Eaha to roto?

Tapura tumu parau

PENE AHURU

Ua turu oia i te haamoriraa viivii ore

Ua turu oia i te haamoriraa viivii ore

1, 2. (a) Mai te aha te huru tupuraa o te nunaa Iseraela? (b) O vai ma ta Elia i faaû i nia i te mouˈa Karemela?

 HIˈO noa maira Elia i te nunaa Iseraela e pauma mai ra e te rohirohi rahi i nia i te mouˈa Karemela. A marama rii mai ai i taua aahiata ra, ua ite-maitai-hia i nia i to ratou hohoˈa mata to ratou veve e te ere ra ratou i te maa. Mea aroha roa ratou, a toru matahiti e te afa ˈtura te paˈurâ-noa-raa.

2 Area na 450 peropheta a Baala e pauma atoa mai ra, mea faaoru ïa e te hae pauroa ia Elia ta Iehova peropheta. I haapohe na te arii vahine Iezebela e rave rahi tavini a Iehova. O Elia râ, te tamau noa ra ïa i te faahapa i te haamoriraa a Baala. Ua manaˈo paha tera mau tahuˈa e e taora Elia i te tauera, eita hoi e noaa i te hoê noa taata ia faaû ia ratou pauroa. (Arii 1, 18:4, 19, 20) Ua haere atoa mai te arii Ahaba na nia i to ˈna pereoo arii. Eita atoa o ˈna e au ia Elia.

3, 4. (a) Ua mǎtaˈu paha Elia, no te aha? (b) Eaha ta tatou e hiˈo mai?

3 E riro taua mahana ra ei mahana otahi mau i roto i te oraraa o te peropheta Elia. A hiˈo noa ˈi o ˈna i te nunaa e pauma mai ra, ua ite o ˈna e fatata ratou i te ite papu atu â o vai te mea puai aˈe, te Atua anei aore ra te feia iino. Eaha to ˈna huru i te marama-roa-raa mai? Ua mǎtaˈu paha o ˈna, ‘e taata hoi o ˈna mai ia tatou atoa te huru.’ (A taio i te Iakobo 5:17.) Papu roa, ua moˈemoˈe roa Elia i ropu i te nunaa Iseraela taiva, to ratou arii apotata, e tera mau tahuˈa taparahi taata.—Arii 1, 18:22.

4 No te aha hoi Iseraela i û ai i teie ati? Eaha te taairaa i rotopu i teie aamu e oe? E hiˈo mai ïa tatou i te hiˈoraa o Elia tei faaite i te faaroo e te faufaaraa o te reira no tatou.

Umeumeraa maoro

5, 6. (a) Ua mau Iseraela i roto i teihea umeumeraa? (b) Mea nafea te arii Ahaba i hara roa ˈi ia Iehova?

5 I te roaraa o to ˈna oraraa, ua ite pinepine Elia i te tâuˈa-ore-raa e te vahavaharaa te nunaa Iseraela i te mea maitai roa ˈˈe no ratou e no to ratou fenua: te haamoriraa mau ïa. Eita hoi ta Elia e nehenehe e tapea i te reira. Mea maoro to Iseraela mauraa i roto i teie umeumeraa i rotopu i te haapaoraa viivii ore e te haapaoraa hape, te haamoriraa i te Atua ra o Iehova e te haamoriraa i te idolo a te mau nunaa tapiri. I te tau o Elia, ua rahi roa ˈtu te haamoriraa idolo.

6 Ua hara roa te arii Ahaba ia Iehova. Ua faaipoipo oia ia Iezebela, tamahine a te arii no Sidona. Ua faaoti Iezebela e haaparare i te haamoriraa a Baala na te fenua o Iseraela, e faaore atoa i te haamoriraa a Iehova. Hema oioi atura Ahaba i ta ˈna vahine. Patu ihora oia i te hoê hiero e te hoê fata na Baala. O ˈna te taata matamua i tipapa i mua i taua atua ěê ra.—Arii 1, 16:30-33.

7. (a) No te aha mea hairiiri roa ˈi te haamoriraa a Baala? (b) Eaha te haapapuraa e aita te Bibilia i hape no nia i te maororaa te paˈurâ i te tau o Elia? (A hiˈo i te tumu parau “ Ehia maororaa te tupuraa te paˈurâ?”)

