TIYELEZGERE KUTI mukuwona vinthu ku malo ghakusungira vinthu vyakale. Vinthu vinandi vikuwoneka kuti ni vyakunangika na vyakutchujuka ndipo vinyake vilije vigaŵa vinyake. Kweni chinyake chikuwoneka mwapadera chomene ndipo chindanangike. Mukufumba uyo wakumulongozgani kuti: “Kasi chinthu ichi ntchiphya pakuyelezgera na vinyake?” Iyo wakuti: “Yayi, ntchakale chomene kuluska vinandi.” Mukufumbaso kuti: “Kasi ndikuti ŵachisunganga mwapadera kuti chileke kunangika?” Iyo wakuti: “Yayi, chajumpha mu vinandi chomene, ndipo ŵanthu ŵanandi ŵayezga kuti ŵachinange.” Mukuzizwa na kujifumba kuti, ‘Kasi ŵali kuchipanga na vichi chomene?’

Ndimoso Baibolo liliri. Baibolo ni buku lakale chomene kuluska vinthu vinandi. Nangauli ghaliposo mabuku ghanyake ghakale, kweni ghanandi ghali kunangika. Nakuti fundo zake zinandi zikukolerana yayi na vinthu vyaunenesko ivyo ŵasayansi ŵasanga. Mwachiyelezgero, ivyo ghakuyowoya pa nkhani munkhwala ni vyakofya ku umoyo wamunthu. Kweniso vigaŵa vinyake vya mabuku agha, vili kunangika chomene.

Baibolo likupambana na mabuku agha. Nangauli likamba kulembeka vyaka vyakujumpha 3,500 ivyo vyajumpha, kweni lichali lindanangike. Nangauli ŵanthu ŵayezga kulinanga, kuliwotcha, kukanizga kuliŵazga, kweni fundo zake zindasinthe ndipo zichali zakovwira. Fundo za mu Baibolo zichali zakuzirwa ndipo ni zakuzizika chomene.—Wonani bokosi lakuti “Kasi Lili Kumara Ntchito Panji Lichali Lakovwira?”

Panji mungajifumba kuti, ‘Kasi ivyo Baibolo likusambizga ni vyakovwira nadi mazuŵa ghano?’ Kuti tizgore fumbo ili, jifumbani kuti, ‘Kasi ni masuzgo wuli agho ŵanthu ŵakusangana nagho? Kasi ni masuzgo nga agho ngakofya chomene?’ Panji mungati nkhondo, kunangika kwa chilengiwa, nkhaza, na vimbundi. Sono tiyeni tiwone ivyo Baibolo likusambizga pa nkhani izi. Apo tikuwona ivyo likusambizga, jifumbani kuti, ‘Kasi vinthu vingenda makora yayi usange ŵanthu wose ŵangalondezga fundo izi?’

KUTEMWA MTENDE

Baibolo likuti: “Mbakukondwa awo mbamtende, pakuti ŵazamuchemeka ŵana ŵa Chiuta.” (Mateyu 5:9) Likutiso: “Usange ntchamachitiko, muŵe pamtende na ŵanthu wose, kuyana na umo mungafiskira.”—Ŵaroma 12:18.

LUSUNGU NA KUGOWOKA

Baibolo likuti: “Mbakukondwa awo mbalusungu, pakuti ŵazamulongoreka lusungu.” (Mateyu 5:7) “Lutilirani kuzizipizgirana na kugowokerana na mtima wose usange munthu wali na chifukwa chakudandawulira na munyake. Nga umo Yehova * wakamugowokelerani na mtima wose, ndimo namweso muchitirenge.”—Ŵakolose 3:13.

UBALI WAPACHARU CHOSE

Baibolo likuyowoya kuti Chiuta “wakalenga mitundu yose ya ŵanthu kufuma mwa munthu yumoza kuti yikhale pa charu chose chapasi.” (Milimo 17:26) “Chiuta wakutemwera yayi. Kweni wakupokelera munthu wa mtundu uliwose uyo wakumopa na kuchita urunji.”—Milimo 10:34, 35.

KUPWELELERA CHARU

Baibolo likuti “Yehova Chiuta wakatora munthu na kumuŵika mu munda wa Edeni kuti wawulimenge na kuwupwelelera.” (Genizesi 2:15) Chiuta ‘wazamuparanya awo ŵakunanga charu chapasi.’—Chivumbuzi 11:18.

