Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Vyakulembeka Vyakale Vikupeleka Ukaboni wa Malo Agho Ŵaisrayeli Ŵakakhalanga

Vyakulembeka Vyakale Vikupeleka Ukaboni wa Malo Agho Ŵaisrayeli Ŵakakhalanga

 Baibolo likuyowoya kuti Ŵaisrayeli ŵakati ŵapoka Charu cha Layizgano na ku chigaŵa mwakuyana na mafuko ghawo, mafuko 10 gha Manase ghakapokera charu chikuru chomene kumanjiliro gha dazi kwa Yorodani uko kukaŵa kwakupambana na mafuko ghanyake ghose. (Joshuwa 17:1-6) Kasi pali ukaboni uliwose wakufuma ku ŵanthu ŵakufukura vinthu vyapasi wakulongora kuti ivi vikachitika nadi?

 Mu 1910, ku Samariya kukasangika vibenthu ivyo pakalembeka mazgu. Pa vibenthu ivi, pakalembeka mazgu gha mu Chihebere ghakukhwaskana na katundu wakudura, kusazgapo vinyo na mafuta ghakuphaka ivyo vikalutanga ku nyumba yachifumu iyo yikaŵa ku likuru la msumba uwo. Vibenthu vyose ivyo ŵakasanga vikaŵa 102 ndipo vikalembeka cha m’ma 700 B.C.E. Kweni pali vibenthu 63 pera ivyo vikuŵerengeka makora. Nangauli vili nthena, vibenthu 63 ivi para vyaŵikika pamoza vikulongora madeti na mazina gha mafuko, kweniso vinthu vinyake vyakukhwaskana na ŵanthu awo ŵakatumizganga na kupokera katundu.

 Chakuzizika ntchakuti, mafuko ghose agho ghakalembeka pa vibenthu vya ku Samariya ghakaŵa gha fuko la Manase pera. Buku linyake likayowoya kuti ivyo vili pa vibenthu ivi, “mbukaboni wakuti ivyo Baibolo likuyowoya vyakukhwaskana na mafuko gha Manase kweniso chigaŵa icho ŵakakhalanga ni vyaunenesko nadi.”—NIV Archaeological Study Bible.

Chibenthu ichi chikulongora zina la mwanakazi munyake wakuchemeka Nowa uyo wakaŵa wa fuko la Manase

 Vibenthu vya ku Samariya vikupelekaso ukaboni wakuti ivyo Amosi wakalemba vyakukhwaskana na ŵanthu ŵasambazi panyengo iyo, vikaŵa vyaunenesko. Iyo wakayowoya kuti: “Ŵakumwera vinyo mu bakule, na kujiphakazga na mafuta ghawemi chomene.” (Amosi 6:1, 6) Vibenthu vya ku Samariya vikupeleka ukaboni wakuti vinthu ivyo vikuzunulika pa lemba ili, vikatumizgikanga nadi ku chigaŵa icho mafuko 10 gha Manase ghakakhalanga.