7 Mea hairiiri roa te haamoriraa a Baala. No te aha? Ua faahahi ê te reira ia Iseraela, a faarue atu ai e rave rahi ia Iehova te Atua mau. E haapaoraa faufau atoa e te aroha ore. E taiata na te vahine e te tane i roto i te mau hiero a Baala, e tupu na te mau oroa taiataraa, e e pûpûhia te tamarii ei tusia. No reira Iehova i tono ai ia Elia e faaara ia Ahaba e e tairihia te fenua i te paˈurâ, e na te peropheta a te Atua e faaite atu i te hopea o te reira. a (Arii 1, 17:1) Tau matahiti i muri iho, tia faahou atura Elia i mua ia Ahaba, a parau atu ai e haaputuputu mai i te nunaa e te mau peropheta a Baala i te mouˈa Karemela.

Te rave-noa-hia nei te mau peu matau-roa ˈˈe-hia i roto i te haamoriraa a Baala

8. Eaha te faufaaraa o te aamu o te haamoriraa a Baala no tatou?

8 Eaha râ te faufaaraa o te aamu o te haamoriraa a Baala no tatou? E na ô paha vetahi e aita hoê aˈe, aita faahou hoi te mau hiero e te mau fata a Baala i teie mahana. E ere râ teie tupuraa i te tahi noa aamu tahito. (Roma 15:4) E “fatu” te auraa o te taˈo “Baala.” Ua parau Iehova i to ˈna nunaa ia maiti ia ˈna ei “fatu,” aore ra ei “tane,” na ratou. (Isa. 54:5) I teie mahana, te ite ra paha oe e te tavini nei te taata e rave rahi fatu, eiaha râ i te Atua Mana hope. E ora noa ratou no te moni, te ohipa, te faaanaanataeraa, te navenave i te pae taatiraa aore ra no te tahi atu mau atua eita e pau ia taio, eiaha râ no Iehova. Ua maiti ïa ratou i to ratou fatu. (Mat. 6:24; a taio i te Roma 6:16.) Tapao faaite ïa e te rave-noa-hia nei te mau peu matau-roa ˈˈe-hia i roto i te haamoriraa a Baala. Ia feruri maite tatou i teie umeumeraa i rotopu i te haamoriraa a Iehova e ta Baala, e nehenehe ïa tatou e maiti maitai o vai ta tatou e haamori.

“Mai te aha te maoro o tena na feaa-piti-raa?”

9. (a) No te aha e vahi tano maitai ai te mouˈa Karemela no te faaite roa e e haavare te haamoriraa a Baala? (A hiˈo atoa i te nota i raro i te api.) (b) Eaha ta Elia i parau i te nunaa Iseraela?

9 Mai nia ˈtu i te mouˈa Karemela, e itehia te pape o Kisona i raro atu, te miti Mediteranea i pihai iho mai, e te mau mouˈa no Lebanona i ǒ roa ˈtu i te pae apatoerau. b I tera râ mahana taa ê mau, a hiti mai ai te mahana, mea ê roa ïa te hohoˈa. Ua mǎrô roa te fenua ruperupe ta Iehova i horoa na te nunaa Iseraela, ua paapaa roa hoi i te mahana puai, ua ino roa no te maamaa o te nunaa o te Atua. A ruru mai ai te nunaa, tapiri atura Elia e na ô atura: “Mai te aha te maoro o tena na feaa-piti-raa? o Iehova te Atua ra, a pee ia ˈna; o Baala, a pee ia ˈna.”—Arii 1, 18:21.

10. (a) I roto i teihea auraa i feaa piti ai te nunaa Iseraela? (b) Eaha te parau mau faufaa roa i moe i te nunaa Iseraela?

10 “Feaa-piti-raa,” eaha ïa ta Elia e hinaaro ra e parau? Aita roa ˈtu i taa i te nunaa Iseraela e mea titauhia ia maiti ratou e haamori ia Iehova anei aore ra e haamori ia Baala. Ua manaˈo ratou e e nehenehe ratou e haamori ia Baala a ani atoa ˈi i ta Iehova haamaitairaa. Ua na ô paha ratou: Na Baala e haamaitai i ta ratou faaapu e ta ratou mau nǎnǎ, e na “te Atua sabaota ra o Iehova” e paruru ia ratou i roto i te aroraa. (Sam. 1, 17:45) Ua moe râ ia ratou te hoê parau mau faufaa roa, aita e rave rahi i teie mahana e taa ra. Eita Iehova e hinaaro ia haamori tatou ia ˈna e te tahi atu atua. Eita roa ˈtu o ˈna e farii i teie huru haamoriraa o te faaino ia ˈna. Te titau mai ra o ˈna ia haamori ia ˈna anaˈe, e mea tano iho â.—A taio i te Luka 4:8.