URYEZI NA NKHARO ZIHENI

Baibolo likuti: “Chenjerani na mtundu uliwose wa uryezi, chifukwa nanga munthu wangaŵa na vinthu vinandi, umoyo wake ukufuma mu ivyo wali navyo yayi.” (Luka 12:15) “Uzaghali na ukazuzi wa mtundu uliwose panji uryezi vileke nanga nkhuzunulika pakati pinu, pakuti ndimwe ŵanthu ŵatuŵa.”—Ŵaefeso 5:3.

KUGOMEZGEKA NA KULIMBIKIRA NTCHITO

Baibolo likuti: “Tikukhumba kuŵa ŵakugomezgeka mu vinthu vyose.” (Ŵahebere 13:18) “Wakwiba waleke kwiba. Kweni wafukafuke.”—Ŵaefeso 4:28.

KOVWIRA ŴANJI

Baibolo likuti: “Mupembuzge awo ŵakusuzgika maghanoghano, mukhozge ŵakulopwa, longorani kuzikira ku wose.” (1 Ŵatesalonika 5:14) ‘Mupwelelerenge ŵalanda na vyokoro mu suzgo yawo.’—Yakobe 1:27.

Baibolo likuyowoya waka vinthu ivi yayi, kweni Chiuta wakukhumba kuti tilondezgenge fundo izi pa umoyo withu wa zuŵa na zuŵa. Vinthu mu charu vingafika paheni chomene yayi para ŵanthu wose ŵangalondezga mikhaliro yiwemi iyi. Nakuti fundo za mu Baibolo ni zakuzirwa chomene kweniso zapanyengo yake. Kweni kasi ivyo Baibolo likusambizga vingamovwirani wuli pasono?

Baibolo likuti: “Vinjeru vikuwoneka vyaurunji na milimo yake.” (Mateyu 11:19) Fundo iyi njaunenesko, asi nthe? Munthu wakuwoneka kuti wali na vinjeru kuyana na ivyo wakuchita. Panji mungajifumba kuti, ‘Usange Baibolo ndakovwira nadi, chifukwa ine nkhuwona kusintha yayi pa umoyo wane? Kasi linganovwira wuli pa masuzgo agho nkhusangana nagho sono?’ Wonani chiyelezgero ichi.

Delphine * wakaŵa na vyose ndipo vinthu vikamwenderanga makora chomene. Mwamabuchi, vinthu vikasintha chomene, wakasangana na masuzgo mwakulondezgana. Mwana wake msungwana wakafwa. Banja lake likamara, ndipo wakasangana na suzgo la ndalama. Iyo wakati: “Nkhasoŵa chakuchita, nkhaŵavya nyumba, mwana kweniso mfumu. Nkhaŵavya nkhongono, ndipo nkhaŵavya chigomezgo chilichose.”

Delphine wakaŵa kuti wandaŵazgepo mazgu gha pa Salimo 90:10 agho ghakuti: “Vyaka vya umoyo withu ni 70, panji 80, usange munthu wali na nkhongono zapadera. Kweni ni vyakuzura na masuzgo na vitima. Vikujumpha mwaluŵiro, ndipo tikumwalalikira.”—Salimo 90:10.

 Delphine wakaŵazganga Baibolo pa nyengo yakusuzga iyi. Baibolo likamovwira chomene. Nga umo tiwonerenge mu nkhani zitatu zakulondezgapo, Baibolo lawovwira ŵanthu ŵanandi chomene awo ŵayezga kulondezga ivyo likusambizga. Iwo ŵajiwonera ŵekha kuti Baibolo lili nga ntchinthu chakale icho chazunulika kukwambilira kwa nkhani iyi. Baibolo likuyana yayi na mabuku ghanandi agho ghakumara ntchito. Kasi ntchifukwa chakuti Baibolo lili kupangika mwapadera chomene? Panji ntchifukwa chakuti ndakufuma kwa Chiuta?—1 Ŵatesalonika 2:13.

Panji namwe mwawona kuti umoyo ngufupi na wakuzura na masuzgo. Kasi para mwasangana na masuzgo, ni nkhu uko mungasanga chipembuzgo, wovwiri na ulongozgi wakovwira?

Tiyeni tiwone nthowa zitatu umo Baibolo lingamovwilirani. Baibolo lingamusambizgani umo

1. mungagegera masuzgo.

2. mungamazgira masuzgo.

3. mungazizipizgira masuzgo agho mungaghamazga yayi.

Nkhani zakulondezgapo zikulongosora vinandi pa nkhani izi.