Eaha to roto?

Tapura tumu parau

E nafea ia tarani i ta oe moni?

E nafea ia tarani i ta oe moni?

 I teie mahana, e nehenehe te maˈi pee, te ati natura, te fifi i te pae poritita e te tamaˈi e haafifi i te imiraa faufaa a te taata. Te fifi ra anei oe i te pae moni? E nehenehe te mau aˈoraa paari i roto i te Bibilia e tauturu ia oe ia faaohipa maitai i ta oe moni.

1. A farii i to oe tupuraa apî.

 Aratairaa Bibilia: “Ua matau vau i te ora . . . ma te taoˈa rahi e te taoˈa ore atoa.”—Philipi 4:12.

 Noa ˈtu ua iti mai ta oe moni, e nehenehe oe e haapii i te tarani i te moni. Ia farii oioi oe i te reira a rave atu ai i te mau faanahoraa e titauhia, ohie noa ˈtu â oe e to oe utuafare i te faaoromai i to outou tupuraa apî.

 A imi eaha te mau tauturu ta te hau fenua aore ra ta te mau taatiraa e horoa. Pinepine e vaiiho ratou i te hoê taime poto no te faatae i ta oe parau aniraa, eiaha ïa e haamarirau i te na reira.

2. A ohipa amui e to oe utuafare.

 Aratairaa Bibilia: “E ore te mau opuaraa e tupu ia ore ia anihia te manaˈo, e tupu râ te reira mea rahi anaˈe te taata aˈo.”—Maseli 15:22.

 A faaite i to oe hoa faaipoipo e i ta orua tamarii no nia i teie tupuraa apî. E nehenehe ïa te mero tataitahi e taa eaha te tumu e ravehia ˈi te tahi mau tauiraa e e turu ohie ïa ratou i te reira. Ia haa amui te taata tataitahi no te ore e hue i te moni e no te faaiti i te mau haamâuˈaraa, e taranihia te moni.

3. A hamani i ta oe tapura faufaa.

 Aratairaa Bibilia: “E parahi na mua, a numera ˈtu ai i te haamâuˈaraa.”—Luka 14:28.

 Ua iti mai anaˈe ta oe moni, mea faufaa roa ˈtu â ia ite ihea oe e haamâuˈa rahi ai te moni. A hamani i te hoê tapura faufaa ma te tapao na mua ehia moni te noaa mai ia oe i te avaˈe. I muri iho, a tapao i te mau haamâuˈaraa noa ˈtu ua ite oe e taui iho â te reira. I roto i te tuhaa haamâuˈaraa, a faataa atoa i te hoê tino moni no te mau tupuraa ru aore ra manaˈo-ore-hia.

 Manaˈo tauturu: A tapao ai i te mau haamâuˈaraa, eiaha e haamoˈe i te tapao atoa i te mau haamâuˈaraa haihai. E maere paha oe i te rahiraa moni e pau i te reira. Tera ta te tahi taata i ite a numera ˈi oia i te rahiraa moni ta ˈna i haamâuˈa no te hoo mai i ta ˈna chewing-gum!

4. A tapura eaha te mea faufaa roa ˈˈe no te rave i te mau tauiraa.

 Aratairaa Bibilia: “Ia taa maitai ia outou eaha te mea faufaa roa ˈˈe.”—Philipi 1:10.

 A hiˈo ehia moni tei noaa mai ia oe, e na reira atoa tei haamâuˈahia. A faaoti eaha te haamâuˈaraa ta oe e faaiti mai aore ra e faaore no te tarani i ta oe moni. A feruri i te mau tuhaa i muri nei:

  •   Faurao. Mai te peu e piti pereoo to oe, e nehenehe anei oe e hoo atu hoê? Mai te peu e pereoo moni, e nehenehe anei oe e taui no te rave mai i te hoê pereoo mâmâ aˈe? E nehenehe anei oe e hoo roa ˈtu i te reira e e rave i te pereoo mataeinaa aore ra i te pereoo taataahi?

  •   Faaanaanataeraa. Pauroa te avaˈe, te aufau ra anei oe i te hoê faanahoraa teata aore ra natirara no te mataitai i te hohoˈa teata? E nehenehe anei oe e maiti i te tahi atu faanahoraa mâmâ aˈe aore ra e faaore roa i te reira?

  •   Haamâuˈaraa tamau. A faaoti amui e to oe utuafare i te tarani i te pape, te uira e te mori pereoo, ia tupohe atoa i te mori e ia ore e faatahe noa i te pape. Ia hiˈohia, mea haihai roa paha, mea rahi râ te moni e nehenehe e taranihia.

  •   Maa. A tunu i te maa i te fare no te ore e haere e tamaa i rapae. A feruri atea eaha te maa ta outou e amu, e ia tunu faarahi oe i te maa, eiaha e faarue i te toea. Hou a haere ai i te fare toa, a tapao eaha ta oe e opua ra e hoo mai ia ore oe ia haamâuˈa i te moni no te mau mea faufaa ore. A hoo mai i te maa hotu e te maa tupu i te tau e auhune ai te reira, pinepine i reira hoi te moni hoo e topa ˈi i raro. A haapae i te hoo mai i te maa e ere i te mea maitai no te ea. E nehenehe atoa paha oe e tanu i ta oe iho maa.

  •   Ahu. Eiaha e hoo mai i te ahu no te pee noa i te huru faaahuraa apî. A imi i te ahu hoo-mâmâ-hia. Ia maitai te mahana, a taraˈi i te ahu i rapae ia iti mai te haamâuˈaraa ia faaterehia te matini haamǎrô ahu.

  •   Ta oe e opua ra e hoo mai. Hou a hoo mai ai i te tahi taoˈa, a ui ia oe iho: E pee anei te reira ia ˈu? Mea hinaaro-mau-hia anei te reira? E tia anei ia ˈu ia tiai rii maa taime hou a taui ai i te tahi matini i te fare, matini roro uira aore ra pereoo? Hau atu â, te vai ra anei te tahi mau mea ta ˈu e ore e faaohipa faahou o te nehenehe e hoo atu? Ma te na reira, e iti roa mai te haamâuˈaraa e e tarani ïa oe i te moni.

 Manaˈo tauturu: Ia iti taue mai ta oe moni, e tumu papu tera no te haapae i te mau mea o te tuino i to oe oraraa e o te haapau rahi i ta oe moni mai te puhipuhiraa i te avaava, te pere moni e te inu-hua-raa i te ava. Ia na reira oe, e tarani oe i ta oe moni e e maitai-atoa-hia to oe oraraa.

5. A haapii eaha ta te Bibilia e parau ra.

 Aratairaa Bibilia: “E oaoa te feia e hiaai ra i te mau mea pae varua.”—Mataio 5:3.

 Te horoa ra te Bibilia i teie faaueraa î i te paari: “E parururaa hoi te paari mai te moni e parururaa atoa, te faufaaraa râ o te ite: E faaherehere te paari i te ora o to ˈna fatu.” (Koheleta 7:12) E rave rahi taata tei haapao i te mau aratairaa paari i roto i te Bibilia e ua tauturu te reira ia ratou ia faaea i te haapeapea rahi noa ˈtu ua iti mai ta ratou moni.—Mataio 6:31, 32.