11. I to oe manaˈo, e nafea ta Elia aˈoraa ru e tauturu ai ia oe ia hiˈopoa faahou i ta oe mau fa matamua roa e ta oe huru haamoriraa i te Atua?

11 Ua ‘feaa piti’ te nunaa Iseraela mai te hoê taata e tamata ra i te haere na nia e piti eˈa. Ua hape roa ïa ratou. Mea rahi i teie mahana e na reira atoa ra. Te vaiiho nei ratou i te tahi atu mau “fatu” ia parahi mai i roto i to ratou oraraa, a tuu atu ai i te haamoriraa a te Atua i te hiti. Ia pee tatou i te aˈoraa ru a Elia e faaea i te feaa piti, e nehenehe ïa tatou e hiˈopoa faahou i ta tatou mau fa matamua roa e ta tatou huru haamoriraa i te Atua.

Tamataraa o vai te Atua mau

12, 13. (a) Eaha te tamataraa ta Elia e pûpû atu? (b) E nafea ia faaite i to tatou tiaturi ia Iehova mai ia Elia?

12 Pûpû atura Elia i te tahi tamataraa ohie roa. E hamani te mau tahuˈa a Baala i te hoê fata no te pûpû i te hoê tusia i nia iho. Ia oti, e pure ratou i to ratou atua ia hopoi mai i te auahi. E na reira atoa Elia. Parau atura oia e ‘te Atua o te hopoi mai i te auahi, o ˈna te Atua’ mau. Ua ite maitai Elia o vai te Atua mau. Ua papu maitai ia ˈna te reira, vaiiho atura ïa oia i te mau peropheta a Baala ia haamata na mua. Maiti aˈera ratou i te hoê puaatoro oni no te pûpû ei tusia, e pure aˈera ia Baala. cArii 1, 18:24, 25.

13 Aita e semeio faahou i teie mahana. Aita râ Iehova i taui. E nehenehe tatou, mai ia Elia, e tiaturi ia ˈna. Ei hiˈoraa, ia ore te tahi taata e farii i ta te Bibilia e haapii ra, eiaha tatou e taiâ i te vaiiho ia ˈna ia faataa na mua i to ˈna mau manaˈo. Mai ia Elia, e tiaturi tatou i te Atua mau no te faaafaro i teie tupuraa. Eita tatou e turui i nia ia tatou iho, i nia râ i ta ˈna Parau papaihia i raro aˈe i te aratairaa a to ˈna varua “no te faaafaro i te mau mea atoa.”—Tim. 2, 3:16, Traduction du monde nouveau.

Ua ite Elia e e ere roa ˈtu Baala i te hoê atua mau, e ua hinaaro oia ia taa i te nunaa Iseraela te reira

14. Mea nafea Elia i te faaoooraa i te mau peropheta a Baala, e no te aha?

14 Haamata aˈera te mau peropheta a Baala i te faaineine i ta ratou tusia e i te taˈu i to ratou atua, a pii noa ˈi: “E Baala, pahono mai ia matou.” A mairi ïa minuti, a mairi ïa hora. E pau ta ratou piiraa, “aita roa râ e reo, e aita atoa e pahonoraa,” ta te Bibilia ïa e parau ra. E avatea aˈera, faaooo maira Elia ia ratou a na ô ai e mea ohipa roa paha Baala, ua haere paha i te haumitiraa, aore ra te taoto ra, a faaara ïa ia ˈna. Faaue atura oia i taua mau peropheta haavare ra ia pii haapuai atu ia Baala. Ua ite maitai Elia e e ere roa ˈtu Baala i te hoê atua mau, e ua hinaaro oia ia taa i te nunaa Iseraela te reira.—Arii 1, 18:26, 27MN.

