu lava tirhaka hi swa vutshunguri ni sayense lava pfumelaka leswaku swilo swi lo tumbuluxiwa. Xiya leswaku i yini lexi va pfuneke va pfumela tano.

Leswi u faneleke u swi tsundzuka: Ku pfumela leswaku swilo swi lo tumbuluxiwa a swi ku endli u lwisana ni sayense. Ematshan’weni ya sweswo, ku dyondza hi ntumbuluko swi nga tiyisa ku tshemba ka wena ka leswaku swilo swi lo tumbuluxiwa.—Varhoma 1:20.

2. Loko u tshemba leswi Bibele yi swi vulaka hi ku tumbuluxiwa ka swilo, vanhu va nga ha vula leswaku u mukhongeri.

“Vanhu vo tala va ehleketa leswaku ku tumbuluxiwa ka swilo i mhaka ya matlangwana. Va vula leswaku rungula leri nga eka Genesa ko va ntsheketo.”—Jasmine.

Leswi u faneleke u swi tiva: Vanhu va ni mavonelo lama hoxeke hi leswi Bibele yi swi vulaka hi ku tumbuluxiwa ka swilo. Hi xikombiso, valavisisi van’wana va ntumbuluko va vula leswaku a hi khale misava yi tumbuluxiwile kumbe va vula leswaku misava yi tumbuluxiwe hi masiku ya tsevu lama leheke tiawara ta 24. Bibele a yi ma seketeli mavonelo wolawo.

• Genesa 1:1 yi ri: “Eku sunguleni Xikwembu xi tumbuluxe matilo ni misava.” Leswi a swi lwisani ni vumbhoni bya sayense bya leswaku misava yi ni malembe ya tibiliyoni hi vukhale.

• Rito leri nge “siku” leri nga tirhisiwa eka Genesa ri kombetela eka minkarhi yo leha swinene. Entiyisweni, eka Genesa 2:4 rito “siku” ri tirhisiwe ku kombetela eka masiku hinkwawo ya tsevu ya ku tumbuluxa.

Leswi u faneleke u swi tsundzuka: Rungula ra Bibele hi ku tumbuluxa ri fambisana kahle ni vumbhoni bya sayense.

Ku pfumela leswaku swilo swi lo tumbuluxiwa a swi lavi leswaku u va ni “ripfumelo handle ka vumbhoni.” Ku ri na sweswo, swi seketeriwe hi nhlamuselo leyi twalaka. Xiya leswi:

Hinkwaswo leswi u hlanganaka na swona evuton’wini swi ku dyondzisa leswaku ku ni loyi a swi endleke. Loko u vona khamera, xihaha-mpfhuka kumbe yindlu u nga ha gimeta hi ku vula leswaku ku ni loyi a swi endleke. Kutani ha yini u fanele u bakanyela mhaka yoleyo loko u ehleketa hi tihlo ra munhu, xinyenyana lexi hahaka empfhukeni kumbe pulanete ya hina?

Leswi u nga anakanyisisaka ha swona: Tinjhiniyara ti tekelela swikombiso swa swilo swa ntumbuluko leswaku ti antswisa ndlela leyi ti endlaka swilo ha yona naswona ti lava leswaku vanhu va xiya mintirho ya tona. Xana swa twala ku xiya mintirho ya munhu kambe hi tsandzeka ku xiya Mutumbuluxi lonkulu ni swilo Swakwe leswikulu leswi a swi vumbeke?

U nga tiyisa ku tshemba ka wena ka leswaku swilo swi lo tumbuluxiwa hi ku kambisisa vumbhoni lebyi kumekaka eka ntumbuluko.

Ringeta leswi: Thayipa xivulwa lexi nge (endzeni ka mitshaho) “xana xi lo endliwa” eka bokisi ro secha ra Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE. Hlawula swihloko swin’wana leswi ku tsakisaka eka nxaxamelo wa Xalamuka! lowu nge “Xana Xi Lo Endliwa?” Eka xihloko xin’wana ni xin’wana, kuma xilo xa ntumbuluko lexi ku tsakisaka lexi ku buriwaka ha xona. Xana a swi ku khorwisi leswaku ku ni Muvumbi?

Kuma rungula leri engetelekeke: Tirhisa tibroxara leti landzelaka ku kuma vumbhoni bya ku tumbuluxiwa ka swilo.

• Xana Swilo Leswi Hanyaka Swi Lo Tumbuluxiwa?

  • Misava yi vekiwe endhawini ya kahle naswona yi hlayisa vutomi.—Vona matluka 4-10.

  • Swikombiso swa ku endliwa ka swilo swa kumeka eka ntumbuluko.—Vona matluka 11-17.

  • Rungula ra Genesa hi ku tumbuluxiwa ka swilo ri pfumelelana ni sayense.—Vona matluka 24-28.

• The Origin of Life—Five Questions Worth Asking

  • Vutomi a byi lo tiendlekela.—Vona matluka 4-7.

  • Swivumbiwa leswi hanyaka swi rharhangane ngopfu ku va swi lo pfuketana swi tiendlekela.—Vona matluka 8-12.

  • Vuxokoxoko lebyi nga eka DNA ya munhu byi tlula thekinoloji ya namuntlha.—Vona matluka 13-21.

  • Swivumbiwa leswi hanyaka a swi sukela eka nchumu wun’we wo karhi. Marhambu ya swiharhi ma kombisa vumbhoni bya ndlela leyi hi xitshuketa swiharhi swo karhi swi sunguleke ku tala ku nga ri leswaku a swi cinca swi huma eka swo karhi.—Vona matluka 22-29.

“Ntumbuluko wu ndzi endla ndzi kholwa leswaku Xikwembu xi kona, ku suka eka swiharhi leswi nga kona laha misaveni ku ya eka vuako hinkwabyo ni ku hleleka ka byona.”—Thomas.