15. Ia au i ta te mau tahuˈa a Baala i rave, no te aha mea maamaa ˈi ia maiti i te hoê fatu taa ê roa ia Iehova?

15 Aoaoa roa aˈera te mau tahuˈa a Baala, ‘a pii hua ˈi ratou, a otioti ai ia ratou iho i te tipi e te mahae, ta ratou ïa peu, e tahe noa mai ra te toto i nia ia ratou.’ Aita râ e apî! “Aita e reo, aita e parau, aore ratou i haapaohia mai.” (Arii 1, 18:28, 29) Eiaha e maere, aita hoi e Baala. Na Satani teie ohipa no te faafariu ê i te taata ia Iehova. No reira, ia maiti te tahi taata i te hoê fatu taa ê roa ia Iehova, e tatarahapa oia, e ite atoa oia i te haama.—A taio i te Salamo 25:3; 115:4-8.

Te pahonoraa

16. (a) I to Elia raveraa 12 ofai no te tataî i te fata a Iehova, eaha paha ta te reira i haamanaˈo ia Iseraela? (b) Mea nafea to Elia faaite-faahou-raa i to ˈna tiaturi i to ˈna Atua?

16 E ahiahi aˈera, na Elia ˈtura e faaineine i ta ˈna tusia. Tataî ihora oia i te hoê fata a Iehova, tei vavahihia paha e te mau enemi o te haamoriraa viivii ore. Ua rave oia 12 ofai, tei haamanaˈo paha i na 10 opu o te nunaa Iseraela e tei raro aˈe noa â ratou i te ture a Mose horoahia i na 12 opu. Faaineine atura oia i ta ˈna tusia e faaue atura ia maniihia te pape i nia iho. No ǒ mai paha te pape i te miti Mediteranea i pihai iho noa mai. Ua ǒ atoa o ˈna i te hoê apoo e ati aˈe te fata e manii ihora i te pape i roto e ia î roa. I vaiiho na oia i te mau peropheta a Baala ia haamata na mua. I muri iho, tuu ihora oia i te mau haafifiraa atoa i mua ia Iehova. Ua tiaturi roa hoi o ˈna i to ˈna Atua.—Arii 1, 18:30-35.

Ua faaite ta Elia pure e te haapeapea noa ra o ˈna no Iseraela, te hinaaro ra hoi oia ia ‘faafariu Iehova i to ratou aau’

17. (a) Eaha ta te pure a Elia i faaite maitai? (b) E nafea ia pee i te hiˈoraa o Elia ia pure tatou?

17 I te ineineraa te tusia, pure aˈera Elia. E pure poto noa, mea puai râ o tei faaite maitai eaha te mea faufaa roa no Elia. A tahi e te mea faufaa roa ˈˈe ïa, ua hinaaro o ˈna ia ite te taata atoa e o Iehova, eiaha râ tera Baala, “te Atua i Iseraela.” A piti, ua hinaaro o ˈna ia ite ratou e te haa ra o ˈna ei tavini na Iehova, o te Atua ïa te faahanahanahia. E a toru, te haapeapea noa ra o ˈna no Iseraela, te hinaaro ra hoi oia ia ‘faafariu Iehova i to ratou aau.’ (Arii 1, 18:36, 37) Noa ˈtu te mau ati atoa i tupu no to ratou taiva, ua here noa Elia ia ratou. Ia pure tatou, e nehenehe anei tatou, mai ia Elia, e faaite i te haehaa, te haapeapea no te roo o te Atua, e te aumihi i te feia e hinaaro ra i te tauturu?

18, 19. (a) Mea nafea Iehova i te pahonoraa i ta Elia pure? (b) Eaha ta Elia i faaue i te nunaa Iseraela e rave, e no te aha eiaha ˈi ratou e aroha i te mau tahuˈa a Baala?

18 Hou Elia a pure ai, ua uiui paha te nunaa e ore anei Iehova e riro atoa ei atua haavare, mai ia Baala. I muri aˈe râ to Elia pureraa, aita e uiuiraa faahou. Te na ô ra te faatiaraa: “Mairi maira te auahi a Iehova, pau ihora te tusia taauahi, e te raau, e te ofai, e te repo, e mai te mea mitihia ra taua pape i roto i te vahi poopoo ra.” (Arii 1, 18:38) Faahiahia mau â te pahonoraa! Ua nahea ˈtura te nunaa Iseraela?

“Mairi maira te auahi a Iehova”

19 Tuô aˈera ratou pauroa: “O Iehova, oia te Atua; o Iehova, oia te Atua.” (Arii 1, 18:39) Taa ˈtura ïa ia ratou. Teie râ, aita â ratou i faaite atura i te faaroo. Parau mau, ua faˈi ratou e o Iehova te Atua mau i te mairiraa mai te auahi mai te raˈi mai ei pahonoraa i ta Elia pure. E ere râ teie i te hoê faaiteraa faahiahia roa i te faaroo. No reira, titau atura Elia ia ratou ia rave i tei faauehia na ia ratou ahia ˈtura matahiti: e auraro i te ture ta Iehova i horoa ˈtu na roto ia Mose. Ia au i taua ture ra, ia haapohehia te mau peropheta haavare e te feia haamori idolo. (Deut. 13:5-9) E enemi rahi te mau tahuˈa a Baala no te Atua ra o Iehova, e ua patoi roa iho â ratou ia ˈna. Mea tano anei ia aroha ia ratou? E ratou ïa, ua aroha anei ratou i tera mau tamarii hapa ore atoa tei tanina-oraora-hia i te auahi ei tusia na Baala? (A taio i te Maseli 21:13; Ier. 19:5) Mea tano roa ia pohe ratou! Faaue ihora ïa Elia ia haapohehia ratou pauroa. Na reirahia ˈtura i reira iho.—Arii 1, 18:40.

20. No te aha mea tano ore ai te faahaparaa no nia i te haapoheraahia te mau tahuˈa a Baala?

20 Te faahapa nei vetahi i te faahopearaa o teie tamataraa i nia i te mouˈa Karemela. Aˈunei hoi te tahi mau tia faaroo etaeta e manaˈo ai e e nehenehe atoa ïa ratou e rave ino i te feia e haapaoraa ê ta ratou. Parau peapea, mea rahi te taata mai tera i teie mahana. E ere râ Elia mai ia ratou. Ei tia no Iehova, mea tano to ˈna haapoheraa i te mau tahuˈa a Baala. Ua ite te mau Kerisetiano mau i teie mahana e eita ratou e nehenehe e rave i te ˈoˈe no te tairi i te feia ino, mai ta Elia i rave. Te faaohipa nei hoi ratou i te ture aveia ta Iesu Mesia i horoa ˈtu ia Petero: “A oomo i to ˈoˈe [i] roto i te vehî; o te rave hoi i te ˈoˈe ra, e pohe ïa i te ˈoˈe.” (Mat. 26:52) Na Iehova e faatupu i te parau-tia a muri aˈe na roto i ta ˈna Tamaiti.

21. No te aha e hiˈoraa maitai ai Elia no te mau Kerisetiano mau i teie mahana?

21 E faaite i te faaroo na roto i to tatou huru oraraa, tera ta tatou hopoia ei Kerisetiano mau. (Ioa. 3:16) Te na reira nei tatou ma te pee i te hiˈoraa o te feia faaroo mai ia Elia. Ua haamori o ˈna ia Iehova anaˈe e ua faaitoito i te nunaa Iseraela ia na reira atoa. Ua faaite roa o ˈna ma te mǎtaˈu ore e e haavare te haapaoraa ta Satani i faaohipa na no te faafariu ê i te taata ia Iehova. Aita o ˈna i tiaturi i to ˈna iho puai e to ˈna iho manaˈo, ua vaiiho râ ia Iehova ia faaafaro i te mau fifi. Ua turu oia i te haamoriraa viivii ore. E oe, e pee anei oe i to ˈna faaroo?

a A hiˈo i te tumu parau “ Ehia maororaa te tupuraa te paˈurâ?

b E mouˈa heeuri te mouˈa Karemela, e pinepine hoi te mataˈi no tai mai i te faahaere mai i te ûa e te hupe rahi. E au ra e i nia i teie mouˈa e haamorihia ˈi Baala, no te mea te parauhia ra e na ˈna e faatopa mai i te ûa. I teie nei râ e ua mǎrô teie mouˈa, e vahi tano maitai ïa teie no te faaite roa e e haavare te haamoriraa a Baala.

c A tapao na i ta Elia i parau: “Eiaha râ ei auahi e tuuhia.” Ia au i te tahi mau taata ite i te Bibilia, i te tahi taime e faaohipa na te feia haamori i te mau atua haavare i te mau fata e apoo to raro aˈe eita e itehia ˈtu, ia manaˈohia e e ama mai te auahi mai tera noa.